“Πενήντα βγάζει ή εξήντα;” Είναι η πιο συνηθισμένη ερώτηση που ακούγεται στις ουρές μπροστά από τα ΑΤΜ από τη στιγμή που τέθηκαν σε εφαρμογή τα capital control που κανείς δεν ξέρει πόσο θα διαρκέσουν και πού θα οδηγήσουν τελικά.
Αν σε κάτι συμφωνούν οι δύο πλευρές, του ΝΑΙ και του ΟΧΙ, αυτό είναι ότι οι στιγμές είναι ιστορικές, ότι κλείνει ο κύκλος της μεταπολίτευσης, χωρίς να ξέρουμε αν ο νέος ιστορικός κύκλος που θα ανοίξει από Δευτέρα θα σημαίνει την αρχή του τέλους της οδυνηρής περιπέτειας που βιώνουμε ή το τέλος της αρχής της. Αυτό για το οποίο δεν υπάρχει αμφιβολία είναι ότι έχουμε να επιλέξουμε πια ανάμεσα σε μια μεγάλη και σε μια τελειωτική καταστροφή.

Το ελληνικό δράμα εξελισσόταν από κορύφωση σε κορύφωση χωρίς να καταλήγει. Τουλάχιστον τώρα έχουμε «φτάσει». Μόνο που η βίαιη συνειδητοποίηση της εθνικής αποτυχίας συμβαίνει στα ερείπια και χωρίς να είναι εντελώς καθαρό ότι δεν υπάρχουν άλλα να γκρεμιστούν. Από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και τις διεργασίες της επόμενης μέρας θα εξαρτηθεί το αν θα συνεχιστεί η κάθοδος (bail-in, διπλό νόμισμα, δραχμή) ή θα τερματιστεί, για να ανοίξει ένας νέος κύκλος μαζί με τις τράπεζες.
Ήδη έχουν συμβεί φοβερά πράγματα: οι ζημιές στην οικονομία δεν επανορθώνονται χωρίς άγρια λιτότητα για άγνωστο διάστημα, η αποκατάσταση της υγείας του τραπεζικού συστήματος θα είναι δύσκολη και όχι σύντομη, ο κοινωνικός διχασμός βαθαίνει και μπορεί να γίνει επικίνδυνος, η διάρρηξη του δεσμού μεταξύ ελληνικού και ευρωπαϊκού κόσμου δεν είναι εύκολα αναστρέψιμη, τα τραύματα στη δημοκρατία είναι ορατά, όπως και τα σημάδια μιας παρακμής που διαχέεται σε ολόκληρη την ελληνική πραγματικότητα.

Κολασμένη εβδομάδα

Οι εταίροι-πιστωτές περιμένουν. Κυβερνητικές πηγές λένε ότι τη Δευτέρα μπορεί να συνεδριάσει το Δ.Σ. της ΕΚΤ, την Τρίτη πιθανότατα θα συγκληθεί έκτακτο Eurogroup και την Τετάρτη σύνοδος κορυφής. Το ερώτημα είναι πώς θα εκπροσωπηθεί η χώρα.
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά του σε σχέση με τις προθέσεις του. Οπωσδήποτε δεν δείχνει πρόθυμος να διευκολύνει τις επιδιώξεις των δανειστών καταγγέλλοντας εκ προοιμίου ως πραξικόπημα τις “δοτές κυβερνήσεις”. Όμως δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα μπορεί να διατηρήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ήδη έχουν δημιουργηθεί ρωγμές στην κυβερνητική συνοχή, με διαφοροποιήσεις βουλευτών των ΑΝΕΛ, ενώ στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ υπάρχουν εντάσεις – άλλοι διαφώνησαν με τη ρήξη, άλλοι με τη μνημονιακή στροφή που δεν απέδωσε. Τα νεύρα είναι τεντωμένα και η αγωνία για το κομματικό και το προσωπικό πεπρωμένο μεγάλη.
Πολλά συνδέονται με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Αν η διαφορά ανάμεσα στο «ναι» και το «όχι» είναι οριακή, όπως τη δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, θα έχουμε ένα μήνυμα διαίρεσης και αμφιθυμίας. Ένα ισχυρό «ναι» θα υποχρεώσει τους εταίρους να αναγνωρίσουν τη δύναμη της ευρωπαϊκής ταυτότητας της χώρας και να σεβαστούν την αντοχή του ελληνικού λαού. Ένα ισχυρό «όχι» θα ενισχύσει τα επιχειρήματα των δυνάμεων εκείνων που πιστεύουν ότι πρέπει να σπάσει ο ελληνικός κρίκος στην αλυσίδα της Ευρωζώνης.

Επόμενη μέρα

Οι πολιτικές εξελίξεις θα είναι έτσι κι αλλιώς ραγδαίες. Από την πλευρά των εταίρων το άρρητο αλλά σαφές μήνυμα είναι ότι δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση και δεν αποδέχονται ως συνομιλητή τον πρωθυπουργό Α. Τσίπρα και τον υπουργό Οικονομικών Γ. Βαρουφάκη.
Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση νίκης του “ναι” δεν πρόκειται να κάνουν εύκολη τη ζωή του κ. Τσίπρα και να ακολουθήσουν τον δικό του ρυθμό. Η πίεση για σχηματισμό μεταβατικής οικουμενικής κυβέρνησης μέχρι να γίνουν εκλογές θα είναι ισχυρή και θα ασκείται και από το εσωτερικό. Η ένταση και η δυναμική αυτής της πίεσης θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το αποτέλεσμα και τη διαφορά ανάμεσα στο “ναι” και στο “όχι”. «Είναι εντελώς διαφορετικό ένα αποτέλεσμα 51%-49% και εντελώς άλλο ένα συντριπτικό αποτέλεσμα”, έλεγε έμπειρο κυβερνητικό στέλεχος και την εκτίμηση αυτή συμμερίζονται και στην αντιπολίτευση.
Ο επικεφαλής του Ποταμιού Στ. Θεοδωράκης έχει αφησει ανοιχτό το ενδεχόμενο να υποστηρίξει κυβέρνηση εθνικής ενότητας ακόμη και με πρωθυπουργό τον Α. Τσίπρα μετά από ενδεχόμενη νίκη του “ναι”. Ομως, η πόλωση είναι τόσο μεγάλη και θα βαθύνει ακόμη περισσότερο, που αυτή τη στιγμή φαίνεται πολύ δύσκολο να γίνουν με έναν τόσο βελούδινο τρόπο οι διεργασίες της επόμενης μέρας. Η επιστροφή του πρώην πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή στο προσκήνιο, για να υποστηρίξει την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη, εκλαμβάνεται από πολλές πλευρές ως προμήνυμα ενεργότερης εμπλοκής του στα κοινά, εφόσον κριθεί αναγκαίο.
Σε κάθε περίπτωση το Μέγαρο Μαξίμου απορρίπτει τα σενάρια για σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης ως εκτροπή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα αλλάξει άποψη την Κυριακή το βράδυ.
Σε περίπτωση νίκης του «όχι», και πάλι ο πρωθυπουργός θα επιδιώξει συμφωνία εντός 48 ωρών, θεωρώντας ότι οι εταίροι θα σεβαστούν την –για δεύτερη φορά μέσα σε λίγους μήνες– ετυμηγορία του ελληνικού λαού. Η πολιτική θυσία του Γ. Βαρουφάκη θα είναι ίσως ένα διαπραγματευτικό όπλο για την ελληνική πλευρά, που φυσικά και δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια πώς θα αντιδράσουν οι εταίροι-πιστωτές μαθαίνοντας ότι η κοινωνική πλειοψηφία εδώ, με τις τράπεζες κλειστές και τη χρεοκοπία συντελεσμένη, επέλεξε ό,τι πρότεινε ο Αλ. Τσίπρας αγνοώντας ότι οι ίδιοι εξήγησαν εκ προοιμίου πως εκλαμβάνουν το δημοψήφισμα ως απάντηση στο ερώτημα «ευρώ ή δραχμή».

Α. Σπανού