Φαίνεται ότι στις επικείμενες ευρωπαϊκές εκλογές τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα θα αυξήσουν τα ποσοστά τους. Κόμματα τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά του πολιτικού φάσματος έχουν βαλθεί να αμφισβητήσουν ένα μοναδικό παράδειγμα οικειοθελούς σύμπραξης κρατών στην παγκόσμια ιστορία. Ένα μίγμα λαϊκισμού και ευρωσκεπτικισμού, μια εκλεκτική συμμαχία μεταξύ των δύο περιορίζει μια εξαιρετικά σύνθετη πραγματικότητα σε σχεδόν τίποτα. Το γνωστό παραμύθι του λαϊκισμού ότι για όλα φταίνε οι ελίτ και οι άλλοι το χρησιμοποιούν με χαρά όλα τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα. Αντιελιτισμός και αντιευρωπαϊσμός πάνε χέρι χέρι. Το κλισέ η Ένωση διευθύνεται από μια ελίτ μακριά από το λαούς βρίσκεται σταθερά στην ημερήσια διάταξη. Αυτό το τέχνασμα χρησιμοποιούν παντού στην Ευρώπη τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα και καταφέρνουν να αυξάνουν τα ποσοστά τους.
Το κόλπο
Ουσιαστικά το κόλπο που χρησιμοποιούν είναι απλό αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικό. Κατηγορούμε τους άλλους στην περίπτωσή μας την Ευρώπη και προτείνουμε μια απλή λύση. Για να λύσουμε τα προβλήματά μας αρκεί να φύγουμε από την κακιά Ευρώπη. Όλο αυτό το ντύνουμε με διάφορα λεβέντικα τσιτάτα του στυλ δεν θα μας πουν εμάς οι άλλοι τι θα κάνουμε στην χώρα μας και το παιχνίδι σχεδόν ολοκληρώθηκε. Χρειάζεται μόνο μια συνεχής διαστρέβλωση ή απόκρυψη της πραγματικότητας, μια συνεχής παραγωγή ψευδών ειδήσεων. Όταν εμφανίζεται κάποιο πρόβλημα σπεύδουν αμέσως να θέσουν το ερώτημα τι κάνει η Ευρώπη, χωρίς να διευκρινίζουν όμως εάν έχει την αρμοδιότητα ή για να είμαστε ακριβείς εάν τα κράτη μέλη της έχουν εκχωρήσει την αρμοδιότητα για να μπορεί να παρέμβει. Ενώ γνωρίζουν πολύ καλά ποιες είναι οι αρμοδιότητες της Ένωσης της επιρρίπτουν την ευθύνη για τα πάντα. Έτσι καταφέρνουν να έχουν με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια. Και αυξάνουν τα εκλογικά ποσοστά τους και δεν χρειάζεται να προτείνουν κάτι, μεταφέρουν όλη τη συζήτηση αλλού. Ας δούμε όμως ορισμένα παραδείγματα.
Η παντοδύναμη Ευρώπη.
Ένα ευρέως γνωστό επιχείρημα που χρησιμοποιούν οι ευρωσκεπτικιστές είναι αυτό της παντοδύναμης Ευρώπης που λαμβάνει αποφάσεις πίσω από κλειστές πόρτες. Ξεχνούν όμως να πουν ότι ένα μεγάλο μέρος αρμοδιοτήτων δεν έχει εκχωρηθεί στην Ένωση και ότι κατά συνέπεια δεν έχει καμία αρμοδιότητα για μια σειρά πολιτικών όπως είναι η υγεία, η παιδεία, ο πολιτισμός κλπ., ενώ σε άλλους τομείς έχει συντρέχουσα αρμοδιότητα από κοινού με τα κράτη μέλη γεωργία, περιβάλλον κοινωνική πολιτική κλπ. Ξεχνούν επίσης να πουν με ποια οικονομικά εργαλεία συνοδεύει τις πολιτικές της. Ο ετήσιος προϋπολογισμός της Ένωσης τα τελευταία χρόνια ανέρχεται στα 160 δις. ευρώ. Το ποσό μπορεί να φαντάζει μεγάλο για τους αδαείς όμως καλό θα ήταν να το συγκρίνουμε με το αντίστοιχο των κρατών μελών. Ο προϋπολογισμός της Γαλλίας για παράδειγμα ανερχόταν το 2018 στα 446 δις ευρώ. Ένα μόνο κράτος μέλος διαθέτει τρεις φορές μεγαλύτερο προϋπολογισμό από αυτόν της Ένωσης των 28. Ο προϋπολογισμός της Γερμανίας ήταν αντίστοιχα 356 δις ευρώ. Να πούμε παρεμπιπτόντως ότι ο προϋπολογισμός ενός εκ των κύριων ανταγωνιστών της Ένωσης αυτός των ΗΠΑ είναι είκοσι τέσσερεις φορές μεγαλύτερος.
Οι τομείς αποκλειστικής αρμοδιότητας της Ένωσης π.χ. η τελωνειακή ένωση ή οι κανόνες ανταγωνισμού της ενιαίας αγοράς δεν συνοδεύονται από υπέρογκα ποσά. Το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού της Ένωσης κατευθύνεται κυρίως σε δύο βασικούς πυλώνες, τον αγροτικό τομέα και το περιβάλλον (59 δις) και την πολιτική συνοχής (56 δις). Αντίθετα για να ξαναπάρουμε το παράδειγμα της Γαλλίας αυτή αφιέρωσε το 2018 μόνο για τρεις τομείς πολιτικής εθνικής αρμοδιότητας περισσότερους πόρους από συνολικό ετήσιο προϋπολογισμό της Ένωσης. Για την παιδεία 72 δις, για την άμυνα και ασφάλεια 63 δις και για τις συντάξεις και την επιδοματική πολιτική 58 δις. Είμαστε μακριά από την παντοδυναμία.
Φέρτε πίσω τα λεφτά
Ένα άλλο επιχείρημα που αναπαράγουν οι ευρωσκεπτικιστές είναι ότι η Ευρώπη μας κοστίζει πολλά. Για παράδειγμα η Λε Πεν υποστηρίζει ότι η έξοδος της Γαλλίας από την Ευρώπη θα της επέτρεπε να ανακτήσει αυτόματα την γαλλική συνδρομή στον κοινοτικό προϋπολογισμό (περίπου 15 δις ευρώ το 2017). Ξεχνά όμως να πει ότι από αυτά τα χρήματα το μεγαλύτερο μέρος επιστρέφει στην Γαλλία κυρίως μέσω της βοήθειας της κοινής αγροτικής πολιτικής (13,5 δις επιστροφές το 2017). Το ίδιο επιχείρημα προβάλουν και οι οπαδοί του Brexit στο Ην. Βασίλειο. O Nigel Farage υποσχόταν πριν το περίφημο δημοψήφισμα το 2016 ότι τα 10 δις λίρες της βρετανικής συνεισφοράς στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό θα μπορούσαν να τα χρησιμοποιήσουν για τους βρετανούς. Την επόμενη ημέρα του δημοψηφίσματος αποκάλυψε ότι το επιχείρημά του ήταν ψευδές. Το ίδιο και ο Boris Johnson ο οποίος είχε αναρτήσει ένα πανό με την εξής φράση ‘’στέλνουμε 350 εκ. λίρες την εβδομάδα στην Ε.Ε., αντί για αυτό ας χρηματοδοτήσουμε με αυτά τα λεφτά το εθνικό μας σύστημα υγείας, ψηφίστε υπέρ του Brexit’’.
Πλεονεκτήματα δεν υπάρχουν;
Όλοι αυτοί ξεχνούν να μιλήσουν για τα οφέλη του να ανήκει κάποιος στην Ένωση. Τι σημαίνει να ανήκεις στην μεγαλύτερη εμπορική δύναμη του πλανήτη; Τι σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις σου έχουν άμεση πρόσβαση στην μεγαλύτερη ενιαία αγορά των 500 εκ. ατόμων; Πως αποτιμώνται αυτά οικονομικά; Ποιο είναι το οικονομικό και όχι μόνο όφελος;
Τα πλεονεκτήματα του να ανήκει κάποιος στην Ένωση φαίνονται τώρα πιο ξεκάθαρα με το Brexit. Ποια θα είναι η διαπραγματευτική δύναμη του Ην. Βασιλείου εκτός Ένωσης στη σύναψη εμπορικών συμφωνιών; Τι ακριβώς θα κάνει το Ην. Βασίλειο των 66 εκ. κατοίκων μόνο του έναντι των ΗΠΑ των 328 εκ. ή της Κίνας του 1,4 δις; Κατά τις διαπραγματεύσεις για το Brexit η Ένωση αρνήθηκε την συμμετοχή του Ην. Βασιλείου στο πρόγραμμα Galileo (πρόκειται για το ανταγωνιστικό δίκτυο δορυφόρων στο αμερικάνικο GPS). Οι βρετανοί άφησαν να εννοηθεί ότι δεν τρέχει και τίποτα και ότι θα δημιουργήσουν το δικό τους. Ξέχασαν όμως μια μικρή λεπτομέρεια. Η τοποθέτηση σε τροχιά των 30 δορυφόρων του Galileo πήρε πάνω από 20 χρόνια και το κόστος ξεπέρασε τα 10 δις ευρώ (ευρωπαϊκή χρηματοδότηση).
Η Ευρώπη είναι τα κράτη μέλη της
Το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει διάφορα προβλήματα δεν σημαίνει ότι πρέπει να πετάξουμε το μωρό μαζί με τα απόνερα του μπάνιου. Η Ευρώπη με όλα τα προβλήματά της παραμένει ο πιο δημοκρατικός χώρος του πλανήτη και ο χώρος που διαθέτει τα καλύτερα κοινωνικά συστήματα.
Είναι εύκολο να ρίχνεις το ανάθεμα στην Ευρώπη, είναι πιο δύσκολο να δεις ποια είναι η δική σου ευθύνη και είναι ακόμη δυσκολότερο να αναλάβεις την ευθύνη των επιλογών σου, αυτό δείχνει ξεκάθαρα η περίπτωση του Brexit. Τα χαρωπά τσιτάτα των υπέρμαχων του Brexit του στυλ ‘’δεν χρειάζεται να είμαστε μέλος μιας αποτυχημένης Ευρώπης, μπορούμε να αποτύχουμε και μόνοι μας’’ είναι ωραία για να πουλάνε πνεύμα, δεν αρκούν όμως για να οικοδομήσουν ένα πολιτικό πρόταγμα. Όσοι εναντιώνονται στην Ευρώπη θα πρέπει να αποδείξουν με ποιον τρόπο θα εφαρμόσουν καλύτερες πολιτικές εκτός αυτής.
Όσοι μονίμως δεν βλέπουν τίποτα θετικό στην Ευρώπη πιπιλίζοντας συνεχώς το επιχείρημα ότι δεν θέλουμε αυτή την Ευρώπη θέλουμε μια άλλη, θα πρέπει κάποια στιγμή να πουν με συγκεκριμένο τρόπο και όχι με τσιτάτα που παραπέμπουν στη μαγική σκέψη του στυλ ‘’θέλουμε να είμαστε πλούσιοι, υγιείς και ευτυχισμένοι’’, ποια Ευρώπη θέλουν, πως θα επιτευχθεί αυτό και με ποια χρήματα. Μια επίσκεψη σ’ ένα στρατιωτικό νεκροταφείο θα μπορούσε να τους μάθει πολλά για το τι είναι η Ευρώπη.
Η Ευρώπη δεν είναι παρά μόνο αυτό που τα κράτη μέλη της κάνουν για αυτήν.