Παρά την τρομερή ένταση και διάρκεια της πολιτικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα εδώ και σχεδόν πέντε χρόνια, τα πελατειακά δίκτυα, οι ομάδες ιδιοτελών συμφερόντων που έχουν τις ρίζες τους στους πάλαι ποτέ πανίσχυρους κομματικούς μηχανισμούς, αν και έχουν αυτονομηθεί εδώ και καιρό από αυτούς, διατηρούν σε μεγάλο βαθμό την ισχύ τους.

Οι πολίτες που επιχειρούν να αναμιχθούν στα κοινά με ανιδιοτέλεια, με καθαρότητα στόχων και απόψεων και χωρίς να έχουν πρόσβαση σε κλίκες ισχυρής αλληλοϋποστήριξης βρίσκουν ακόμη μπροστά τους ένα αδιαπέραστο τείχος γραφειοκρατικών διαδικασιών και παλαιοσυνδικαλιστικών πρακτικών, που θέτουν ισχυρά εμπόδια στην ανανέωση της παντός είδους εκπροσώπησης των πολιτών. Καθώς οι εξ επαγγέλματος διεκδικητές πάσης φύσεως θέσεων ασχολούνται επί δεκαετίες με αυτές τις διαδικασίες, επιδιώκουν συνεχώς να αναπαράγουν τη μικροεξουσία τους. Έχουν με το μέρος τους περισσότερο χρόνο από τους κανονικούς πολίτες για τις διαδικασίες αυτές και στηρίζονται σε ένα πλέγμα γνωριμιών από εκείνους που διαπρέπουν στο ίδιο άθλημα. Καθώς, συνήθως, επιδιώκουν να διαδεχθούν συνοδοιπόρους τους, έχουν την υπόγεια, άτυπη, αλλά καθοριστική υποστήριξη της μικροεξουσίας των προηγούμενων. Γαλουχημένοι στα δαιδαλώδη μονοπάτια της ατέρμονης διαδικασίας χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, έχουν ισχυρό πλεονέκτημα έναντι των αντιπάλων τους, που προσπαθούν να μιλήσουν για την ουσία των προβλημάτων. Με τον τρόπο αυτό αναπαράγεται ένα γραφειοκρατικό στρώμα με μοναδικό σημείο αναφοράς και με τρόπο σκέψης που παραπέμπει στο μόνο πράγμα που γνωρίζει καλά, τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία. Το στρώμα αυτό είναι συντηρητικό, φοβικό εκ φύσεως απέναντι σε κάθε δημιουργική πνοή αλλαγής και αποτελεί την κυριότερη τροχοπέδη για την ανανέωση των συστημάτων και συλλογικοτήτων. Κατέχει άριστα την τέχνη της βραχυκύκλωσης των αντιπάλων, συνηθέστατα με τη χρήση διαδικαστικών τερτιπιών που είναι νομότυπα. Με τον τρόπο αυτό προκαλεί την απελπισία σε όσους θέλουν να δοκιμάσουν να εκπροσωπήσουν τη συλλογικότητά τους με απλό τρόπο, απευθυνόμενοι δηλαδή σε αυτήν χωρίς τη διαμεσολάβηση ισχυρών ομάδων αλληλοκάλυψης. Ακόμη και αν κατορθώσουν οι δημιουργικοί άνθρωποι να ανοίξουν μικρά ρήγματα στο γραφειοκρατικό τείχος, τις περισσότερες φορές εγκαταλείπουν τη μάχη, αφού είναι ένας σκληρός αγώνας αντοχής στα κακοτράχαλα μονοπάτια της διαδικασίας και όχι της ουσίας. Παρ’ όλα αυτά, πολλές φορές τα καταφέρνουν. Ο καθαρός και ανιδιοτελής λόγος, η καθαρή ματιά, βρίσκουν δρόμους να επικοινωνήσουν, να σπάσουν το αδιαπέραστο τείχος των επαγγελματιών του είδους και να περάσουν μπροστά. Στην τοπική αυτοδιοίκηση, στα συνδικάτα, ακόμη και στα κόμματα, τους κατ’ εξοχήν μηχανισμούς αναπαραγωγής των ομάδων, επικρατούν καμιά φορά στο τέλος η φρεσκάδα, η ειλικρίνεια, η άλλη ματιά. Πολύτιμοι θύλακες που δίνουν χειροπιαστή την ελπίδα ότι ο μόνος τρόπος να αλλάξει η ζωή μας γύρω μας είναι να την πάρουμε συλλογικά στα χέρια μας. Όπου τους βρίσκουμε οφείλουμε να τους στηρίζουμε.