Ανήκω σε αυτούς που είναι υπέρ της κατάργησης της κρατικής αποκλειστικότητας στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση για λόγους αρχής. Αλλά και σε αυτούς που δεν έχουν τόσο ψηλές προσδοκίες όσο οι ενθουσιώδεις που διαβάζω, επειδή γνωρίζω σε ποια χώρα ζούμε. Θα είναι βιώσιμο ένα - και πολύ είναι - καλό και σοβαρό πανεπιστήμιο επιπέδου Bocconi ή Insead; Θα δείξει. Εκτός αν νομίζετε ότι τα Ivy League θα τρέξουν να επενδύσουν. Το πολύ πολύ μια δυο μικρής κλίμακας μεταπτυχιακές πρωτοβουλίες που θα πουληθούν στο κοινό ως success stories. Καλοδεχούμενες, αλλά μην τρελαινόμαστε για την επίδραση που θα έχουν στην μεγάλη κλίμακα.
Σοβαρά εγχειρήματα μπορούν να γίνουν μόνο για μεμονωμένες σχολές και σίγουρα όχι για ειδικότητες που χρειάζονται τεράστιες επενδύσεις ψηλού ρίσκου, όπως η τεχνολογία ή οι θετικές επιστήμες ή η ιατρική. Σε αυτές ειδικά τις ειδικότητες, και επειδή δεν μπορείς στην εποχή μας να φτιάξεις ένα Πολυτεχνείο ή μια Ιατρική από το μηδέν, η αγορά, κατά την ελληνική επιχειρηματική παράδοση θα κατακλυσθεί από προφάσεις σχολών. Το έχουμε δει ήδη με παραρτήματα ξένων «πανεπιστημίων» που εξάγουν bon pour l'orient δικαιώματα χρήσης του ονόματός τους. Το έχουμε δει και στην Κύπρο (ολόκληρο το campus ενός «Πολυτεχνείου» που επισκέφτηκα, δεν ήταν μεγαλύτερο από το κτήριο της αεροδυναμικής σήραγγας του ΕΜΠ). Αυτό που κάνει ένα πανεπιστήμιο πανεπιστήμιο είναι η έρευνα. Και η έρευνα χρειάζεται πόρους και σε πολλές επιστημονικές περιοχές είναι πανάκριβη και υψηλού ρίσκου. Δεν αρκεί μια ταμπέλα με franchising. Εδώ θα υπάρχει επίδραση στην μεγάλη κλίμακα. Αλλά δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι θα είναι στην κατεύθυνση που θέλουμε.
Υπάρχει φυσικά χώρος για όλα, δεν χρειάζεται να είναι όλα στην κορυφή. Η αγορά μαθαίνει γρήγορα να ξεχωρίζει τις καλές σχολές στα βιογραφικά - το έμαθε άλλωστε με όλον αυτόν τον πληθωρισμό κακής ποιότητας βρετανικών πτυχίων και μεταπτυχιακών (έχω κάνει εκατοντάδες συνεντεύξεις πρόσληψης, ξέρω). Το θέμα είναι να το μάθει και η ελληνική οικογένεια ώστε να μην εκμεταλλεύονται τις προσδοκίες της. Και να το μάθουν και οι θεσμικοί επιστημονικοί φορείς (το ΤΕΕ, οι ιατρικοί και δικηγορικοί σύλλογοι, το οικονομικό επιμελητήριο κλπ) να κάνουν επιτέλους σωστά την δουλειά τους όταν δίνουν άδειες άσκησης επαγγέλματος για ρυθμιζόμενα επαγγέλματα που είναι και ψηλής ζήτησης. Μέχρι τώρα θεωρούσαμε ότι το πτυχίο είναι μια θεσμική βεβαίωση επάρκειας. Δεν είναι έτσι και θα πρέπει σε αυτήν την χώρα να φτιάξουμε τους θεσμούς τους οποίους η αγορά και η κοινωνία θα εμπιστεύονται. Η εμπειρία δεν επιτρέπει αισιοδοξία ότι θα το καταφέρουμε, δεν το καταφέραμε ούτε για τα δημόσια πανεπιστήμια.
Η απελευθέρωση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης είναι κάτι που πρέπει να γίνει, αν μη τι άλλο γιατί δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάνουμε καμιά ευκαιρία. Αλλά να είμαστε σοβαροί, το θέμα είναι απείρως πιο πολύπλοκο από τα να ιδρυθεί ένα μικρό μεμονωμένο τμήμα ενός γνωστού ξένου πανεπιστημίου μετά από μια διακρατική συμφωνία. Οι ανεδαφικές προσδοκίες κάνουν πολύ κακό στην δυνατότητα της σοβαρής δημόσιας συζήτησης που πρέπει να γίνει για το θέμα και για τις θεσμικές παρεμβάσεις που χρειάζονται για να γίνει σωστά.