Διεθνής Ημέρα Δημοκρατίας σήμερα. Η Δημοκρατία γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Σεπτεμβρίου μετά από σχετική απόφαση της ΓΣ του ΟΗΕ. Οπου βέβαια μπορεί να γιορτασθεί, αφού δεν ευδοκιμεί παντού, σε όλες τις χώρες. Το αντίθετο μάλιστα, στις μέρες μας οπισθοχωρεί σε πολλά επίπεδα.
Φρόνιμο είναι συνεπώς να μελετήσουμε επιμελώς την Ιστορία. Τα διδάγματά της, τα πάθη της, οι κύκλοι της, πάντα έχουν κάτι να μας πουν. Ενα θέμα που αναδεικνύεται αβίαστα είναι αυτό της στρατηγικής. Πόλεμοι, νίκες, ήττες, εποικισμοί, συμμαχίες, πολιτική θεωρία και δημοκρατική πρακτική, από την ομηρική εποχή μέχρι τις μέρες μας, όλα σχετίζονται τελικά με συνειδητές επιλογές που καθορίζουν το μέλλον του τόπου, το μέλλον των γενεών, το μέλλον του έθνους.
Είμαστε λαός με έντονη ατομικιστική συμπεριφορά και η δημοκρατία, ως συλλογικό δημόσιο αγαθό, αφενός πρέπει να μετριάζει τις ατομικές διεκδικήσεις, αφετέρου να οδηγεί με σύννομες και δίκαιες αποφάσεις σε μια αποδεκτή και δημιουργική, εθνικά και κοινωνικά προσέγγιση. Οι εποικισμοί υποχρέωσαν στην αρχαία εποχή τους ατομικιστές έλληνες να συνεργαστούν, να αναζητήσουν νέες οικονομικές οδούς, να συγχρωτισθούν με νέα ήθη και να μεταλαμπαδεύσουν σε άλλους λαούς τα πολύτιμα αγαθά τους, τον νόμο και τη δημοκρατική οργάνωση της Πολιτείας. (βλ. το λαμπρό έργο του Paul Faure, « La vie quotidienne des colons grecs, VIe siècle avant J-C », éd. Hachette, Paris 1978).
Στη σημερινή εποχή, μια εποχή μεγάλης επιτάχυνσης, αστάθειας και ανατροπών, οι διαχρονικές εμπειρίες μας μπορούν να αξιοποιηθούν και να δώσουν διέξοδο στα προβλήματα. Χρειάζεται περίσκεψη, ανάλυση, επιλογές, στόχοι, μέσα. Αυτά είναι απαραίτητα προκειμένου να υπεβούμε την προϊούσα παρακμή του τόπου. Χρειάζεται συνεπώς εθνική συνεννόηση, αναζωογόνηση των δημοκρατικών θεσμών και σχέδιο βιώσιμης ανάπτυξης.
Επειδή όμως σήμερα λείπει παντελώς η στρατηγική, αφού κυριαρχεί σε απελπιστικό βαθμό το ατομικό, συντεχνιακό, μικροκομματικό συμφέρον, αφού ο δημόσιος διάλογος πάσχει, ας φτιάξουμε τώρα το εργαλείο που λείπει: «Ελληνική στρατηγική», ως νέος θεσμός πανεθνικού επιπέδου, όπως έκαναν ήδη άλλες χώρες. Επιστήμονες κύρους έχουμε, μυαλά έχουμε, και εδώ και έξω, στην αστείρευτη δεξαμενή του απανταχού ελληνισμού. Η εποχή που άρχισε θέλει τομές με γνώση. Ας τολμήσουμε.
Θα μπορούμε να γιορτάζουμε τη δημοκρατία κι ως έλληνες έχουμε ευνόητους λόγους γι αυτό, με προσφορά, με πνεύμα αναζωογόνησης και κυρίως με πρότυπα για τις νέες γενιές, στις οποίες δεν πρέπει να αφήσουμε ούτε χρέη, ούτε πάθη. Αν «κυβερνώ σημαίνει προβλέπω», όπως λένε οι γάλλοι, τότε η δημοκρατία πρέπει να υιοθετήσει νέου τύπου αντιλήψεις, μεθόδους ανάλυσης και νέες δημόσιες πολιτικές. Η δογματική προσήλωση στο παρελθόν, στο βόλεμα, στη γραφειοκρατία, στο πολιτικώς ορθό, στα ανούσια κομματικά παιχνίδια, κοκ, εντείνει τις ανισότητες, διευρύνει το χάσμα των γενεών, υπονομεύει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας προς το κράτος.
Υπάρχουν και πρέπει να προβάλλονται πανανθρώπινα πρότυπα, αρχές και κανόνες, δημόσια αγαθά και κράτος δικαίου. Η δημοκρατία πρέπει να είναι συμμετοχική, ζωντανή, να εξελίσσεται, να διδάσκει. Πρέπει λοιπόν να βρούμε πειστικές απαντήσεις και λύσεις σε εποχές σύγχυσης, αλλαγών και αβεβαιότητας. Οι λαϊκιστές και τα ακραία κινήματα εκμεταλλεύονται την αμηχανία, την αγωνία και την ανασφάλεια των πολιτών, ωστόσο είναι επείγον να βρεθούν λύσεις τόσο σε τοπικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Λύσεις και κυρίως νέες θέσεις εργασίας, νέοι τρόποι παραγωγής που να συνδέονται με ένα νέο, βιώσιμο οικονομικό μοντέλο. Υπάρχουν χώρες που τολμούν, κοινωνίες που είναι ανοιχτές στα νέα ρεύματα κι άλλες που διστάζουν, που αποποιούνται τις ευθύνες τους. Η δημοκρατία ως μέσον επίτευξης της κοινωνικής ευημερίας έχει δυνατότητες και ευθύνες. Ας τις αξιοποιήσουμε, ουσιαστικά, πέρα από τυπικότητες.