Όποτε τυχαίνει να βρεθώ Σαββατοκύριακο στην Αθήνα, φιλοξενούμαι συνήθως σ’ ένα διαμέρισμα της Καλλιδρομίου – δίπλα στα, συνήθως έρημα, γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ. Σάββατο πρωί, η λαϊκή στην Καλλιδρομίου, πολύχρωμη και πολύβουη, είναι ο πρώτος προορισμός.
.
Τα τελευταία χρόνια, οπότε αρχίσαμε να «ξαναβλέπουμε» και να αναστοχαζόμαστε ακόμη και για τα σχεδόν προφανή, μου κάνει εντύπωση η ποικιλία των τόπων προέλευσης των αγαθών της «λαϊκής»: μπρόκολα Ιταλίας, λεμόνια Αργεντινής, ρεβύθια Μεξικού κοκ.
.
Τί νόημα έχει, αλήθεια, να στήνεις υπαίθρια μαγαζιά τα οποία πουλούν ό,τι κι ένας χοντρέμπορος ή μια αλυσίδα σουπερμάρκετ; Τί είδους «κοινωνική πολιτική» υπαγορεύει ότι πρέπει να διευκολύνεις, εκτός από τον αγρότη, και τον μεγαλοεισαγωγέα και τον χοντρέμπορο να έχουν πρόσβαση στον καταναλωτή, δίχως μάλιστα να επιβαρύνονται με λειτουργικά έξοδα καταστημάτων, υπαλλήλων κλπ.;
.
Θα πρέπει να υποσημειώσω ότι σχεδόν ποτέ δεν έτυχε να μου δώσουν απόδειξη σε λαϊκή. Και να σημειώσω, επίσης, ότι αυτή η ιστορία των περιφερόμενων «λαϊκών αγορών» συμβαδίζει και προσπαθεί να «θεραπεύσει», υποτίθεται, μια βαθειά στρέβλωση του πρωτογενούς τομέα (για τον οποίον όλοι χύνουν μαύρα δάκρυα τώρα, προεκλογικά, αλλά κανείς δεν καταθέτει ούτε μία συγκεκριμένη πρόταση):
.
Όποιος δηλώνεται «αγρότης» στην εφορία βρίσκεται, στην ουσία, εκτός φορολογικού συστήματος. Πληρώνει κατ’ αποκοπήν ΦΠΑ και Φόρο Εισοδήματος, ανεξάρτητα από τα πραγματικά του εισοδήματα – αλλά υφίσταται και μια «τιμωρία»: δεν μπορεί να πουλήσει τα προϊόντα του ως ελεύθερος άνθρωπος, αγρότης-επιχειρηματίας, στην ελεύθερη αγορά! Δεν δικαιούται να έχει «θεωρημένα τιμολόγια» πώλησης. Είναι έτσι αναγκασμένος να διοχετεύει τα προϊόντα του είτε στον τοπικό αγροτικό συνεταιρισμό είτε στον χοντρέμπορο.
.
Και για μεν τους αγροτικούς συνεταιρισμούς τα πολλά λόγια περιττεύουν: κομματικά ελεγχόμενοι επί δεκαετίες, διευθυνόμενοι από άσχετα και διεφθαρμένα κομματόσκυλα, έχουν βάλει κατ’ εξακολούθηση πολλά φέσια στην Αγροτική Τράπεζα (αυτά πληρώνει τώρα, μεταξύ άλλων, ο ελληνικός λαός) ενώ ακόμη περισσότερο ταλαιπωρούν με την αυθαιρεσία και τις καθυστερήσεις τους τα ταλαίπωρα μέλη τους (τα οποία αποπληρώνουν έναν χρόνο αργότερα! Τους χρηματοδοτούν, δηλαδή, οι αγρότες με τα προϊόντα και τα λεφτά τους).
.
Για τους χοντρέμπορους ας επισημάνουμε ότι είναι, φυσικά, η ισχυρή πλευρά της διαπραγμάτευσης με τους γεωργούς. Με δέλεαρ την άμεση πληρωμή, δεν είναι σπάνιες (αντίθετα!) οι περιπτώσεις που «αγοράζουν» τα καλά προϊόντα και αφήνουν στον αγρότη τα δευτερότριτα, για να τα πουλήσει στον συνεταιρισμό. Και καθώς ο αγρότης ούτε φορολογείται επί των πραγματικών εισοδημάτων του, ούτε βιβλία τηρεί, ο χοντρέμπορος μπορεί να εκδόσει ένα τιμολόγιο αγοράς για οποιανδήποτε (μικρή, συνήθως) ποσότητα σε μια οποιανδήποτε (πολύ μεγαλύτερη συνήθως) τιμή. Πάνω σ’ αυτήν την ‘τιμή αγοράς’ χτίζεται το υπόλοιπο γαϊτανάκι των μεσαζόντων και των (‘νόμιμων’ αλλά μη-φορολογουμένων και αυτών, αφού ξεκινούν από αυθαίρετη ‘τιμή αγοράς’) υπερκερδών τους, καθώς τα αγροτικά προϊόντα φτάνουν στο ράφι σε εξωφρενικές τιμές, από τις οποίες ζημιώνεται και ο καταναλωτής και ο αγρότης (κι αυτός καταναλωτής είναι, στην άλλη άκρη της αλυσίδας).
.
Κάπου εδώ εμφανίζεται ο «λαγός από το καπέλο»: ή «λαϊκή», είναι η μόνη αγορά όπου μπορεί ο παραγωγός να πουλήσει τα προϊόντα του! Έτσι απλά; Όχι βέβαια! Τί είναι τόσο απλό στην Ελλάδα για νά ‘ναι αυτό;
.
Πίσω στη Θεσσαλονίκη: είναι γνωστό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ότι τις άδειες για τις θέσεις στις λαϊκές αγορές τις μοιράζουν (μετά από την απαραίτητη γραφειοκρατική ταλαιπωρία του αιτούντος – για ‘ξεκάρφωμα’) οι τοπικές μαφίες ‘μεσαζόντων’, σε στενό εναγκαλισμό και διαπλοκή με διεφθαρμένους τοπικούς πολιτικούς. Ακόμη και το ποιος στέκεται σε ποιο σημείο είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τις τοπικές μαφίες. Ή, όπως έχει ακουστεί τελευταία, η ‘καλή θέση’ είναι ζήτημα ‘αρχαιότητας’. Δηλαδή ένας νέος παραγωγός, μ’ ένα ποιοτικό ή καινοτόμο προϊόν, πρέπει να ξεκινήσει από τις ακριτικές περιοχές μέχρι να φτάσει (αν αντέξει τόσα χρόνια) στα ‘καλά σημεία’!…
.
Και φυσικά οι μεγαλέμποροι-μεσάζοντες ‘έχουν τα μέσα’ να παίρνουν άδειες, πολλαπλές καμιά φορά, «φιλοξενούμενοι» κι αυτοί πίσω από αχυράνθρωπους ή υπαλλήλους.
.
Πόσες είναι οι θέσεις σε κάθε «λαϊκή»; Μόνο οι μαφίες ξέρουν! Στην πράξη, δίπλα στους νόμιμους κολλάει και η σκαλωμαρία: οι δίχως καθόλου άδεια ή δίχως θέση στη συγκεκριμένη αγορά. Κι έτσι παρατηρείται το φαινόμενο ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα να ταλαιπωρούνται με πλήρη κατάληψη κάθε δρόμου και ελεύθερου χώρου – που μετά το τέλος του ωραρίου είναι γεμάτα απόβλητα, για την αποκομιδή των οποίων (πέρα από τα υπόλοιπα ζητήματα ‘ολοκληρωμένης διαχείρισής’ τους) πληρώνουν πάλι οι πολίτες και όχι οι ρυπαίνοντες…
.
Αποτέλεσμα; Πολίτες, νοικοκυριά και καταστηματάρχες είναι κάθετα διχασμένοι όταν πρόκειται να δημιουργηθεί «λαϊκή» στη γειτονιά τους: υπάρχουν και πάμπολλοι που τη βλέπουν σαν ‘κατάρα’. Και δεν εννοώ μόνο τους ‘ανταγωνιστές’: μανάβηδες και μπακάληδες! Ακόμη και τα καφενεία ή τα μπαράκια αντιδρούν: αν μιλήσει κανείς μαζί τους θα ανακαλύψει πολλά προβλήματα μικρής ή μεγαλύτερης παραβατικότητας που ‘σκάνε’ στα μαγαζιά τους. Πορτοφολάδες, αγιάννηδες κλπ.
.
Τί πρέπει και μπορεί να γίνει;
.
.
- Να ξεκαθαρίσει η πολιτεία το νομικό πλαίσιο: κατά τη γνώμη μου είναι απολύτως άχρηστο δίπλα στους αγρότες-παραγωγούς να διευκολύνονται, με έξοδα του πολίτη, και οι εισαγωγείς και οι έμποροι. Και σίγουρα όχι οι έμποροι ρούχων και άλλων, άσχετων προϊόντων
.
- Να μεταφερθεί η αρμοδιότητα έκδοσης των αδειών στις αιρετές Περιφέρειες ή, μάλλον, στις αντι-περιφέρειες. Με απλούστερο νομικό πλαίσιο, με υποχρέωση της αντιπεριφέρειας να αναζητά αυτεπάγγελτα όσα έγγραφα εκδίδονται από το κράτος, με υποχρέωση του αγρότη να έλθει μόνο μία φορά σε ένα γραφείο για να καταθέσει την αίτησή του και ένα στοιχείο ταυτότητας (one stop shop), με πλήρη μηχανογράφηση της διαδικασίας (και πρόσβασης μέσω internet, για όσους έχουν τη δυνατότητα) και απόλυτη διαφάνεια και δημοσιότητα.
.
- Εξοβελισμός κάθε μεσάζοντα και κάθε σκοτεινού ή αδιαφανούς κριτηρίου στην τοποθέτηση ή στον αριθμό των δικαιούχων. Απόδοση θέσεων με κλήρωση ή με άλλο, διαφανές και δίκαιο κριτήριο.
.
- Δημιουργία ή ορισμός σταθερών τόπων σε κάθε πόλη (όχι σε κάθε γειτονιά της Θεσσαλονίκης), με παράλληλη δημιουργία ελάχιστων απαραίτητων υποδομών (ανταποδοτικά): από την παροχή νερού σε επισκέπτες και στοιχειωδών χώρων υγιεινής, μέχρι υποδομών προ-διαλογής και ξεχωριστής συλλογής των διαφορετικών αποβλήτων.
.
.
.
ΥΓ. Το επόμενο ‘πλήγμα’ στη διακίνηση και εμπορία των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα είναι οι ‘κεντρικές αγορές’ (λαχαναγορές και άλλες). Αλλά γι’ αυτές σε επόμενο σημείωμα.
.