Ο Πρόεδρος Τουσκ έχει συγκαλέσει τους Πρωθυπουργούς σε Σύνοδο Κορυφής με δύο θέματα στην ημερήσια διάταξη: την ευρωπαϊκή απάντηση στο βρετανικό αίτημα διευθετήσεων ενόψει δημοψηφίσματος και το Μεταναστευτικό, δηλαδή την εκ του σύνεγγυς παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης των πρόσφατων αποφάσεων (κυρίως σχετικά με τους σταθμούς υποδοχής – hotspots).
Για αυτά τα δύο θεμελιώδη ζητήματα απο τα οποία εξαρτάται ούτε λίγο ούτε πολύ το μέλλον ακόμα και η υπόσταση της ΕΕ, στην Ελλάδα η Κυβέρνηση δεν ενημερώνει, η Βουλή δεν συζητά, ο Τύπος, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, πληροφορεί μόνο για ό,τι συγκινησιακά πουλάει, με αποτέλεσμα οι πολίτες να βρίσκονται στο σκοτάδι. Ότι πρέπει δηλαδή για να μπορεί να τους πλασάρει ο κάθε αγύρτης την ξενοφοβική και ευρωφοβική πραμάτεια του.
Στη συνέχεια θα προσπαθήσω να καλύψω αυτό το κενό με την ελπίδα ότι θα προκύψει ένας γόνιμος διάλογος μεταξύ των αναγνωστών του ekyklos.gr και θα συμβάλουμε έτσι στη διαμόρφωση σταθμισμένης άποψης μεταξύ μας.
Brexit: Το σχέδιο αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ενόψει του Βρετανικού Δημοψηφίσματος
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (ΕΣ) επανέρχεται στη σύνοδο της 18-19 Φεβρουαρίου στο βρετανικό αίτημα διευθέτησης των σχέσεων του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ ενόψει του δημοψηφίσματος προκειμένου να αποφευχθεί το Brexit.
Σε προηγούμενο άρθρο (Βρετανικό Δημοψήφισμα: οι προϋποθέσεις αποφυγής του Brexit) είχα λεπτομερώς περιγράψει το διακύβευμα, το περιεχόμενο των βρετανικών διεκδικήσεων, καθώς και την διαδικασία που ακολουθήθηκε μέχρι να φτάσουμε στην ομόφωνη απόφαση της 18ης Φεβρουαρίου. Περιληπτικά, το Βρετανικό αίτημα όπως διατυπώθηκε σε επιστολή την οποία απέστειλε ο Κάμερον στους ευρωπαίους ηγέτες στις 15 Νοεμβρίου 2015 και συζητήθηκε για πρώτη φορά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 17-18/12/2015 κινείται γύρω απο τέσσερις άξονες:
(α) Επέμβαση στην οικονομική διακυβέρνηση ώστε οι αποφάσεις στο εσωτερικό της ΟΝΕ να μην θίγουν τα συμφέροντα των υπόλοιπων εκτός ευρωζώνης Κρατών μελών.
(β) Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας με στόχο την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, μέσα απο πολιτικές φιλελευθοροποίησης της ενιαίας Αγοράς, μαζικών εμπορικών συμφωνιών με την Αμερική, την Κίνα, την Ιαπωνία και τις χώρες ΑΣΕΑΝ, περαιτέρω βημάτων προς μία Ενιαία Ψηφιακή Αγορά και μίας Ένωσης Αγοράς Κεφαλαίων.
(γ) Η εθνική κυριαρχία αποτελεί κεντρικό θέμα. Ζητάται να αποδεσμευτεί το Ηνωμένο Βασίλειο απο την επιδίωξη της ΕΕ προς “διαρκώς στενότερη ένωση των λαών” όπως προβλέπεται στο άρθρο 1 της Συνθήκης. Να ενισχυθεί ο ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων. Να εξασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας. Να τονιστεί ότι τα θέματα Εθνικής Ασφάλειας παραμένουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα των Κρατών μελών και ότι, σε περίπτωση νέων συμφωνιών στον τομέα Δικαιοσύνης και Εσωτερικών, το Η. Βασίλειο διατηρεί το δικαίωμα της κατ’ επιλογήν συμμετοχής.
(δ) Ελεύθερη κυκλοφορία, ενδοευρωπαϊκή μετανάστευση: να ανασταλεί για τέσσερα χρόνια η πρόσβαση στις προνοιακές παροχές του κοινωνικού κράτους σε μετανάστες που είναι υπήκοοι άλλων Κρατών μελών και στα παιδιά τους.
Στα συμπεράματα της Συνόδου του Δεκεμβρίο[1] δεν αντανακλάται η φορτισμένη ατμόσφαιρα και το περιεχόμενο της μακράς συζήτησης που ακολούθησε την κατά γενική ομολογία εξαιρετική υποστήριξη του αιτήματος απο τον Κάμερον. Αντίθετα, υπάρχει μία σύντομη αναφορά: Το Ευρωπαι?κο? Συμβου?λιο προε?βη σε πολιτικη? ανταλλαγη? απο?ψεων ο?σον αφορα? τα σχε?δια του ΗΒ για τη διεξαγωγη? δημοψηφι?σματος για την παραμονη? η? ε?ξοδο απο? την ΕΕ. Μετα? τη σημερινη? ουσιαστικη? και εποικοδομητικη? συζη?τηση, τα με?λη του Ευρωπαι?κου? Συμβουλι?ου συμφω?νησαν να συνεργαστου?ν στενα? ω?στε να καταλη?ξουν σε αμοιβαι?ως ικανοποιητικε?ς λυ?σεις και στους τε?σσερις τομει?ς κατα? τη συ?νοδο του Ευρωπαι?κου? Συμβουλι?ου στις 18 και 19 Φεβρουαρι?ου 2016.
Μετά την πρώτη ανταλλαγή απόψεων του Δεκεμβρίου, κατά το δίμηνο διάστημα που διεύρεσε υπήρξε πυρετώδης προετοιμασία, τόσο σε τεχνικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο, ώστε να καταστεί δυνατή μία αμοιβαία επωφελής λύση. Βάση για το σχέδιο συμφωνίας στο οποίο κατέληξε ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τουσκ αποτέλεσε η προεργασία στην οποία προέβει η Επιτελική Υπηρεσία που δημιουργήθηκε ειδικά προς τούτο απο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (υπο τον Βρετανό Τζόναθαν Φώλ). Το κείμενο που συνοδεύει την επιστολή του Τουσκ προς τους Πρωθυπουργούς ενόψει της Συνόδου του Φεβρουαρίου αποτελείται απο ένα «πακέτο» με έξι παραστήματα τα οποία είναι στην πραγματικότητα μία λεπτομερής καταγραφή των διευθετήσεων που προτείνονται προς απόφαση. Επιπλέον, δεν αποτελούν ακόμα ένα απο τα συνήθη ευχολόγια, αλλά λαμβάνουν τη μορφή απόφασης νομικά δεσμευτικής, για να ικανοποιήσουν κάτι που αποτελούσε απο την αρχή αίτημα του Κάμερον. Το πακέτο περιλαμβάνει:
- Σχέδιο απόφασης των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, συνελθόντων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σχετικά με νέα διευθέτηση για το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ευρωπαϊκή Ένωση
- Σχέδιο δήλωσης σχετικά με το μέρος Α της απόφασης των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, συνελθόντων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σχετικά με νέα διευθέτηση για το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ευρωπαϊκή Ένωση
- Σχέδιο δήλωσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με την ανταγωνιστικότητα
- Σχέδιο δήλωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με μηχανισμό εφαρμογής της επικουρικότητας και μηχανισμό εφαρμογής μείωσης του φόρτου
- Σχέδιο δήλωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το μηχανισμό διασφάλισης που αναφέρεται στην παράγραφο 2 (β) του μέρους Δ της απόφασης
- Σχέδιο δήλωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με θέματα που αφορούν την κατάχρηση του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων.
Το βασικό σχέδιο απόφασης[2] και τις συναφείς προτάσεις έσπευσε να τις υιοθετήσει ο Βρετανός Πρωθυπουργός, εννοώντας ότι αποτελούν βάση για να ζητήσει από τους συμπολίτες του να ψηφίσουν στο επικείμενο δημοψήφισμα υπέρ της παραμονής της χώρας στην ΕΕ. Οι συνομιλητές του Κάμερον, την ανάγκη φιλοτιμίαν ποιούμενοι, αν και κατ’ ιδίαν μπροστά στα εθνικά τους ακροατήρια εκφράζουν επιφυλάξεις, αναγνωρίζουν ότι είναι προς το συμφέρον της ΕΕ και των κρατών μελών της η παραμονή του ΗΒ εντός των ενωσιακών τειχών. Κανείς δεν θα ήθελε να επωμισθεί τώρα τις συνέπειες ενός Brexit.
Όπως μαθαίνουμε απο τις συνεντεύξεις των πρωταγωνιστών, δημοσιεύματα στον Τύπο και μέσα απο κατευθυνόμενες διαρροές ακριτομυθιών όλοι προσπάθησαν να προβάλουν αντιρρήσεις για να μπορέσουν στο τέλος να αποκομίσουν κέρδη ανάλογα ο καθένας με τις επιδιώξεις του. Προέβαλαν κόκκινες γραμμές, αν και οι κόκκινες γραμμές του ενός δεν έμοιαζαν με του άλλου. Γνωρίζουμε πχ ότι για τους ανατολικούς εταίρους με πρωτοστατούντες τους Πολωνούς αποτελεί προτεραιότητα ο σεβασμός της αρχής της ελεύθερης διακίνησης και εγκατάστασης. Για τους Γερμανούς, η θεσμική διαφάνεια σχετικά με την ευρωζώνη και την τραπεζική ένωση. Για τους Γάλλους, μαζί με το κατά πλειοψηφία φεντεραλιστικού προσανατολισμού Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρωταρχική σημασία έχει η διαρκής εμπέδωση της πολιτικής ένωσης.
Η συζήτηση όμως έχει ανοίξει. Αν το ΗΒ συνεχίσει να αποτελεί μέλος της ΕΕ έστω και με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο η Ευρώπη μπαίνει σε μία νέα φάση θεσμικής αστάθειας. Δεν ξέρουμε τί μας επιφυλάσσει η συνέχεια, απο τη στιγμή που ανοίγει η όρεξη για αλλαγή των Συνθηκών και με δεδομένη την άνοδο όλο και περισσότερων ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων στις εθνικές κυβερνήσεις. Στην περίπτωση βρετανικής αποχώρησης δεν θα πρόκειται μόνο για σοβαρό ακρωτηριασμό. Το ευρωπαϊκό πλεκτό που πήρε σχεδόν εξήντα χρόνια για να το πλέξουμε, μπορεί να χρειαστεί λίγους μήνες για να ξηλωθεί.
Τί ακριβώς προσδοκά η Ελληνική κυβέρνηση σε αυτό το θέμα; Δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε τίποτα απο τις Ελληνικές θέσεις. Δεν γνωρίζουμε καν αν υπάρχουν θέσεις. Και πώς αυτές προβάλλονται στο μεγάλο αλισβερίσι των Βρυξελλών. Διότι βέβαια ακόμα και αν δεν έχουμε κάτι να διεκδικήσουμε(;) είναι μίας πρώτης τάξεως ευκαιρία να πούμε “ναί σε όλα” και να το πλασάρουμε θετικά για να βελτιώσουμε την γενικότερη κακή εικόνα μας έξω. Είναι λάθος να θεωρούμε ότι αυτά τα θέματα αφορούν μόνο τους Βρετανούς και εν μέρει τους Πολωνούς μετανάστες. Και είναι επίσης λάθος σε μία διαπραγμάτευση να εστιάζουμε μόνο στα θέματα άμεσου ενδιαφέροντος χάνοντας έτσι τη μεγάλη εικόνα.
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ/ Hot Spots
Είναι αλήθεια ότι στην Σύνοδο της 18-19 Φεβρουαρίου η φωτιά στα μπατζάκια μας δεν έχει σχέση τόσο με το Brexit, όσο με το μεταναστευτικό και την οργάνωση των Hot Spots, που αυτό κινδυνεύει να οδηγήσει σε Grexit. Στην προηγούμενη Σύνοδο είχαν ληφθεί ομόφωνα μία σειρά απο αποφάσεις.Στο κεφάλαιο ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου διαβάζουμε τί συμφώνησαν και ποιές υποχρεώσεις ανέλαβαν οι Πρωθυπουργοί. Τις παραθέτω αυτούσιες, χωρίς περικοπή και χωρίς σχολιασμό:
Κατα? τους τελευται?ους μη?νες, το Ευρωπαι?κο? Συμβου?λιο ανε?πτυξε στρατηγικη? με στο?χο την ανα?σχεση των πρωτο?γνωρων μεταναστευτικω?ν ροω?ν που αντιμετωπι?ζει η Ευρω?πη. Ωστο?σο, η εφαρμογη? αυτη?ς της στρατηγικη?ς ει?ναι ανεπαρκη?ς και πρε?πει να επιταχυνθει?. Προκειμε?νου να διασφαλιστει? η ακεραιο?τητα του Σε?νγκεν, ει?ναι απαραι?τητη η ανα?κτηση του ελε?γχου των εξωτερικω?ν συνο?ρων. Θα πρε?πει να αντιμετωπιστου?ν ταχε?ως οι ελλει?ψεις, ιδι?ως ο?σον αφορα? τα κε?ντρα πρω?της υποδοχη?ς (hotspots), τη μετεγκατα?σταση και τις επιστροφε?ς. Τα θεσμικα? ο?ργανα της ΕΕ και τα κρα?τη με?λη πρε?πει επειγο?ντως:
(α) να αντιμετωπι?σουν τις ελλει?ψεις στα εξωτερικα? συ?νορα του Σε?νγκεν, κυρι?ως με τη διασφα?λιση συστηματικω?ν ελε?γχων ασφαλει?ας με κατα?λληλες βα?σεις δεδομε?νων, και την προ?ληψη της απα?της σχετικα? με τα ε?γγραφα·
(β) να αντιμετωπι?σουν τις ελλει?ψεις στη λειτουργι?α των κε?ντρων πρω?της υποδοχη?ς, μεταξυ? α?λλων με τη δημιουργι?α της αναγκαι?ας για την επι?τευξη των στο?χων τους ικανο?τητας υποδοχη?ς· να συμφωνη?σουν ταχε?ως συγκεκριμε?νο χρονοδια?γραμμα για την ε?ναρξη λειτουργι?ας νε?ων κε?ντρων πρω?της υποδοχη?ς· να εξασφαλι?σουν ο?τι ο Frontex και η Ευρωπαι?κη? Υπηρεσι?α Υποστη?ριξης για το Α?συλο (EASO) διαθε?τουν την αναγκαι?α εμπειρογνωσι?α και τον αναγκαι?ο εξοπλισμο?·
(γ) να διασφαλι?σουν τη συστηματικη? και πλη?ρη ταυτοποι?ηση, καταγραφη? και λη?ψη δακτυλικω?ν αποτυπωμα?των, και να λα?βουν με?τρα για την αντιμετω?πιση της α?ρνησης καταγραφη?ς και την ανα?σχεση των παρα?τυπων δευτερογενω?ν μετακινη?σεων·
(δ) να εφαρμο?σουν τις αποφα?σεις μετεγκατα?στασης και να εξετα?σουν το ενδεχο?μενο να συμπεριληφθου?ν στους δικαιου?χους των υφιστα?μενων αποφα?σεων και α?λλα κρα?τη με?λη που υφι?στανται μεγα?λη πι?εση και ε?χουν υποβα?λει σχετικο? αι?τημα·
(ε) να λα?βουν συγκεκριμε?να με?τρα για να εξασφαλι?σουν την πραγματικη? επιστροφη? και επανεισδοχη? των ατο?μων που δεν επιτρε?πεται να παραμει?νουν και να παρα?σχουν στη?ριξη στα κρα?τη με?λη ο?σον αφορα? τις επιχειρη?σεις επιστροφη?ς·
(στ) να ενισχυ?σουν τα με?τρα για την καταπολε?μηση της παρα?νομης διακι?νησης και εμπορι?ας ανθρω?πων·
(ζ) να εξασφαλι?σουν την εφαρμογη? και την επιχειρησιακη? συνε?χεια:
- της δια?σκεψης υψηλου? επιπε?δου για τη μεταναστευτικη? οδο? Ανατολικη?ς Μεσογει?ου/Δυτικω?ν Βαλκανι?ων· σε αυτο? το πλαι?σιο ει?ναι σημαντικο? να παρασχεθει? βοη?θεια στις χω?ρες κατα? μη?κος της οδου? των Δυτικω?ν Βαλκανι?ων που δεν ει?ναι με?λη της ΕΕ ω?στε να πραγματοποιου?ν την καταγραφη? συ?μφωνα με τα προ?τυπα της ΕΕ·
- της συνο?δου κορυφη?ς της Βαλε?τας, ιδι?ως ο?σον αφορα? τις επιστροφε?ς και την επανεισδοχη?, και
- της δη?λωσης ΕΕ-Τουρκι?ας της 29ης Νοεμβρι?ου 2015 και του σχεδι?ου δρα?σης ΕΕ- Τουρκι?ας· σε αυτο? το πλαι?σιο, ζητει?ται απο? την ΕΜΑ να ολοκληρω?σει γρη?γορα τις εργασι?ες της για τον τρο?πο κινητοποι?ησης της Διευκο?λυνσης υ?ψους 3 δισ. ευρω? για τους προ?σφυγες στην Τουρκι?α·
(η) να συνεχι?σουν την εφαρμογη? του συμφωνηθε?ντος προγρα?μματος επανεγκατα?στασης·
(θ) να συνεχι?σουν να παρακολουθου?ν εκ του συ?νεγγυς τις μετακινη?σεις κατα? μη?κος των μεταναστευτικω?ν οδω?ν, ω?στε να ει?ναι σε θε?ση να αντιδρου?ν γρη?γορα στις εξελι?ξεις.
Σε όλα αυτά συμφώνησε και ο Έλληνας Πρωθυπουργός. Χωρίς καμία επιφύλαξη, χωρίς να εκφράσει την ύπαρξη δυσκολιών ή ακόμα θεμιτής αδυναμίας υλοποίησης. Ήταν εξαρχής σαφές ότι η Ελλάδα θα αδυνατούσε να ανταποκριθεί. Δύο τινά συμβαίνουν: είτε ο Πρωθυπουργός ήταν λάθος ενημερωμένος για όλες τις διαστάσεις και τις επιβαρύνσεις των logistics των Hot Spots, είτε λάθος καθησύχασε τους ομολόγους του. Το ότι δεν φρόντισε να διορθώσει εκ των υστέρων το λάθος οφείλεται σε εγγενή αβελτηρία όσων γενικώς παρεπιδημούν στο μέγαρο Μαξίμου. Πρώτιστα, όμως, και σε αυτό το θέμα είναι εγκλωβισμένος σε μία ιδεοληπτική αγκύλωση. Ούτε τους θεσμικούς εταίρους ενημέρωσε σωστά και έγκαιρα, ούτε ανέλαβε το κόστος να εξηγήσει την ουσία των δεσμεύσεων του (μας) στους ενδιαφερόμενους κατοίκους των νησιών. Με αποτέλεσμα οι πρώτοι να τον επιδαψιλεύουν με σχετλιαστικά επίθετα και οι δε να τον στολίζουν καταλλήλως ο καθένας στην ντοπιολαλιά του.
Τώρα για να μπορέσει να ξαναντικρύσει τους ομολόγους του στις Βρυξέλλες και κυρίως να αποφύγει την υλοποίηση της ήδη διατυπωμένης απειλής περί Grexit τρέχει να παρουσιάσει τσάτρα-πάτρα ότι κάτι έκανε, ανοίγοντας μερικά στρατόπεδα, με μηδέν πρόοδο όμως στον τομέα της αναγκαίας υλικοτεχνικής υποδομής. Και αυτό δεν είναι κάτι που του ξεφούρνισαν οι εταίροι την τελευταία στιγμή. Είναι μέρος των αποφάσεων που φαρδιά-πλατιά έχει προσυπογράψει και ο ίδιος στο εξωτερικό και δηλώνει έλλειψη συνέχειας (follow-up) των αποφάσεων στο εσωτερικό.