Οι παγκόσμιες κρίσεις πληθαίνουν με μεγάλη ταχύτητα, ενώ η διαχείριση τους δείχνει, ότι δεν ελέγχονται και σταδιακά αποκτούν δομικά χαρακτηριστικά στην διαμόρφωση της πραγματικότητας. Παράλληλα γίνεται εμφανές, ότι η πολιτική διαχείριση του χρόνου δεν είναι λειτουργική, διότι οι αποφάσεις, που λαμβάνονται, έπονται των εξελίξεων.
Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν ένα επικίνδυνο μίγμα παραμέτρων, που επηρεάζουν την προοπτική της πορείας των κοινωνιών προς το μέλλον και διαμορφώνουν κλίμα αβεβαιότητας και μεγάλης ρευστότητας.
Η έκθεση του 2022 του Intergovernmental Panel on Climate Change (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, IPCC) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή αποτυπώνει τα περιθώρια δραστηριοποίησης των κρατών του πλανήτη για την αποφυγή των καταστροφικών επιπτώσεων της υπερθέρμανσης της γης.
Το μήνυμα της επιτροπής είναι πολύ καθαρό. «Η ανθρωπότητα πρέπει να δράσει τώρα». Επίσης πρέπει άμεσα να βελτιωθούν οι στόχοι και τα μέτρα για την προστασία του κλίματος. Είναι απαραίτητες δομικού χαρακτήρα αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ακόμη προειδοποιείται η παγκόσμια κοινότητα, ότι οι επιπτώσεις της θερμοκρασιακής ανόδου θα είναι πιο δραματικές από ό,τι ελέγετο μέχρι τώρα. Δυστυχώς η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα είναι πιο υψηλή σήμερα σε σύγκριση με πιο πριν, ενώ το ίδιο ισχύει και για το μεθάνιο.
Ο μεγαλύτερος ρυπαντής είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (16,0 tCO2) και έπονται η Γερμανία (8,5 tCO2), η Κίνα (7,3 tCO2), η Ευρωπαϊκή Ένωση (6,5 tCO2). Η Αφρική μόνο 1,1 tCO2 (Πηγή αυτών των στοιχείων είναι Our World in Data και αναφέρονται στην κατά κεφαλή εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα σε τόνους). Και ενώ οι πλούσιες χώρες είναι υπεύθυνες για την υπερθέρμανση του πλανήτη, οι φτωχές χώρες πλήττονται περισσότερο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Για να μην αυξηθεί η θερμοκρασία πάνω από 1,5 βαθμούς Κελσίου, πρέπει οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μεταξύ του 2020 και του 2025 να καταγράψουν τις μέγιστες τιμές και αμέσως μετά να αρχίσει η καθοδική πορεία. Το 2030 η μείωση πρέπει να είναι 43% σε σύγκριση με το 2019. Το αργότερο δε το 2050 ο πλανήτης πρέπει να έχει πετύχει την ουδετερότητα σε σχέση με την εκπομπή αερίων.
Αυτό είναι εφικτό, εάν γίνουν βαθιές τομές στον τρόπο οργάνωσης και ζωής των κοινωνιών. Εάν συνεχισθεί η σημερινή πορεία, τότε το 2100 η θερμοκρασιακή άνοδος θα κυμανθεί στους 3,2 βαθμούς Κελσίου.
Οι αλλαγές και οι τομές, που πρέπει να γίνουν, εκτείνονται σε πολλούς τομείς, από τον τρόπο παραγωγής ενέργειας (χρήση ορυκτών καυσίμων σήμερα) μέχρι τις διατροφικές συνήθειες (π.χ. υπερβολική κατανάλωση κρέατος). Ειδάλλως οι φυσικές καταστροφές θα είναι πολύ πιο συχνές, σοδειές θα χάνονται και η παγκόσμια οικονομία θα είναι σε διαρκή κρίση.
Αν ληφθούν, βέβαια, υπόψη οι παρενέργειες του πολέμου στην Ουκρανία, μετά την εισβολή του ρωσικού στρατού σε αυτή την χώρα, στον τομέα της ενέργειας, τότε οι ελπίδες για συγκράτηση της θερμοκρασιακής ανόδου εξανεμίζονται, διότι το χρονικό όριο για την επίτευξη της ουδετερότητας μετατίθεται στο μέλλον μετά το 2050.
Σε αυτές τις καθυστερήσεις συμβάλλει και ο μη λειτουργικός ούτε και εμπροσθοβαρής σχεδιασμός της αποστασιοποίησης από τα ορυκτά καύσιμα σε συνδυασμό με την αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Η ελληνική κυβέρνηση, για παράδειγμα, ανέθεσε στην Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) την επεξεργασία και παρουσίαση σχεδίου για την αύξηση της παραγωγής λιγνίτη, ώστε να καλύπτει το 17-18% της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος και να μην υπάρξουν προβλήματα στην κάλυψη των αναγκών της οικονομίας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και των συνθηκών, οι οποίες διαμορφώνονται εξαιτίας των κυρώσεων, που επιβλήθηκαν στην Ρωσία. Επίσης προσβλέπει στην εξόρυξη επαρκών υδρογονανθράκων στα διάφορα κοιτάσματα των ελληνικών θαλασσών.
Οι συνθήκες κρίσης εκτείνονται και σε άλλους τομείς. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organisation) το 99% του παγκόσμιου πληθυσμού αναπνέει αέρα χαμηλότερης ποιότητας από αυτήν, που επιβάλλεται, ο οποίος συχνά περιέχει σωματίδια, τα οποία διεισδύουν στους πνεύμονες, εισέρχονται στις φλέβες και στις αρτηρίες και μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες. Η χειρότερη ποιότητα αέρα εντοπίζεται σε περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου και της Νοτιοανατολικής Ασίας και ακολουθεί η Αφρική.
Η παραγωγή των σωματιδίων οφείλεται σε πολλές δραστηριότητες του ανθρώπου, όπως είναι οι μεταφορές, οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, η γεωργία, η καύση απορριμμάτων, η βιομηχανία, αλλά και σε φυσικά φαινόμενα, όπως είναι η σκόνη της ερήμου.
Τέλος τα σωματίδια μπορούν να εισέλθουν και στην κυκλοφορία του αίματος και να προκαλέσουν καρδιαγγειακά, εγκεφαλοαγγειακά (εγκεφαλικά) και αναπνευστικά προβλήματα και όχι μόνο.
Ακόμη πρέπει να αναφερθεί και η παραγωγή πλαστικών μικροσωματιδίων σε συνδυασμό με την είσοδο τους στο αίμα. Σύμφωνα με την έρευνα «Discovery and quantification of plastic particle pollution in human blood», την οποία έκανε ομάδα ερευνητών (Heather A. Leslie, Martin J. M. van Velzen και άλλοι) και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Enviroment International στις 24 Μαρτίου 2022, διαπιστώθηκε η ύπαρξη μικροπλαστικών στο ανθρώπινο αίμα, τα οποία μπορεί να κυκλοφορούν σε όλο το σώμα και να επιδρούν σε ζωτικά όργανα προκαλώντας ακόμη και τον θάνατο.
Τα πλαστικά μικροσωματίδια μπορεί να προέρχονται από πλαστικά μπουκάλια νερού και αναψυκτικών, από συσκευασίες τροφίμων ή και από πλαστικές σακούλες.
Τέλος πρέπει να επισημανθεί, ότι η επισιτιστική κρίση, που βιώνεται τώρα ως προϊόν του πολέμου στην Ουκρανία, υπερβαίνει αυτά τα όρια και έχει δομικό χαρακτήρα παγκοσμίων διαστάσεων.
Η αναίρεση αυτής της πολύ επικίνδυνης ανισορροπίας είναι εφικτή μόνο με την αναστροφή της κλιματικής αλλαγής και την αποφυγή των επιπτώσεων της. Αυτό σημαίνει άμεση αποστασιοποίηση από τα ορυκτά καύσιμα και τον τρόπο ζωής στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες στα μεγάλα αστικά κέντρα με τα εκατομμύρια κατοίκους.
Όσο προχωρούμε προς το μέλλον, οι αναδυόμενες κρίσεις θα έχουν πλανητικές διαστάσεις, διότι υπάρχει μεγάλη αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση μεταξύ των κοινωνιών της παγκόσμιας κοινότητας.
Στο μέτρο που η διαχείριση τους δεν υπερβαίνει την οπτική του «εθνικού» συμφέροντος και της γεωπολιτικής ισχύος, θα κυριαρχεί η ανασφάλεια και ο υψηλός βαθμός διακινδύνευσης, τα όρια των οποίων δεν θα εξαντλούνται στις τοπικές κοινωνίες, αλλά θα διαμορφώνουν τις συνθήκες ζωής σε γενικευμένο βαθμό και παράλληλα θα οριοθετούν την δυναμική της εξέλιξης σε βάθος χρόνου.
Επειδή δε η ροή του χρόνου έχει μεγάλη ταχύτητα, ενώ το πολιτικό σύστημα ακόμη δεν είναι σε θέση να συμπορεύεται και πιο καλά να προπορεύεται των εξελίξεων με μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, ο οποίος υπερβαίνει τα βιολογικά όρια ζωής τουλάχιστον τριών γενεών, ενώ ταυτοχρόνως αξιοποιεί τα υπάρχοντα επιστημονικά εργαλεία για την προσέγγιση των παρενεργειών στην προοπτική του χρόνου, η πορεία των κοινωνιών θα είναι πολύ ανασφαλής.
Όμως στο μέτρο που ξεπερνιέται αυτή η αδυναμία με τις αναγκαίες αλλαγές και η διαχείριση της εξέλιξης αποκτά μακροπρόθεσμη, ρεαλιστική και βιώσιμη προοπτική, θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την αποκατάσταση της αναγκαίας ορθολογικής επικοινωνιακής οπτικής στο πολιτικό σύστημα.
Και αυτό συμβάλλει στην αποκατάσταση συνθηκών ουσιαστικής δημοκρατικής λειτουργίας, η οποία στηρίζεται σε πολίτες, που ενεργοποιούνται πολιτικά ως ατομικά ή συλλογικά υποκείμενα με συνειδητοποίηση των επιπτώσεων των επιλογών τους και όχι ως ενεργούμενα, που βασίζουν τις επιλογές τους σε φαντασιώσεις για το μέλλον.
Η διαχείριση των παγκόσμιων κρίσεων πρέπει να αποκτήσει λειτουργική και με πολύ υψηλό βαθμό ασφάλειας δυναμική τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο. Είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη, η παγκόσμια δυναμική να στηρίζεται στον διάλογο και την συνεργασία των κοινωνιών για την επίτευξη της ευημερίας σε συνθήκες ειρήνης χωρίς ανισότητες είτε στο εσωτερικό τους είτε μεταξύ τους. Ειδάλλως θα κυριαρχεί η ρευστότητα και ο υψηλός βαθμός διακινδύνευσης σε πλανητικό επίπεδο.