Η πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη κρίση, την οποία βιώνει η πλανητική κοινωνία, έχει βεβαίως οικονομικά χαρακτηριστικά, όμως δεν εξαντλείται σε αυτά. Τα όρια της οριοθετούνται και από κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις, οι οποίες σε συνδυασμό με την οικονομική παράμετρο απειλούν να προκαλέσουν μια πρωτοφανή παγκόσμια ανθρωπιστική κρίση.
.
Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
.
Έχει ενδιαφέρον η επισήμανση του νέου προέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας Jim Yong Kim, τον Ιούλιο του 2012 στην Ουάσιγκτον, ότι η Ευρωπαϊκή κρίση χρέους μπορεί να οδηγήσει ολόκληρο τον κόσμο σε βαθιά ύφεση. Εάν η κρίση δεν ελεγχθεί, θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις ακόμη και στην ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων χωρών με μείωση του δείκτη ανάπτυξης από 4 % και πάνω. Για να γίνει μάλιστα πολύ παραστατική αυτή η δήλωση του Jim Yong Kim επισημαίνει, ότι «αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη πλήττει στον ίδιο βαθμό επίσης τόσο τον ψαρά της Σενεγάλης όσο και τον Software προγραμματιστή στην Ινδία». Με αυτή την έννοια η Ευρωπαϊκή κρίση απειλεί να ισοπεδώσει τις επιτυχίες των τελευταίων ετών στην καταπολέμηση της φτώχειας.
.
Στην Ευρώπη δε στο επίπεδο της οικονομίας και όχι μόνο, αρχίζει να διαμορφώνεται ένα επικίνδυνο κλίμα, σύμφωνα με το οποίο κάθε χώρα περιχαρακώνεται στα εθνικά της όρια, τη στιγμή που θα έπρεπε να επιδεικνύει τον μέγιστο βαθμό αλληλεγγύης. Τόσο σε πολιτικό, όσο και σε κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο αρχίζουν να φαίνονται οι επιπτώσεις της λανθασμένης πορείας του ευρωπαϊκού μορφώματος, χωρίς όμως να αποκτούν συγκεκριμένη μορφή οι όποιες προτάσεις βιώσιμης εξόδου από την κρίση. Ο ευρωπαϊκός Βορράς έχει την αίσθηση, ότι έκανε το χρέος του σε ό,τι αφορά την διάσωση του Νότου με τη διάθεση των αντίστοιχων κονδυλίων. Από αυτό το σημείο και μετά χώρες, όπως η Ελλάδα, ας λύσουν το πρόβλημα τους. Σε αυτό το πλαίσιο δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται ο Βορράς, εάν με την επιβαλλόμενη συνταγή η ύφεση οδηγεί την οικονομία στην καταστροφή και την κοινωνία στην πλήρη αποσάρθρωση στις χώρες του Νότου. Γεννώνται δε πολλά ερωτηματικά ως προς το ρόλο του πολιτικού συστήματος και τα συμφέροντα, τα οποία υπηρετεί, εάν από το ένα μέρος οδηγηθεί στην εξαθλίωση η μεσαία τάξη και από το άλλο μέρος καταρρεύσει η Ευρωζώνη και το όλο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται η διανόηση και ο χώρος του πολτισμού. Πολύ χαρακτηριστικό για την κατάσταση είναι ένα κείμενο του ισπανού συγγραφέα Antonio Manoz Molina, το οποίο μάλιστα παραουσίασε μεταφρασμένο και η γερμανική εφημερίδα Die Zeit (26 Ιουλίου 2012).
.
Στο πλαίσιο μιας εξιδανικευτικής οπτικής προσεγγίζεται από το Molina η Ευρώπη, ως μια πραγματικότητα, η οποία ιστορικά διαμορώθηκε με την συμπληρωματική λειτουργία Βορρά-Νότου.«Ο νεοκλασσικισμός, για παράδειγμα, ο οποίος έδωσε πνοή στις πόλεις του Βορρά με λευκά αγάλματα και αντίγραφα ελληνικών ναών, βασίζεται στην παθολογική αγάπη του Winckelmann για την Ιταλία και την Ελλάδα και ταυτοχρόνως έχει αισθητικές και πολιτικές προεκτάσεις. Οι νέες μορφές πολιτειακής οργάνωσης, οι οποίες γεννήθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ή στη Γαλλία σύμφωνα με πρότυπα της αρχαιότητας, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο καθρεπτισμός του Νότου στο Βορρά». Κατ’ επέκταση και με περισσότερο πραγματιστική λογική στη συνέχεια ο Molina συμπληρώνει, ότι «η εργατικότητα και οι τεχνολογικές ικανότητες του Βορρά έχουν ανάγκη τις αγορές του Νότου». Με αυτό τον τρόπο εξισορροπείται και η ρήση, ότι ο Βορράς χρειάζεται την αισθησιακή χαρά της ζωής του Νότου, την οποία επικαλείται ως την μεγάλη συμβολή του Νότου.
.
Βεβαίως ουδείς αναφέρεται στην μεγάλη ανατροπή, η οποία έχει συντελεσθεί σταδιακά μετά τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο με την κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και των Ηνωμένων Πολιτείων Αμερικής σε σχέση τόσο με το μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης σε πλανητικό επίπεδο, όσο και με τις επιπτώσεις στον πολιτισμό και το αξιακό σύστημα αναφοράς των σύγρονων κοινωνιών. Με την προσθήκη και των επιπτώσεων από την τεράστια εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας δημιουργείται μια πραγματικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία ουσιαστικά υπερβαίνει τα συστημικά όρια της πολιτικής λειτουργίας και τη δυνατότητα της να ανταποκριθεί στις ανάγκες της σύγχρονης δυναμικής της εξέλιξης.
.
Πιο συγκεκριμένα, η στοχευμένη διάβρωση της πολιτισμικής ταυτότητας σε παγκόσμιο επίπεδο από την λογική της κοινωνίας του θεάματος και του καταναλωτισμού, οδήγησε τις κοινωνίες στην βίαιη απομάκρυνση από την παραγωγή αξιών στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας και των ανάλογων σχέσεων, οι οποίες αναπτύσσονται με τη συμμετοχή των μελών της. Πολύ παραστατικά και εμπεριστατωμένα αναλύει αυτή την πολτική ο Zbigniew Brzezinski στο βιβλίο του «Η μεγάλη σκακιέρα» (Αθήνα, 1998). Με τη συνδρομή μάλιστα της ταχύτατης εξέλιξης της επιστήμης και κυρίως της τεχνολογίας και την εφαρμογών της στον τομέα της επικοινωνίας οι τοπικές κοινωνίες έχασαν τη δυναμική τους και αρκέσθηκαν στην αναπαραγωγή λογικών και πρακτικών εισαγόμενων αξιών και προτύπων. Πολύ χαρακτηριστικό είναι το αποτέλεσμα αυτής της νέας πραγματικότητας στη νεολαία σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία με την λογική της κοινωνίας του θεάματος (κινηματογράφος και μουσική) έχει ομογενοποιηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό.
.
Με αυτό τον τρόπο οι κονωνίες απέκτησαν καθαρά καταναλωτική λογική, η οποία αποτελεί το καλύτερο εργαλείο για την λειτυργία του συστήματος. Στις περιπτώσεις δε που το σύστημα οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης έχει εγγίσει τα οριά του και δεν αποφέρει το αναμενόμενο κέρδος και συσσώρευση κεφαλαίου, τότε η ισοπέδωση των οικονομιών και η διάλυση του κοινωνικού ιστού αποτελούν μια δυνατότητα για επανεκκίνηση και αποκατάσταση ισορροπιών, οι οποίες εγγυώνται την αναπαραγωγή του συστήματος.
.
Στη σύγρονη πραγματικότητα όμως, με την πολυπλοκότητα που την διακρίνει, αυτό το μοντέλο πρέπει να διευρύνει τα όρια του, εάν θέλει να επιβιώσει ή πιο σωστά να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες, που αυτό δημιουργήσε σε πλανητικό επίπεδο. Αυτές οι συνθήκες διαμορφώνονται πλέον και από την κλιματική αλλαγή, τις μετακινήσεις πληθυσμών και την ανάγκη λειτουργικότερης και πιο δίκαιης διαχείρισης των φυσικών πόρων.
.
Η πραγματικότητα έχει γίνει πολύ σύνθετη και πιο δύσκολα διαχειρίσιμη με τα μέσα και τον τρόπο λειτουργίας του παρελθόντος. Σίγουρα δε το πολιτικό σύστημα σε ευρωπαϊκό και πλανητικό επίπεδο πρέπει να κάνει βαθειές τομές σε όλους τους τομείς λειτουργίας του. Το ίδιο πρέπει να συμβεί και σε όλους τους θεσμούς των κοινωνιών, εάν θέλουν να έχουν βιώσιμη προοπτική.
.
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
.
Η σύγρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, στην οποία πρέπει να πραγματώνεται η πολιτική λειτουργία είτε στο επίπεδο της πολιτικής σκέψης και των διαδικασιών λήψης αποφάσεων είτε στο επίπεδο των πολιτικών δομών, χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό πολυπλοκότηας, η οποία υπερβαίνει την αντιληπτική ικανότηα του ατόμου-πολίτη και του ατόμου-πολιτικού. Επίσης ο υψηλός βαθμός διαφοροποίησης της κοινωνικής πραγματικότητας και της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης σε συνδυασμό με την ανάγκη εξειδίκευσης στον γνωστικό τομέα αποστερούν από το άτομο την δυνατότητα να διαθέτει ένα μεθοδολογικό εργαλείο για να αναλύει και να αντιλαμβάνεται το σύνολο των γνώσεων, οι οποίες συνθέτουν την πραγματικότητα.
.
Με αυτή την έννοια, οι πολιτικοί σχηματισμοί δεν μπορούν να αναλύουν την πραγματικότητα χωρίς την πλήρη αξιοποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας.
.
Πρέπει δε να συνυπολογίσουμε, ότι τα σύγχρονα προβλήματα (κλιματική αλλαγή, μετακινήσεις πληθυσμών, διαχείρση φυσικών πόρων, φτώχεια, οικονομία, παραγωγή πολιτισμικών αξιών, και πολλά άλλα) έχουν πλανητικές διαστάσεις και η αντιμετώπιση τους προϋποθέτει πολιτική λειτουργία, η οποία υπερβαίνει τα εθνικά ή ακόμη και ευρωπαϊκά όρια.
.
Πολλά δε από αυτά συνδέονται μεταξύ τους. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό των φυσικών πόρων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των χωρών του τρίτου κόσμου, την φτώχεια και τις μετακινήσεις πληθυσμών αλλά και την οικονομική λειτουργία στον ανεπτυγμένο Βορρά. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες διαθέτουν πλούσιους φυσικούς πόρους και θα περίμενε κάποιος να έχουν αναπτυξιακή τροχιά, παρατηρείται το αντίθετο. Υπάρχει υπανάπτυξη, φτώχεια και μετακίνηση των πληθυσμών τους προς τον ανεπτυγμένο Βορρά. Η πολιτική λειτουργία σε αυτή την περίπτωση επιβάλλει ρυθμίσεις και διαφανείς κανόνες στις επενδύσεις και την διακίνηση φυσικών πόρων. Οι ισχυρές οικονομίες δεν μπορούν να συνεχίζουν την αποικιοκρατική πολιτική σε βάρος των χωρών του τρίτου κόσμου και των περιφερειακών χωρών του ανεπτυγμένου Βορρά, όπως είναι η Ελλάδα.
.
Δεν είναι όμως μόνο η πολυπλοκότητα και ο πλανητικός χαρακτήρας των προβλημάτων, τα οποία επιβαρύνουν την πολιτική λειτουργία και επιβάλλουν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων. Παραλλήλως και ο χρόνος κινείται με μεγάλη ταχύτητα, πολύ μεγαλύτερη από ό,τι στο παρελθόν. Αυτό οφείλεται στην μεγαλύτερη περεκτικότητα του σε γνώσεις και γεγονότα, τα οποία αναθεωρούνται σε πολύ μικρότερα χρονικά διαστήματα, καθώς και στην αύξηση του βαθμού διακινδύνευσης των κοινωνιών λόγω της πολυπλοκότητας και των κάθε φορά ορίων της ανθρώπινης γνώσης και της επαλήθευσης της εκ των υστέρων. Αυτά τα δεδομένα επιβάλλουν στους πολιτικούς σχηματισμούς την ύπαρξη μηχανισμών, οι οποίοι δημιουργούν τις προϋποθέσεις για γρήγορη λήψη αποφάσεων σε ό,τι αφορά το σχεδιασμό του μέλλοντος.
.
Βασική παράμετρος για λήψη λειτουργικών και βιώσιμων αποφάσεων είναι η ύπαρξη στρατηγικού πολιτικού σχεδιασμού, ο οποίος πρέπει να είναι μακροπρόθεσμος, σε βάθος τουλάχιστον 20ετίας.
.
Αυτό βεβαίως απαιτεί την ύπαρξη συνέχειας στην διακυβέρνηση μιας χώρας. Προϋπόθεση όμως γι’αυτό είναι η δυνατότητα του πολιτικού συστήματος να διαλέγεται και να καταλήγει σε συναινέσεις, ώστε να διασφαλίζεται και η κοινωνική συνοχή και η διατήρηση της όποιας δυναμικής έχει μια κοινωνία.
.
Παραλλήλως για να είναι ένας πολιτικός σχηματισμός σε θέση να σχεδιάσει με στρατηγική λογική και μακροπρόθεσμες στοχεύσεις πρέπει να βασίζεται σε ένα μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης. Εδώ υπεισέρχεται και η ιδεολογική διάσταση, η οποία όμως δεν μπορεί να είναι δυναμική, εάν εξαντλείται σε στείρα ιδεολογήματα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα κάθε φορά όρια ανοχής της κοινωνίας και οι δυνατότητες μετασχηματισμού της. Αυτό βεβαίως ισχύει, εάν η πολιτική λειτουργία πραγματώνεται στο πλαίσιο του δημοκρατικού πολιτεύματος.
.
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
.
Το δημοκρατικό πολίτευμα για να λειτουργήσει προϋποθέτει την συμμετοχή των πολιτών στην πολιτική λειτουργία, στις διαδικασίες οι οποίες οδηγούν με αντιπροσωπευτικό τρόπο στη λήψη θεσμικά κατοχυρωμένων πολιτικών αποφάσεων, οι οποίες δεσμευτικά οριοθετούν τη δυναμική του μέλλοντος.
.
Η συμμετοχή πραγματώνεται σε τρία επίπεδα και βασίζεται στην ελεύθερη βούληση του πολίτη.
.
Το πρώτο επίπεδο είναι η εκλογική διαδικασία, στο πλαίσιο της οποίας εκφράζεται η πολιτική επιλογή του πολίτη για την προγραμματική πρόταση, η οποία θα οριοθετήσει το μέλλον. Για να έχει όμως ουσιαστικό περιεχόμενο η συμμετοχή του θα πρέπει από το ένα μέρος να είναι σε θέση να κατανοήσει το περιεχόμενο της πολιτικής πρότασης σε σχέση με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της εφαρμογής της. Από το άλλο μέρος θα πρέπει ο πολίτης να μπορεί να αντιληφθεί και να κατανοήσει την πραγματικότητα. Αυτό όχι μόνο σε σχέση με την τοπική κοινωνία αναφοράς του, αλλά σε σχέση με την παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, στο πλαίσιο της οποίας λαμβάνονται αποφάσεις, δεσμευτικές για τις επιμέρους κοινωνίες.
.
Εάν δεν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, τότε η συμμετοχή έχει μόνο νομιμοποιητικό χαρακτήρα, χωρίς ουσιαστικό πολιτικό φορτίο. Σε αυτή την περίπτωση ο πολίτης λειτουργεί ως απλός καταναλωτής της πολιτικής. Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλει βεβαίως και η σύγχρονη κοινωνία του θεάματος και των ηλεκτρονικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, τα οποία βασίζουν την επικοινωνία στην εικόνα και την ελεγχόμενη και καθοδηγούμενη οπτική του τηλεοπτικού φακού. Η πραγματικότητα παρουσιάζεται αποσπασματικά, ενώ ο λόγος έχει δευτερεύοντα ρόλο και εάν τον έχει. Και τούτο, διότι ο πολίτης ή καλύτερα ο καταναλωτής του τηλεοπτικού θεάματος δεν ενεργοποιεί την ορθολογική σκέψη και κρίση. Αυτό το κάνουν οι διάφοροι σχολιαστές ή, όπως επικρατεί επίσης να λεγονται, αναλυτές σε τηλεοπτικό χρόνο, ο οποίος είναι πυκνός και δεν αφήνει περιθώρια στον καταναλωτή του να αναπτύξει ο ίδιος διεργασίες κριτικής προσέγγισης του τηλεοπτικού θεάματος.
.
Συμπληρωματικά πρέπει να επισημανθεί το φαινόμενο της χειραγώγησης των μαζών με την αξιοποίηση του θυμικού του πολίτη στο πλαίσιο της ενημέρωσης για την καλλιέργεια κλίματος, το οποίο καθιστά ευκολότερη την νομιμοποίηση αποφάσεων του πολιτικού και πολιτειακού συστήματος. Σε αυτό το παιχνίδι συμμετέχουν τόσο το πολιτικό όσο και μιντιακό σύστημα. Αυτό γίνεται με την καλλιέργεια κλίματος υπερβολικά αρνητικού σε σχέση με επικείμενες αποφάσεις, ώστε να δημιουργείται αίσθημα ανασφάλειας και φόβου στους πολίτες. Όταν κοινοποιούνται πλέον οι πολιτικές αποφάσεις, οι οποίες δεν είναι τόσο αρνητικές όσο τις προυσιάζουν τα ΜΜΕ, τότε προκαλείται ακόμη και ανακούφιση στους χειραγωγημένους καταναλωτές πολιτικής.
.
Το δεύτερο επίπεδο συμμετοχής στην πολιτική λειτουργία είναι η δραστηριοποίηση στους κομματικούς σχηματισμούς, στο πλαίσιο των οποίων οι πολίτες θεωρητικά διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις γαι στρατηγικό σχεδιασμό, εκπόνηση προγράμματος και προετοιμάζονται για την λήψη θεσμικά κατοχυρωμένων αποφάσεων σε περίπτωση ανάληψης καθηκόντων διακυβέρνησης. Στην πράξη τα μέλη των κομμάτων στην πλειοψηφία τους απλά έχουν ρόλο νομιμοποίησης της κομματικής πυραμίδας και των στρατηγικών, πολιτικών και προγραμματικών αποφάσεων των διαφόρων οργάνων κορυφής. Παραλλήλως λειτουργούν και ως αισθητήρες του κοινωνικού κλίματος, το οποίο μεταφέρουν χωρίς επεξεργασία στα όργανα του κόμματος, χωρίς να είναι και τόσο σημαντικό, διότι οι κοινωνικές τάσεις προσεγγίζουνται και με άλλα εργαλεία.
.
Για να υπάρξει ουσιαστική πολιτική λειτουργία πρέπει να αποκτήσουν οι περιφερειακές οργανώσεις των κομμάτων μηχανισμούς απλοποίησης της πραγματικότητας, ώστε τα μέλη τους να είναι σε θέση να καταλάβουν και να προσεγγίσουν σε βάθος τη δυναμική της εξέλιξης, την οποία φιλοδοξούν να καθοδηγήσουν. Μόνο έτσι μπορούν να λειτουργούν με ουσιαστικό τρόπο ως αισθητήρες του κοινωνικού κλίματος. Στο επίπεδο δε της τοπικής κοινωνίας για να ανταποκρίνονται οι κομματικές οργανώσεις και τα μέλη τους στις απαιτήσεις της πολιτικής λειτουργίας πρέπει να προϋπάρχει κεντρικός στραγηγικός σχεδιασμός, ο οποίος να εξειδικεύεται σύμφωνα με τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά ποιοτικά και ποσοτικά χρακτηριστικά της τοπικής κοινωνίας.
.
Εάν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, τότε οι κομματικές δομές θα είναι σε θέση να λειτουργούν και ως πισίνα ανάδειξης του πολιτικού προσωπικού με ουσιαστικό τρόπο. Στον 21ο αιώνα δεν είναι δυνατό το κριτήριο επιλογής και ανάδειξης του πολιτικού προσωπικού να είναι η αναγνωρισιμότητα.
.
Το τρίτο επίπεδο συμμετοχής στην πολιτική λειτουργία είναι η δραστηριοποίηση στις δομές της κοινωνίας πολιτών. Κάτω από την προϋπόθεση, ότι οι δομές αυτές δεν λειτουργούν ως προέκταση των κομμάτων, ούτε ως μέσο για την απόκτηση αναγνωρισιμότητας, ώστε να πληροί κάποιος τα κριτήρια για μελλοντική κομματική ανέλιξη, διαμορφώνονται οι συνθήκες για ουσιαστική πολιτική λειτουργία και ανάπτυξη κοινωνικής δυναμικής. Με αυτό τον τρόπο αναζωογονείται και η δημοκρατία, διότι συμπορεύεται με τη δυναμική της κοινωνικής εξέλιξης και τις πραγόμενες κοινωνικές αξίες. Αυτό καθίσταται εφικτό, διότι η κοινωνία πολιτών, ανάλογα με τη θεματική αναφορά των δομών που διαθέτει (περιβάλλον, πολιτισμός κ.λ.π.) παίζει καθοριστικό ρόλο σε σχέση με την ανάπτυξη διαλόγου και πολιτικού λόγου στην κοινωνία. Με αυτή την έννοια πραγματώνονται τέσσερες βασικές διαστάσεις της πολιτικής λειτουργίας της κοινωνίας πολιτών. Οι δομές της συμμετέχουν στη διαμόρφωση κοινωνικών στάσεων και στην έκφραση του δημοσίου, κοινωνικού συμφέροντος, ενώ λειτουργούν ως φορείς υποδοχής της αναγκαίας, συνεχούς λογοδοσίας των πολιτικών, καθώς και ως μηχανισμοί απλοποίησης της πολυπλοκότητας και κατανόησης της πραγματικότητας.
.
Βασική προϋπόθεση για την πολυδιάστατη πολιτική λειτουργία της κοινωνίας πολιτών είναι να ενταχθεί στις δομές της και η διανόηση, ανάλογα με τη θεματική τους αναφορά. Δεν αρκεί όμως μόνον αυτό. Παραλλήλως πρέπει να επαρκεί και ο ελεύθερος χρόνος των μελών μιας κοινωνίας. Και οι σημερινές συνθήκες είναι απαγορευτικές. Το σύστημα οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης λειτουργεί απαγορευτικά, διότι δεν θα μιλούσαμε πλέον για μαζική κοινωνία, εύκολα χειραγωγούμενη, αλλά για κοινωνικό σύνολο με πολίτες στους κόλπους του και όχι καταναλωτές πολιτικής.
.
ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ
.
Είναι πλέον εμφανές, ότι η δυναμική της εξέλιξης δεν συνοδεύθηκε από τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στο χώρο της πολιτικής λειτουργίας. Ιδιαιτέρως σε περιφερειακές χώρες αυτό το φαινόμενο είναι πιο οξυμένο, με αποτέλεσμα να έχει αργούς ρυθμούς η κοινωνική δυναμική. Ταυτοχρόνως απειλείται η λειτουργικότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος, διότι οι πολίτες απομακρύνονται από την πολιτική λειτουργία, ενώ το πολιτικό σύστημα αντιμετωπίζει πρόβλημα νομιμοποίησης. Είναι πλεον οι συνθήκες ώριμες για βαθειές τομές, ώστε να γίνει διαχειρίσιμη η πολυπλοκότητα της σύγχρονης πραγματικότητας, η οποία δεν έχει ανάγκη κόμματα-πατερούληδες, ούτε και λαϊκισμούς όλων των αποχρώσεων. Επίσης πρέπει άμεσα να αρχίσουν διαδικασίες πρόσδωσης ευρωπαϊκής διάστασης στην πολιτική λειτουργία. Η διατήρηση των εθνικών μυωπικών φακών στην πολιτική λειτουργία απειλεί να τινάξει στον αέρα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ιδιαιτέρως σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή που διέρχεται η Ευρωζώνη, γίνεται περισσότερο από εμφανές, πόσο σημαντική είναι η αλλαγή οπτικής και η απαλλαγή από εθνικές περιχαρακώσεις στο όνομα της διατήρησης της εθνικής κυριαρχίας, όταν μια χώρα καταρρέει και η κοινωνία απειλείται από εξαθλίωση. Όταν μάλιστα αυτό συμβαίνει μέσα στην Ευρωζώνη, τότε αυτομάτως αναδύονται ερωτηματικά σχετικά με την σοβαρότητα του πολιτικού συστήματος. Εκτός και εάν η στόχευση είναι η μετάβαση της Ευρωζώνης ως «υπνοβάτη στην καταστροφή» (έκθεση του Institute for New Economic Thinking, „Breaking the Deadlock: A Path out of the Crisis“, 23 Ιουλίου 2012).
.
Γι΄αυτό η μεταρρύθμιση στην πολιτική λειτουργία πρέπει να αρχίσει άμεσα και να κινηθεί προς τη θεσμική κατοχύρωση του ρόλου της κοινωνίας πολιτών σε σχέση με τη λειτουργία της ως πυλώνα της δημοκρατίας. Αυτός δε ο ρόλος επιβάλλεται να είναι αυτόνομος, χωρίς εξαρτήσεις ή διαπλοκές είτε με το κράτος είτε με το πολιτικό σύστημα. Παραλλήλως η πολιτική λειτουργία πρέπει να αποκτήσει ουσιαστική ευρωπαϊκή διάσταση. Εάν οι Ευρωπαίοι επιθυμούν την ανάπτυξη δυναμικής στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, τότε η παραίτηση όλων των κρατών-μελών από μέρος της εθνικής κυριαρχίας αποτελεί προϋπόθεση. Ειδάλλως θα καταρρεύσει η προοπτική της μετάβασης στην επόμενη φάση της πολιτικής ενοποίησης και της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης.