Όσο περισσότερο διασχίζει κανείς την Ελλάδα, από τα νησιά του Αιγαίου μέχρι τα πιο απομακρυσμένα ορεινά χωριά, τόσο πιο καθαρά αντιλαμβάνεται κάτι θεμελιώδες, οι άνθρωποι δεν ζητούν πολλά από το κράτος, ζητούν απλώς να μην είναι μόνοι. Στη δική μου πενηντάχρονη πορεία μέσα στην πολιτική και τη δημόσια διοίκηση είδα ότι η μεγαλύτερη αγωνία του πολίτη δεν είναι η γραφειοκρατία, αλλά η αίσθηση εγκατάλειψης. Εκεί που το κράτος δίνει το παρών οι κοινότητες αντέχουν και ελπίζουν. Εκεί που το κράτος αποχωρεί, η ζωή αρχίζει να σβήνει. Αυτό είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο πρέπει να ξαναχτίσουμε την παρουσία μας στην ύπαιθρο σήμερα.
Γι’ αυτό και σήμερα, μπροστά στη συρρίκνωση των δημόσιων υπηρεσιών στην ύπαιθρο, ξαναζωντανεύει μέσα μου το ίδιο ερώτημα που μας απασχόλησε πριν από είκοσι και πλέον χρόνια. Πώς στηρίζουμε το μικρό νησί, το ορεινό χωριό, την κοινότητα που παλεύει να κρατήσει τις ρίζες της; Πώς δίνουμε υπόσταση στο δικαίωμα του πολίτη να έχει δίπλα του το κράτος, όχι μόνο ψηφιακά, αλλά ανθρώπινα και απτά;
Η απάντηση για μένα δεν άλλαξε ποτέ: τα ΚΕΠ πρέπει να λειτουργούν ως υποκαταστήματα του κράτους. Όχι ως γραφεία διεκπεραίωσης, αλλά ως η φυσική, ζωντανή, καθημερινή παρουσία της Πολιτείας. Από την πρώτη στιγμή αυτό οραματιστήκαμε και αυτό υπηρετήσαμε: ένα δίκτυο που φτάνει παντού, ακριβώς εκεί όπου η ανάγκη είναι μεγαλύτερη.
Αν κάτι σημάδεψε αυτή τη διαδρομή ήταν οι στιγμές που το κράτος ανέβηκε πραγματικά μέχρι τις κορυφές αυτού του τόπου. Θυμάμαι σαν χθες τον Σεπτέμβριο του 2002 στο Αργύρι Αχελώου-Αργιθέας, στον πιο δυσπρόσιτο τότε Καποδιστριακό Δήμο της Ευρωζώνης, έναν τόπο χωρίς ούτε ένα μέτρο ασφάλτου. Εκεί, στα χώματα της Αργιθέας, εγκαινιάσαμε το πιο απομακρυσμένο ΚΕΠ της χώρας.
Ήμασταν όλοι εκεί. Ο τότε Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, εκπρόσωποι της πολιτείας, η τοπική αυτοδιοίκηση και ο τότε Δήμαρχος Δημήτρης Παπακώστας. Δεν επρόκειτο για μια τυπική τελετή. Ήταν μια βαθιά πράξη πολιτικής παρουσίας. Ήταν ένα μήνυμα ότι το κράτος οφείλει να φτάνει μέχρι το τελευταίο σπίτι, ότι η ορεινή Ελλάδα δεν πρέπει να αισθάνεται μόνη.
Δεν ήταν όμως μόνο το ΚΕΠ. Μαζί του φέραμε τηλεϊατρική, φέραμε δυνατότητες τηλεργασίας, φέραμε μια υποδομή που τότε φαινόταν σχεδόν αδιανόητη για έναν τόσο απομονωμένο τόπο. Εκείνη τη μέρα ζήσαμε στην πράξη τι σημαίνει «ψηφιακό σημείο εξυπηρέτησης του πολίτη» πριν ακόμη χρησιμοποιηθεί ο όρος.
Γι’ αυτό, όταν σήμερα ακούω για το κλείσιμο των καταστημάτων των ΕΛΤΑ δεν μπορώ να δω αυτή την απόφαση ως «αναδιάρθρωση», αλλά ως μία ακόμη υποχώρηση του κράτους από την περιφέρεια. Όταν οι δημόσιες δομές αποσύρονται από τις μικρές κοινότητες, αυτά που χάνουμε δεν είναι υπηρεσίες. Χάνουμε δεσμούς εμπιστοσύνης, χάνουμε την «Δημοκρατία της καθημερινότητας», χάνουμε το δικαίωμα του πολίτη να ζει με αξιοπρέπεια εκεί όπου γεννήθηκε.
Το ταχυδρομείο υπήρξε για δεκαετίες σημείο αναφοράς για τα χωριά και τα νησιά μας. Ο ταχυδρόμος δεν έφερνε μόνο συντάξεις και γράμματα, έφερνε τη συνέχεια της Πολιτείας. Τώρα που αυτό το δίκτυο συρρικνώνεται, γεννιέται ένα κρίσιμο ερώτημα: ποιος θα στηρίξει τον ηλικιωμένο; ποιος θα βοηθήσει τον άνθρωπο που δεν έχει ψηφιακές δεξιότητες; ποιος θα κρατήσει την καθημερινότητα ζωντανή;
Η απάντηση βρίσκεται μπροστά μας και βρίσκεται μέσα στα ΚΕΠ. Το κράτος δεν χρειάζεται να χτίσει τίποτα από την αρχή. Το δίκτυο υπάρχει, η τεχνολογία είναι ώριμη, η χρηματοδότηση της Ευρώπης για την εδαφική συνοχή είναι διαθέσιμη. Αυτό που λείπει είναι η απόφαση να οργανωθούμε καλύτερα, να συστεγάσουμε την εξυπηρέτηση, να προσφέρουμε στον πολίτη ένα ενιαίο σημείο πρόσβασης σε διοικητικές, ταχυδρομικές και οικονομικές υπηρεσίες.
Οραματίζομαι έναν νέο δημόσιο λειτουργό, τον πολυδύναμο υπάλληλο του ΚΕΠ, που δεν θα περιορίζεται πίσω από ένα γραφείο, αλλά θα μπορεί σε συνεργασία με το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» να προσφέρει διοικητική φροντίδα ακόμη και μέσα στο σπίτι του πολίτη που το έχει ανάγκη. Έναν άνθρωπο που θα στηρίζει τον αναλογικό και τον ψηφιακό πολίτη, που θα μεταφέρει αιτήματα, που θα κρατά ζωντανή την παρουσία του κράτους με τρόπο ανθρώπινο και αποτελεσματικό.
Η ύπαιθρος δεν θέλει ελεημοσύνη. Θέλει αξιοπιστία, συνέχεια και σταθερή παρουσία. Θέλει ένα Δημόσιο που δεν την αντιμετωπίζει ως βάρος, αλλά ως πυρήνα της εθνικής ζωής. Τα κτήρια υπάρχουν, τα στελέχη υπάρχουν, οι υποδομές υπάρχουν. Αυτό που χρειάζεται είναι η πολιτική βούληση να ενισχυθεί το υπάρχον δίκτυο, όχι να συρρικνωθεί.
Η μεταρρύθμιση των ΕΛΤΑ δεν πρέπει να σημαίνει υποχώρηση, αλλά επανίδρυση με κοινωνική αποστολή. Η Ελλάδα δεν έχει ανάγκη από θεσμούς που υποκαθιστούν ο ένας τον άλλον, αλλά από θεσμούς που συνεργάζονται, που λειτουργούν συμπληρωματικά, που χτίζουν ένα δίκτυο παρουσίας και φροντίδας σε όλη τη χώρα.
Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε το δημογραφικό, αν θέλουμε να κρατήσουμε ζωντανά τα χωριά και τα νησιά μας, αν θέλουμε να δώσουμε ελπίδα στους ανθρώπους της περιφέρειας, τότε οφείλουμε να κάνουμε το αυτονόητο, να επιστρέψει το κράτος εκεί όπου η ζωή κινδυνεύει να χαθεί.
Τα ΚΕΠ ήταν και παραμένουν το πιο ανθρώπινο πρόσωπο του κράτους. Και τώρα, περισσότερο από ποτέ, είναι καιρός να ολοκληρώσουμε αυτό που ξεκινήσαμε τότε, στα βουνά της Αργιθέας, ένα κράτος κοντά στον πολίτη, κάθε μέρα.