Στο Ξενοδοχείο Stanley στην Αθήνα έγινε την περασμένη Κυριακή (23/11) η παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Χαϊνά, Η Μάχη των Ιδεών. Πρόκειται για το τρίτο μέρος μιας Τριλογίας που φέρει τον τίτλο «Σοσιαλισμός vs Φιλελευθερισμός». Ακολουθεί η τοποθέτηση του Σπύρου Λυκούδη, π. Αντιπροέδρου της Βουλής.
Κυρίες και Κύριοι,
Φίλες και φίλοι,
Σας καλωσορίζω κι εγώ στη σημερινή εκδήλωση για να μιλήσουμε για το βιβλίο του φίλου Κώστα Χαϊνά. Τον ευχαριστώ θερμά για την πρόσκλησή του να συμμετάσχω στην παρουσίαση του βιβλίου.
Δε θα μπορούσα να σκεφτώ πιο κατάλληλο τίτλο για το βιβλίο εφόσον τα έξι (6) Κεφάλαια του βιβλίου διαπραγματεύονται και ιδεολογικά θέματα και θέματα εφαρμοσμένης πολιτικής, όπως, επί παραδείγματι, τις εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή το κρίσιμο θέμα της Μετανάστευσης κι άλλα πολύ σημαντικά. Ταυτόχρονα o Κώστας, με πάθος και μαχητικότητα εφήβου, διεξάγει έναν συστηματικό και αμείλικτο ιδεολογικό αγώνα ακόμα και σε θέματα που σήμερα θα θεωρούσαμε, κατά κάποιο τρόπο, παρωχημένα ως θέματα συζήτησης ή άμεσης προτεραιότητας, όπως οι βασικές θέσεις του Μαρξισμού-Λενινισμού ή το πρόγραμμα, η ιδεολογία, η πολιτική πράξη, τα μέσα για την επίτευξη των πολιτικών στόχων του ΚΚΕ.
Και αυτό γιατί καθώς φαίνεται, η μακρά θητεία μας στην Αριστερά έχει επιβάλλει μια εσωτερική διαδικασία αυτογνωσίας και συνεχούς κριτικής εξέτασης και αποτίμησης θεωριών, γεγονότων, αντιλήψεων, προκαταλήψεων, συμπεριφορών, πολιτικής κουλτούρας και όσα συναφή μας συνόδευσαν σ’ αυτή την πορεία.
Κατά συνέπεια, το βιβλίο του Κώστα προσφέρεται για συζήτηση πάρα πολλών θεμάτων στα οποία, βεβαίως, είναι αδύνατο να σταθεί κανείς. Ο προσεκτικός αναγνώστης πιστεύω ότι θα εκτιμήσει την προσπάθεια απομυθοποίησης που αόκνως καταβάλλεται σε πολλά θέματα και θέσφατα της Κομμουνιστικής κι όχι μόνο Αριστεράς.
Επομένως, επιλεκτικά μόνο και ελλειπτικά θα μπορούσε κανείς να επιλέξει και να θίξει ορισμένα από τα θέματα τα οποία διαπραγματεύεται το βιβλίο. Πράγμα που θα προσπαθήσω να κάνω έχοντας ως αφετηρία τα γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος και επίκεντρο τη σημερινή πολιτική κατάσταση και τις προοπτικές της χώρας. Νομίζω πως αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να τιμήσει κανείς τον κόπο του συγγραφέα και την ενασχόλησή του με τόσα σημαντικά θέματα. Άλλωστε αυτά τα ζητήματα διατρέχουν σε μεγάλο μέρος και το πόνημα του συγγραφέα.
Μολονότι στον παρόντα χρόνο εμπεριέχονται και ο παρελθών και ο μέλλων χρόνος δε θα ήθελα να σταθώ για πολύ στο παρελθόν εάν κι αυτό «είναι ό,τι θυμόμαστε, ό,τι νομίζουμε ότι θυμόμαστε, ό,τι έχουμε πειστεί ότι θυμόμαστε ή που προσποιούμαστε ότι θυμόμαστε», όπως έχει πει ένας διάσημος Βρετανός θεατρικός συγγραφέας, ο Χάρολντ Πίντερ.
Την αλήθεια αυτής της ρήσης τη διαπιστώνουμε από το θόρυβο και τις συγκρούσεις και διαμάχες που προκαλεί ένα υπό έκδοση βιβλίο, αποσπάσματα του οποίου έχουν ήδη δοθεί στη δημοσιότητα ως πρόγευση.
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα με το οποίο προφανώς επιχειρείται το ξέπλυμα ενός καταστροφικού παρελθόντος. Επιδιώκεται να δικαιωθούν τα θλιβερά πεπραγμένα της πιο διχαστικής κυβέρνησης της Μεταπολίτευσης.
Δεν πρόκειται να ασχοληθώ με το θέμα. Θα αποδομηθεί το βιβλίο πλήρως με πρωταγωνιστές τους πρώην συντρόφους και συνεργάτες του συγγραφέα. Έχουν ήδη πολλή δουλειά τα έξι (6) αλληλοσπαρασσόμενα μικρά κόμματα του άλλοτε κραταιού ΣΥΡΙΖΑ.
Απλώς, θα ήθελα να υπογραμμίσω, εν είδη πρόβλεψης, ότι το κύριο επιχείρημα θα είναι ότι η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ «έβγαλε τη χώρα από τα Μνημόνια» κι ότι γι’ αυτό θα πρέπει να τη χειροκροτήσουμε, όπως αρκετοί σήμερα υποκριτικά, για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας πράττουν. Πρόκειται για ένα ακόμα Μεγάλο Ψέμα για μια ακόμα Πολιτική Απάτη. Το 3ο Μνημόνιο ήταν αποκλειστικά δικό του, δικό τους. Ήταν αχρείαστο. Οδηγήθηκε σε αυτό ως συγγραφέας του βιβλίου και πρώην Π/Θ διότι ο ίδιος έφερε την χώρα στο χείλος της αβύσσου κι έκανε τη διαβόητη «κωλοτούμπα» του για να σώσει πρωτίστως τον εαυτό του κι όχι μόνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις περιμένουν ή ένα ελικόπτερο ή το Γουδή. Η Αλήθεια, μια και μοναδική, είναι ότι τη χώρα διέσωσαν από την άτακτη χρεοκοπία και καταστροφή τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι με την υπεύθυνη εθνική και πατριωτική τους στάση.
Ο Αλέξης Τσίπρας όσες «κωλοτούμπες» κι αν έκανε δεν έφταναν, δεν αρκούσαν διότι είχε χάσει την πλειοψηφία στη Βουλή και διότι απαιτήθηκε από τους εταίρους μας η συναίνεση όλων των δημοκρατικών κομμάτων. Χωρίς την πατριωτική και δημοκρατική αυτή η στάση η Ελλάδα σήμερα θα καταλάμβανε περίοπτη θέση στον Κατάλογο των αποτυχημένων κρατών της Υποσαχάριας Αφρικής. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια, κανείς δεν μπορεί να την παραποιήσει, κανείς δεν μπορεί να τη σβήσει.
Με όλα αυτά που μας υποχρεώνουν εκ νέου να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας το πρόσφατο παρελθόν, έχει νόημα να αναφέρω το αμίμητο του Μάνου Ελευθερίου, ότι «Δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει το παρελθόν».
Γι’ αυτό, θα ήθελα να τονίσω επιγραμματικά ορισμένα στοιχεία που ακόμα μας συνοδεύουν και επηρεάζουν όχι μόνο τη σημερινή κατάσταση αλλά και τα μελλούμενα.
- Η κοινωνία των πολιτών δε συζήτησε σοβαρά τις αιτίες που οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία. Επομένως, ο κίνδυνος να επαναληφθούν τα ίδια λάθη ελλοχεύει, είναι υπαρκτός.
- Δεν καταβλήθηκε συστηματική ιδεολογική προσπάθεια από την κυβέρνηση και τις δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις καταπολέμησης του λαϊκισμού διαφόρων αποχρώσεων. Αποτέλεσμα να βλαστήσουν εκ νέου κάθε είδους θεωρίες συνωμοσίας, πολιτικές παράνοιες.
- Με εξαίρεση την περίοδο της κυβέρνησης συνεργασίας ΝΔ-ΠΑΣΟΚ στην περίοδο 2012-2014 με συμμετοχή και της υπεύθυνης και σοβαρής τότε ΔΗ.ΜΑΡ τον πρώτο χρόνο δεν σημειώθηκε κάποια ουσιαστική σύγκληση και συναίνεση μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων για την αντιμετώπιση της κρίσης και την εφαρμογή των Μνημονίων για την έξοδο από αυτά, το συντομότερο δυνατό.
- Η κοινή γνώμη πολτοποιήθηκε από τον αχαλίνωτο και διχαστικό λαϊκισμό κάθε απόχρωσης που αξιοποίησε έντεχνα (και εξακολουθεί να αξιοποιεί) τις νέες τεχνολογίες επικοινωνίας, ιδιαίτερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που κατά την ταπεινή μου γνώμη εξ αρχής θεωρούσα επικίνδυνα για τη δημοκρατία εάν χρησιμοποιούνται χωρίς φραγμούς. Υπονομεύτηκε η εμπιστοσύνη των πολιτών τους πολιτικούς θεσμούς και στη δημοκρατία.
- Έχουν κερδίσει έδαφος οι λαϊκιστικές, ανελεύθερες και αυταρχικές απόψεις. Μου είναι αδιανόητο η τύχη των δημοκρατικών θεσμών τους που απολαμβάνουμε αδιάλειπτα εδώ και μισό αιώνα στην περίοδο τους Μεταπολίτευσης να εξαρτάται από ένα ψέμα και μια απάτη, π.χ. το ξυλόλιο και τα συναφή που προκάλεσαν πρωτοφανείς κινητοποιήσεις των πολιτών με κίνητρο ένα καθολικό συναίσθημα συμπαράστασης προς τους συγγενείς των θυμάτων του δυστυχήματος των Τεμπών. Πολλοί εσκύλευσαν πολιτικά τα θύματα, είναι πολιτικοί τυμβωρύχοι.
Κι αυτές οι κραυγαλέες πολιτικές και κοινωνικές κακοδαιμονίες παραμένουν δυστυχώς ο συνδετικός κρίκος με το σημερινό πολιτικό status, με τη σημερινή διάταξη του πολιτικού και κομματικού συστήματος και τις δυσλειτουργίες του. Μπορεί π.χ. να παραμένει η Ν.Δ. βασικός πυλώνας σταθερότητας και ο βασικός επίσης πολιτικός διαχειριστικός παίκτης, αλλά ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει την υποχώρηση της μεταρρυθμιστικής πνοής με την οποία μέχρι τώρα κυριαρχούσε και τα αναμφισβήτητα σημερινά πολιτικά κενά.
Κι επειδή είναι σαφές ότι οι αναγκαίες δομικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται η χώρα σε πολλούς τομείς, επειδή πάντα έχουν πολιτικό κόστος, είναι δύσκολο να αποφασιστούν και κυρίως να εφαρμοστούν ακόμα και από ισχυρές μονοκομματικές κυβερνήσεις χωρίς ευρύτερη κομματική και κοινωνική συναίνεση, αυτός είναι ο βασικότερος λόγος που βαλτώνουν στην χώρα μας. Και δεν έχω δει κανένα Κατάλογο τέτοιων αναγκαίων αλλαγών και μέτρων εκ μέρους π.χ. του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Δεν έχουμε δηλαδή μόνο την απουσία αξιόπιστου, εναλλακτικού πόλου διακυβέρνησης, (το παλιό σχήμα του δικομματισμού που κατά την άποψή μου και ιστορικά έχει ξεπεραστεί και δεν το χρειαζόμαστε σήμερα), αλλά και μια αξιωματική αντιπολίτευση στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ που όχι μόνο στερείται ενός αξιόπιστου εναλλακτικού κυβερνητικού προγράμματος αλλά δεν μπορεί καν να εγγυηθεί την κυβερνητική και πολιτική σταθερότητα της χώρας ως κόμμα «συστημικό». Δεν διακατέχεται μόνο από μια άγονη και παρωχημένη αντιδεξιά δημαγωγία για να μην πω υστερία. Είναι βαθύτατα διαποτισμένο από τον πατρογονικό ανδρεοπαπανδρεϊκό λαϊκισμό, δεν έχει σταθερό στρατηγικό προσανατολισμό, δεν έχει μεταρρυθμιστικό και εκσυγχρονιστικό ιδεολογικό και προγραμματικό πυρήνα, παραδέρνει και παρασύρεται.
Γι’ αυτό το ζητούμενο συγκρότησης ενός πολιτικού σχήματος με τα ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά που έχουμε περιγράψει, προσαρμοσμένου βέβαια στις νέες παγκόσμιες τεχνολογικές οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες παραμένει. Φευ! Ουδόλως διαφαίνεται στον ορίζοντα. Ωστόσο, αυτή είναι η μόνη θεσμική και δημοκρατική απάντηση στη συζητούμενη «ασυμμετρία» του κομματικού συστήματος διότι διασφαλίζει την πολιτική σταθερότητα και την προοδευτική διακυβέρνηση της χώρας με δεδομένη βεβαίως μια στρατηγική σύμπραξης και συνεργασίας για κυβερνητική λύση. Εκτός αν κάποιος πιστεύει ότι τα συνονθυλεύματα δεξιά και αριστερά του πολιτικού φάσματος μπορούν να κυβερνήσουν τη χώρα ή κάποια ενωμένη δήθεν προοδευτική παράταξη της σημερινής πανσπερμίας. Οι ανοησίες περισσεύουν σ’ αυτή τη χώρα.
Το διεθνές πλαίσιο
Κάθε προσπάθεια της χώρας να αφήσει πίσω της ένα κακό παρελθόν και να ατενίσει το μέλλον με αισιοδοξία εντάσσεται σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο διεθνών συσχετισμών και επικαθορίζεται από αυτό.
Διανύουμε μια φάση του διεθνούς συστήματος όπου επικρατεί η λογική και η πολιτική της ισχύος, όχι της πολυμερούς συνεργασίας με κανόνες στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών. Ο Τσώρτσιλ έγραψε ότι «ολόκληρη η ιστορία του κόσμου μπορεί να συνοψιστεί στο γεγονός ότι όταν ένα έθνος είναι ισχυρό δεν είναι δίκαιο κι όταν θέλει να είναι δίκαιο δεν είναι πια ισχυρό». Δεν πρόκειται για κάτι το πρωτοφανές όταν έχουμε το διάλογο Μηλίων και Αθηναίων, όπως μας τον περιγράφει ο μεγάλος Θουκυδίδης. Όπου υπερισχύει ο πολιτικός κυνισμός. Όπου η ισχύς ποδοπατάει τη δικαιοσύνη που επικαλείται η αδύναμη πλευρά.
Προεδρία Τραμπ
Στο σημερινό, λοιπόν, διεθνές περιβάλλον η δεύτερη θητεία του Αμερικανού Προέδρου Τραμπ χαρακτηρίζεται από μια απότομη επιδείνωση των σχέσεων με την Ευρώπη σε βαθμό κακουργήματος, σε βαθμό που να αμφισβητείται ακόμα και η έννοια της Δύσης. Οι διατλαντικές σχέσεις έχουν υποστεί καίριο πλήγμα, ας ελπίσουμε όχι ανεπανόρθωτο. Ο Τραμπ δεν είναι γραφικός, είναι επικίνδυνος.
Η δημιουργία της ΕΕ, που εξακολουθεί να αποτελεί το πιο επιτυχημένο πείραμα διεθνούς συνεργασίας στην παγκόσμια ιστορία, την οδήγησε σε μια αξιόλογη οικονομική ανάπτυξη, ευημερία, ισχυρό κοινωνικό κράτος. Την κατέστησεσυνάμα μεγάλη εμπορική δύναμη με ευρύτατη ήπια ισχύ παγκόσμιας εμβέλειας χωρίς, όμως, να την καταστήσει ισχυρό και σεβαστό παγκόσμια παίκτη, πράγμα που χρειάζεται και την «σκληρή ισχύ».
Ουκρανία
Η εισβολή στην Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και η πολιτική Τραμπ κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την ειρήνη και την ασφάλεια της ΕΕ. Η Ρωσία όχι μόνο εμφανίζει μια απολύτως εχθρική εικόνα αλλά και εκ των πραγμάτων αποτελεί πλέον υπαρξιακό κίνδυνο για την Ευρώπη. Η Ρωσία δεν πρόκειται να σταματήσει στην Ουκρανία. Η ΕΕ Χρειάζεται χρόνο, ίσως 5 με 10 χρόνια, για να εξοπλιστεί και να αναπτύξει μια αξιόλογη και πειστική δύναμη αποτροπής απέναντι στη Ρωσία είτε σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ είτε αυτόνομη.
Είναι θετικό το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν απουσιάζει από αυτή την αμυντική προσπάθεια. Ο Ουκρανικός λαός υπερασπίζεται την πατρίδα του και του οφείλουμε κάθε δυνατή βοήθεια.
Η πρόσφατη επίσκεψη εργασίας του Ζελένσκι στην Αθήνα και η υπογραφή συμφωνιών και της Κοινής Δήλωσης κρίνεται προφανώς θετική.
Ισραήλ-Γάζα
Στη Μέση Ανατολή, έχουμε τη σφοδρή σύγκρουση Ισραήλ και Χαμάς και άλλες δυνάμεις στην περιοχή μη κρατικές αλλά και κρατικές, όπως το Ιράν, που επιβουλεύονται την ίδια του την ύπαρξη. Το Ισραήλ για μια ακόμη φορά κατίσχυσε των αντιπάλων του. Ωστόσο, η κτηνωδία και τα αποτρόπαια εγκλήματα της τρομοκρατικής οργάνωσης της Χαμάς και το έγκλημα της αρπαγής ομήρων στις 7 Οκτωβρίου 2023 αντιμετωπίστηκε από το Ισραήλ όχι μόνο δυσανάλογα (αν και το επιτρεπόμενο ανάλογο κρίνεται επί του πεδίου) αλλά με ακραία επιβολή πολεμικής ισχύος, πράγμα που προκάλεσε μια πραγματική ανθρώπινη καταστροφή. Η Γάζα ισοπεδώθηκε, εγκλήματα πολέμου διαπράχτηκαν πέρα από κάθε αμφιβολία, η δημιουργία 2 κρατών απομακρύνθηκε, η παγκόσμια κοινή γνώμη στράφηκε κατά της κυβέρνησης του Ισραήλ, ο αντισημιτισμός και οι ρατσιστικές επιθέσεις κατά Εβραίων αυξήθηκαν στην Ελλάδα, στην Ευρώπη κι αλλού.
Προφανώς, όπως διάσημοι Εβραίοι διανοούμενοι και αναλυτές υποστηρίζουν, παρά τη νίκη του Ισραήλ καμιά λύση δεν είναι εφικτή και βιώσιμη με την παρούσα Ισραηλινή κυβέρνηση. Ούτε, φυσικά, χωρίς τον αφοπλισμό της Χαμάς και την πολιτική της εξουδετέρωση.
Η ύπαρξη του κράτους Ισραήλ δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να αμφισβητηθεί ούτε το δικαίωμα της νόμιμης άμυνά του. Αυτά δεν είναι ούτε συζητήσιμα ούτε διαπραγματεύσιμα. Όμως, δεν πρέπει να γίνεται αποδεκτό ότι κάθε κριτική της κυβέρνησης του Ισραήλ για την πολιτική της εξισούται με αντισημιτισμό.
Η στάση της Αριστεράς
Υπάρχει και μια άλλη πτυχή του θέματος που πρέπει να επισημάνουμε. Πρόκειται για τη στάση της Αριστεράς στα θέματα που αναφέρθηκα, δηλαδή στην Ουκρανία και τη Γάζα. Αναφέρομαι στην Ελλάδα, μολονότι το φαινόμενο δεν περιορίζεται μόνο εδώ. Πίστευα ότι οι αρχές και αξίες της Αριστεράς είναι οικουμενικές και πανανθρώπινες και κατά συνέπεια η παραβίασή τους καταδικαστέα παντού, είτε πρόκειται για το Σουδάν, το Ιράν, την Κίνα, τη Ρωσία, την Αμερική, τη Γάζα, την Ουκρανία κι αλλού. Εδώ ο «ανθρωπισμός» της, που εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους και ενίοτε βίαιους, είναι εμφανώς επιλεκτικός γι’ αυτό και ανάπηρος και υποκριτικός και πολιτικά σκόπιμος. Ούτε λέξη για την Ουκρανία. Καμιά διαδήλωση, καμιά διαμαρτυρία. Η Αριστερά δεν μπορεί να απαλλαγεί ούτε από τον αντιδυτικισμό της ούτε από τη ρωσοφιλία της και τον θαυμασμό της για ολοκληρωτικά και αυταρχικά καθεστώτα και ισχυρούς, αυταρχικούς ηγέτες, συμπλέοντας άνετα με ακροδεξιές και δεξιόστροφες πολιτικές δυνάμεις. Τάσσεται με τον θύτη κι όχι με το θύμα στην περίπτωση της Ουκρανίας.
Πρόκειται για μια Αριστερά σε πολλές εκφάνσεις της από την οποία έχουμε διαχωρίσει σαφώς τη θέση μας εδώ και δεκαετίες. Δεν είναι η δική μας Αριστερά.
Τη δική μας Αριστερά μπορεί να μην καταφέραμε να τη συγκροτήσουμε σε ένα αξιόλογο πολιτικό σχηματισμό που να διαδραματίζει σοβαρό, θετικό, πατριωτικό, θεσμικό, δημοκρατικό και προοδευτικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας μας. Λυπάμαι. Αυτό, όμως, σε δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει κι ότι δεν είμαι, δεν ήμαστε όλοι εμείς περήφανοι γι’ αυτήν.
Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας