Στην μέση ορθόδοξη συνείδηση, το μοναστήρι τείνει να υποκαταστήσει την ενορία. Υποτίθεται πως ο μοναχισμός ενσαρκώνει ένα χριστιανισμό ατόφιο, ζώντα και σωτήριο. Στους «γεροντάδες» στηρίζονται η ψυχή μας, η πίστη μας, ο κόσμος ολάκερος. Ο Πορφύριος και ο Παΐσιος πιστοποιούν πως στις μέρες μας η αγιότητα είναι τα μεθεόρτια του μοναχισμού.
Αυτή η λαοφιλία συμπαρασύρει έναν συγκεκριμένο μοναχισμό σε άμετρη αλαζονεία και θεολογικές κακοτοπιές. Αυτοαναγορεύεται σε… μύστη ενός μυστηριώδους «όγδοου μυστηρίου» (sic). Υποβαθμίζει de facto την Καινή Διαθήκη στο επίπεδο του «γεροντικού» ή τη Φιλοκαλίας και παρακάτω! Η Κυριακή Προσευχή (και η θεολογία της) συμπαρασύρεται στο κυνήγι της «νοεράς» προσευχής. Οι ανοητολογίες κάθε καλόγερου απαιτείται να αντιμετωπίζονται ως θεοπνευστία.
Έχει κανείς την αίσθηση πως στήνεται το εργοτάξιο ενός ανισόρροπου «χριστιανισμού». Χωρίς αρμονία μεταξύ πνευματικής και κοσμικής ζωής, ψυχής και σώματος, παράδοσης και καινοτομίας, πειθαρχίας και ελευθερίας.
Σε αυτήν την υποκουλτούρα, ανθούν κάθε είδους νεοεποχικές δοξασίες: θεωρίες συνωμοσίας, πνευματισμός, αποκρυφισμός. Η ατμόσφαιρα μυρίζει παγανισμό, ανατολικό μυστικισμό, ακραίο αντισημιτισμό, πολιτική εξαλλοσύνη.
Αναλύοντας τον τζιχαντισμό, ο Ολιβιέ Ρουα υποστηρίζει πως αυτό που γενικά ορίζεται ως «ριζοσπαστικοποίηση του Ισλάμ» είναι στην πραγματικότητα «εξισλαμισμός του ριζοσπαστισμού». Τονίζει πως οι τζιχαντιστές δεν προέρχονται ποτέ από θρησκευόμενες οικογένειες ή θρησκευτικά περιβάλλοντα. Πρόκειται για απόκληρους, που επενδύουν την απελπισία και τον κοινωνικό τους εκμηδενισμό με μια πρωτόγονη θρησκευτικότητα. Σε πολλά μοναστήρια, η αφήγηση για μοναχούς που χωρίς καμία προηγούμενη θρησκευτικότητα έξαφνα κάτι συμβαίνει και παρατούν σπουδές, κόμματα και καριέρες για να μονάσουν, είναι κυρίαρχη.
Αυτοί είναι οι πικροί καρποί της αποθρησκειοποίησης: η βαριά εμπειρία που κουβαλούν ως θεολογικό και πολιτιστικό απόθεμα οι μεγάλες θρησκείες πιέζεται από την ευκολία μιας συνταγογραφημένης σωτηρίας, «με το κλειδί στο χέρι»: λίγη ευλογία, λίγη υπακοή και ο παππούλης μου. Το Ισλάμ ήδη κατατρώγεται εκ των έσω από τον τζιχαντισμό. Είναι πράγματι η ορθοδοξία απρόσβλητη στη συρρίκνωσή της σε προκάλυμμα για κάθε είδους πολιτική αποκοτιά;
Ο μοναχισμός είναι κόσμημα για την ορθοδοξία. Αλλά στην εκκλησιαστική οικονομία, έχει τον χαρακτήρα της εξαίρεσης. Είναι πρωταθλητισμός, όχι εκγύμναση. Αν χάσει το μέτρο και φιλοδοξήσει να δίνει τον τόνο, μοιάζει με μια πιατέλα πιπέρι στην οποία έχουμε χώσει δυο τρεις κουταλιές ρύζι: δεν τρώγεται -και προαναγγέλλει σοβαρές διαταραχές.