Αν και η κλιματική αλλαγή προχωρά «ακάθεκτη» και η πανδημία του κορωνοϊού (Covid-19) ακόμη δεν ελέγχεται, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organisation) προειδοποιεί για συχνότερη εμφάνιση πανδημιών στο μέλλον, η παγκόσμια κοινότητα και ιδιαιτέρως οι ισχυρές γεωπολιτικά και οικονομικά χώρες, δεν φαίνεται να συνειδητοποιούν την ανοδική πορεία του βαθμού διακινδύνευσης και πολύ περισσότερο δεν κάνουν τις απαραίτητες κινήσεις για την «αλλαγή πλεύσης» και την αποκατάσταση συνθηκών ασφάλειας και ειρηνικής συμβίωσης.
Το ισχύον παγκόσμιο σύστημα ασφαλείας στηρίζεται στην στρατιωτική ισχύ και στην δημιουργία σχέσεων εξάρτησης της πλειοψηφίας των κοινωνιών από τις ισχυρές γεωπολιτικά και οικονομικά χώρες. Η μεταξύ τους αντιπαράθεση για τον έλεγχο της αναπτυσσόμενης δυναμικής σε πλανητικό επίπεδο οριοθετεί και τις ισορροπίες ως προς την ασφάλεια σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σε αυτό το γεωπολιτικό πλαίσιο η ανθρώπινη οντότητα δεν αποτελεί κριτήριο για τις πολιτικές επιλογές και αποφάσεις. Πολύ περισσότερο βέβαια δεν λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις της οικονομικής δραστηριοποίησης στο φυσικό περιβάλλον. Ακόμη και οι δεσμεύσεις μεταξύ «συμμάχων» δεν συνυπολογίζονται. Εκείνο, που «μετράει» είναι η διατήρηση της ισχύος και της επιρροής στις επιμέρους κοινωνίες και η διεύρυνση τους.
Το πιστοποιεί με τον καλύτερο τρόπο η υπογραφή του συμφώνου AUKUS από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, το οποίο οδήγησε στην ακύρωση από την Αυστραλία παραγγελίας για την αγορά γαλλικών υποβρυχίων ύψους 56 δισεκατομμυρίων δολαρίων και την στροφή προς τις ΗΠΑ για την απόκτηση πυρηνικών υποβρυχίων.
Το AUKUS είναι τριμερής συμφωνία ασφάλειας, η οποία καλύπτει τους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, του κυβερνοπολέμου και τις υποβρύχιες δυνατότητες και ικανότητες κρούσης μεγάλου βεληνεκούς. Υποτίθεται, ότι το σύμφωνο AUKUS προωθεί την ασφάλεια και την σταθερότητα στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού σύμφωνα με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Είναι δε σημαντικό να επισημανθεί, ότι η ακύρωση της παραγγελίας από τους Αυστραλούς αποφασίσθηκε με την σύμφωνη γνώμη των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και του Ηνωμένου Βασιλείου κατά την διάρκεια της συνόδου των G7 στην Κορνουάλη (Βρετανία), χωρίς να ενημερωθεί ο πρόεδρος της Γαλλίας, με την οποία είναι σύμμαχοι στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
Ο ουσιαστικός στόχος της υπογραφής του συμφώνου AUKUS είναι η αναχαίτιση της κινεζικής πολιτικής στην περιοχή, η οποία με εργαλείο την οικονομία δημιουργεί σχέσεις εξάρτησης των χωρών της περιοχής από την Κίνα.
Και ενώ αυτά καταγράφονται στις σχέσεις, που οικοδομούνται στο πλαίσιο του παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας, ώστε να ελαχιστοποιείται, υποτίθεται, ο βαθμός διακινδύνευσης, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, δηλαδή οι φυσικές καταστροφές (π.χ. πλημμύρες), ώθησαν στο Burundi 100 000 ανθρώπους στην φυγή από την πατρίδα τους και στην αναζήτηση ελπίδας στην προσφυγιά.
Σύμφωνα με το International Panel on Climate Change (IPCC, Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών κάθε χρόνο στην Αφρική οι πλημμύρες θα οδηγούν 2,7 εκατομμύρια ανθρώπους στην προσφυγιά.
Από τώρα είναι εμφανές, ότι οι πολυδιάστατες παγκόσμιας εμβέλειας κρίσεις θα προκαλέσουν δομικές ανισορροπίες ως προς τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών, οι οποίες θα απειλήσουν την ειρήνη και την βιωσιμότητα τους, εάν δεν αλλάξει κατεύθυνση η δυναμική της εξέλιξης.
Μπορεί η αμερικανική κυβέρνηση να παίρνει μέτρα για την αναχαίτιση των προσφυγικών ροών, όμως η επιστημονική προσέγγιση του φαινομένου δείχνει, ότι οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών θα ενταθούν ακόμη περισσότερο στην προοπτική του χρόνου.
Η ευημερία της αμερικανικής κοινωνίας, η οποία διαπερνάται από μεγάλες ανισότητες, δεν θα είναι βιώσιμη, εάν δεν αντιμετωπισθεί η μείωση των αποθεμάτων νερού, η μείωση επίσης της αγροτικής παραγωγής, η άνοδος της επιφάνειας της θάλασσας, η καταστροφή τεράστιων δασικών εκτάσεων και πολλές άλλες παρενέργειες της κλιματικής αλλαγής.
Το παγκόσμιο σύστημα ασφαλείας πρέπει να προωθεί την επίλυση αυτών των προβλημάτων σε όλο τον πλανήτη και όχι την διασφάλιση του ηγετικού γεωπολιτικού ρόλου των ισχυρών (αυτή την περίοδο) χωρών.
Αυτή η οπτική ουσιαστικά δεν συμβάλλει στην ειρηνική συμβίωση των κοινωνιών σε συνθήκες ευημερίας χωρίς ανισότητες, αλλά δημιουργεί πιέσεις στις κοινωνίες των αδύναμων οικονομικά χωρών, οι οποίες έχουν παρενέργειες και στις ισχυρές χώρες. Οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών το επιβεβαιώνουν. Και δεν είναι μόνο αυτό. Το 2021 οι πυρκαγιές σε δάση στη Ρωσία κατέγραψαν ρεκόρ. Ανάλογα φαινόμενα παρατηρήθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και σε άλλες χώρες του πλανήτη, με πολύ αρνητικές επιπτώσεις τόσο στους ανθρώπους όσο και στα οικοσυστήματα.
Οι συνθήκες είναι ώριμες για την αλλαγή κατεύθυνσης στην οικοδόμηση του παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας. Σε αυτή την προσπάθεια θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο η Ευρωπαϊκή Ένωση, εάν βέβαια απαλλαγεί από την στατική θεώρηση των γεωπολιτικών εξελίξεων και συνειδητοποιηθεί, ότι τα κράτη-μέλη πρέπει να απαλλαγούν από την οπτική του εθνικού συμφέροντος και να εκφράζουν το ευρωπαϊκό συμφέρον.
Η μέχρι τώρα πορεία αυτού του ανολοκλήρωτου υπερεθνικού μορφώματος δείχνει, ότι με τον διάλογο και τον ουσιαστικό σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα μπορούν να οικοδομηθούν συνθήκες ειρηνικής συμβίωσης και ασφάλειας. Ακόμη και ανολοκλήρωτο το ευρωπαϊκό παράδειγμα θα μπορούσε να γίνει αφετηρία για την γενίκευση αυτής της οπτικής σε πλανητικό επίπεδο.
Προς αυτή την κατεύθυνση ωθούν και οι πολυδιάστατες κρίσεις παγκόσμιας εμβέλειας, διότι επιβάλλουν την συνεργασία για την αντιμετώπιση των κινδύνων και της ανασφάλειας, που προκαλούν στις κοινωνίες.
Το θέμα είναι, εάν το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα και οι ευρωπαϊκές κοινωνίες μπορούν να απαλλαγούν από τα στερεότυπα του παρελθόντος, που διαμορφώθηκαν στην ιστορική τους διαδρομή. Παράλληλα είναι αναγκαίο να αποστασιοποιηθούν από ένα τρόπο σκέψης, ο οποίος δεν υπερβαίνει την στενή συστημική του αναφορά σε ένα παρωχημένο, μη λειτουργικό και χωρίς βιώσιμη προοπτική μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης. Δεν είναι βέβαια εύκολο, διότι τα χρονικά περιθώρια είναι πολύ στενά.
Η πραγματικότητα πάντως επιβάλλει τον άμεσο επαναπροσδιορισμό της κοινωνικής και της πολιτικής λειτουργίας στο πλαίσιο ενός σύγχρονου παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας.