Τις μέρες που διαπληκτιζόμασταν ως γνήσιοι Έλληνες, όχι για το καλλιτεχνικό έργο αλλά για το θράσος του εκλιπόντος Διονυσίου να διαταράξει της πολιτικοϊδεολογικές μας εμμονές, είχαμε την επέτειο των 100 χρόνων από την γέννηση του Μανου Χατζηδάκι.
Τον πρωτάκουσα τα χρόνια της χούντας.
Η νεολαία έβραζε και τα τραγούδια του Μίκη, «λευτεριάς λίπασμα οι πρώτοι νεκροί», δονούσαν τις αντιστασιακές μας ψυχές.
Και βρήκε την ώρα ο αθεόφοβος Μάνος να βγάλει τον «Μεγάλο Ερωτικό»!
Κέλομαι σε Γογγύλα…
Μου κακοφάνηκε… «μα που ζει;».
Ο χρόνος, επιτελώντας τον ρόλο του ως πανδαμάτωρ, μου απάντησε χλευαστικά.
Αφελή ακροατή μου, η τέχνη που μιλά για επανάσταση δεν είναι σώνει και καλά επαναστατική.
Η δε επαναστατική τέχνη σπανίως μιλά για επανάσταση!
Και χάραξε μέσα μου το ανεξίτηλο αποτύπωμα της αισθητικής του Χατζιδακικού αριστουργήματος.
Ενός δίσκου τομή, που καθόρισε τον τρόπο που ακούμε μουσική.
Ο Χατζιδάκις μας οδήγησε στην απόλαυση της λεπτότητας των ήχων και των χρωμάτων.
Μας έμαθε να αναζητούμε τα κρυμμένα αισθήματα στα θροΐσματα των οργάνων, στις απρόβλεπτες αρμονικές αποχρώσεις.
Μας μάλωσε… «Η απόλαυση απαιτεί προσήλωση ιερή.»
Και εξήγησε ότι το ταρατατζούμ δεν ταυτίζεται με το πάθος…
Σκέφτομαι ότι η Τέχνη, σε όλες τις μορφές, καθρεφτίζει, και συχνά προφητεύει, την εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης, των συναισθημάτων, της θέασης του μυστηρίου της ζωής στο πέρασμα των χρόνων.
Προχωρά πέρα από τον λόγο, μιλά με ήχους, χρώματα, εικόνες, ιστορίες, κινήσεις.
Μιλά για τα ανείπωτα.
Στο αγωνιώδες ανθρώπινο κυνήγι της Αθανασίας.
Όμως η «επαναστατική τέχνη» δημιουργεί τομή, ορίζει το «πριν και μετά», ανοίγει νέους δρόμους, νέα εκφραστικά μέσα.
Καινοτομεί, δημιουργεί καλλιτεχνικά ρεύματα, επεκτείνει ή διαρρυγνύει την σχέση με το παλιό.
Μπετόβεν, Μπέλα Μπάρτοκ, Κουρτ Βάιλ, Φρανκ Ζάππα, Χέντριξ, Μπήτλς, Λεονάρντο, Μιχαήλ Άγγελος, Πόλοκ, Σαίξπηρ, Γκαίτε, Σελίν, Βαμβακάρης, Τσαρλι Πάρκερ, Μάιλς Ντέηβις, Καβαφης, Φελίνι, Τζων Φορντ, Τρυφώ, Ντύλαν, Χατζιδάκις και Σαββοπουλος…
Μπορώ να αραδιάζω ονόματα μέχρι αύριο, μικροί και μεγάλοι έχουν θέση στην αυθαίρετη λίστα μου.
Όλοι, δεξιοί, αριστεροί, ανυπότακτοι, συμβιβασμένοι, αναρχικοί ή τίποτα…επαναστάτες της τέχνης.
Γιατί όλοι επηρέασαν, λίγο ή πολύ, τον τρόπο που, μέσα από την τέχνη, βλέπουμε τη ζωή.
Όχι μόνο για το τι είπαν αλλά κυρίως το πώς το είπαν.
Ο Αϊζενστάιν, ο μέγας σοβιετικός σκηνοθέτης, δεν θα μείνει επειδή στο «Θωρηκτό Ποτέμκιν» ύμνησε την επανάσταση…κι άλλοι το έκαναν.
Αλλά για την συναισθηματική φόρτιση των εικόνων του, για «μοντάζ των ατραξιόν», για τη σκηνή στη σκάλα της Οδησσού.
Και η αξία της «Ωδής στον Γεώργιο Καραϊσκάκη» δεν βρίσκεται στο ότι μιλά για τον οπλαρχηγό ή για τον Τσε Γκεβάρα.
Αλλά στο πώς μιλά.
Στη δύναμη της ποίησης και της υπέροχης μελωδίας.
Η ανάγκη μας να προσαρμόσουμε τους καλλιτέχνες στα δικά μας πρόσκαιρα πιστεύω, ουδεμία σημασία έχει…
Μένει μόνο το αποτύπωμα του έργου τους στο συλλογικό υποσυνείδητο.
Και στο δικό μας…
Σχόλιο στην εκπομπή Καθρέφτης του Χρήστου Μιχαηλίδη στο ErtnewsRadio 105,8 της ΕΡΤ
Μεταδίδεται 20.00-21.00 Δε- Πα