Πώς μια συμφωνία κινδυνεύει να νομιμοποιήσει την εισβολή και να αποδυναμώσει όλη την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας.
Ας αφήσουμε κατά μέρος τις ευφημιστικές στρογγυλοποιήσεις. Το προτεινόμενο “ειρηνευτικό” σχέδιο της Ουάσινγκτον, με τις διαρροές, τις υπονοούμενες ανταλλαγές και τη βεβιασμένη προσπάθεια εξίσωσης ανάμεσα στον επιτιθέμενο και στον αμυνόμενο, δεν αποτελεί στρατηγική ειρήνευσης. Είναι μια επικίνδυνη επιστροφή στη λογική των “ζωνών επιρροής”, μια λογική που νομιμοποιεί de facto τον αυταρχικό αναθεωρητισμό της Μόσχας και υπονομεύει τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια της Ευρώπης. Όταν η διεθνής κοινότητα αντιμετωπίζει την Κριμαία, το Ντονμπάς και τις ανατολικές ουκρανικές περιοχές ως διπλωματικό παζάρι, ως οικόπεδα προς ανταλλαγή ανάμεσα σε μεγάλες δυνάμεις, τότε δεν υπονομεύει απλώς τη νομιμότητα ακυρώνει θεμέλια που διασφάλισαν την ευρωπαϊκή ειρήνη επί δεκαετίες: ότι τα σύνορα δεν αλλάζουν με τη βία, ότι ο επιτιθέμενος δεν επιβραβεύεται, ότι ένας κυρίαρχος λαός αποφασίζει για το μέλλον του, όχι ο γείτονας που εισβάλλει.
Η ουσία του προβλήματος δεν περιορίζεται στις λεπτομέρειες του σχεδίου, αλλά βρίσκεται βαθύτερα, στην πολιτική φιλοσοφία που το διατρέχει, στην επικίνδυνη ιδέα ότι ένας πόλεμος τερματίζεται όταν το θύμα κάνει παραχωρήσεις στον θύτη. Πρόκειται για ιστορική πλάνη, μια πλάνη που η Ευρώπη έχει πληρώσει ξανά και ξανά. Από το Μόναχο του 1938 μέχρι την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, κάθε φορά που η Δύση επιχείρησε να “διαχειριστεί” έναν αναθεωρητή με συμβολικές υποχωρήσεις, εκείνος το εξέλαβε ως αδυναμία και επέστρεψε πιο απαιτητικός, πιο επικίνδυνος, πιο επιθετικός. Η λογική του κατευνασμού δεν σταμάτησε ποτέ έναν επίδοξο ανατροπέα της διεθνούς τάξης, του άνοιξε δρόμο.
Σήμερα, η Ουκρανία δεν βρίσκεται ούτε σε θέση ούτε σε διάθεση να προσφέρει εδαφικές παραχωρήσεις. Δεν διεκδικεί κάτι που δεν της ανήκει, υπερασπίζεται το δικαίωμά της στην ύπαρξη, την εδαφική της ακεραιότητα, την επιλογή της να είναι ένα ελεύθερο, ευρωπαϊκό, δημοκρατικό κράτος. Δεν έχει τίποτα να δώσει, αντιθέτως η Ρωσία έχει να λογοδοτήσει για όλα τα εγκλήματα που έχει διαπράξει. Και κάθε σχέδιο που επενδύει στην αντίστροφη λογική δεν συμβάλλει στην ειρήνη, συμβάλλει στη διαιώνιση της επιθετικότητας.
Το κρίσιμο διακύβευμα είναι η ίδια η ευρωπαϊκή ασφάλεια. Μια “ειρήνη” που βασίζεται στην ανταμοιβή του Κρεμλίνου θα ενθαρρύνει τον Πούτιν, δεν θα τον συγκρατήσει. Θα του δείξει ότι η Ευρώπη φοβάται την κόπωση του πολέμου περισσότερο από τις συνέπειες της υποχώρησης. Ότι δέχεται τα τετελεσμένα ως “ρεαλιστική λύση”. Κι όσο η Μόσχα βλέπει ένα μέρος της Δύσης πρόθυμο να αποδεχθεί αυτή τη λογική, τόσο θα επανακάμπτει με νέες διεκδικήσεις: στη Μολδαβία, στον Καύκασο, ενδεχομένως στην ίδια τη δομή της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Δεν πρόκειται για κινδυνολογία, είναι η σταθερή ακολουθία των ρωσικών ενεργειών από το 2008 μέχρι σήμερα.
Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι “ειρήνη ή πόλεμος”. Είναι ποια ειρήνη και με ποιους όρους. Μια ειρήνη που αγοράζεται με παραχωρήσεις στον επιθετικό δεν είναι ειρήνη, είναι απλώς αναστολή της επόμενης κρίσης. Και αυτή η επόμενη κρίση, αν επιτραπεί να ωριμάσει, θα είναι βαθύτερη, σφοδρότερη, πιο γεωπολιτικά επικίνδυνη για ολόκληρη την ήπειρο.
Η μόνη διαπραγμάτευση που έχει νόημα είναι εκείνη που καθορίζει τους όρους υπό τους οποίους θα τερματιστεί η ρωσική επιθετικότητα. Διαπραγμάτευση που επιβάλλει στη Μόσχα να υποχωρήσει, όχι στο Κίεβο να υπογράψει μια καμουφλαρισμένη πράξη παράδοσης. Διαπραγμάτευση που στηρίζεται στην αποκατάσταση της διεθνούς νομιμότητας, στη μη αναγνώριση τετελεσμένων, στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αποτρεπτικής ισχύος ώστε να αποθαρρυνθούν οι μελλοντικοί αναθεωρητές. Οτιδήποτε λιγότερο είναι επικίνδυνη αυταπάτη μεταμφιεσμένη σε “ρεαλισμό”.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι μια διμερής διαμάχη. Είναι το σύνορο ανάμεσα σε δύο κόσμους: σε έναν, όπου τα σύνορα είναι αδιαπραγμάτευτα, και σε έναν, όπου ο ισχυρότερος επιβάλλει την αλήθεια του με τα όπλα. Αν η Δύση επιλέξει το δεύτερο, το τίμημα δεν θα το πληρώσει μόνο η Ουκρανία. Θα το πληρώσει η Ευρώπη, θα το πληρώσει η διεθνής τάξη, θα το πληρώσουν οι επόμενες γενιές. Η ειρήνη που μυρίζει παράδοση δεν είναι ειρήνη· είναι το προοίμιο του επόμενου πολέμου.