Η γραφειοκρατία είναι η μάστιγα της μετατροπής των πολιτικών δομών σε διοικήσεις. Ο δρόμος που οδηγεί από την θεωρία στην πράξη είναι αυτός που καλούνται να διαβούν όλοι όσοι αναλαμβάνουν να φέρουν εις πέρας διοικήσεις – η γραφειοκρατία είναι πανταχού παρούσα, ενίοτε ως αναγκαίο κακό το οποίο, φυσικά, πρέπει και να περιορίζεται, χρησιμοποιούμενο ως φάρμακο και όχι σαν φαρμάκι.
Όταν αφήνεται ελεύθερη η γραφειοκρατία, ανεξαρτήτως των αρχών του συστήματος της διακυβερνήσεως, το αποτέλεσμα είναι ταυτοχρόνως: διαχωριστικό κι ολοκληρωτικό διότι, η γραφειοκρατία δημιουργεί παρεμβολές κι ολοκληρώνει, δρώντας ως σύννεφο πάνω από την κοινωνία – οι δημοκρατίες διαφθείρονται και χάνουν τις δυνάμεις τους ενώ οι αριστοκρατίες λειτουργούν απολυταρχικά γενόμενες στους πολίτες απεχθείς.
Την απάντηση την δίνουνε μαζί: η ελευθερία, η συμμετοχή, ο καταμερισμός ευθυνών, ο έλεγχος και η παιδεία. Όλες αυτές οι δομές, συνεργαζόμενες, μπορούν να δίνουν, κάθε φορά, τις διεξόδους που απαιτούνται για να ανορθώνεται η αξία του ανθρώπου – πολίτη, μπορούν να δημιουργούν κίνητρα βελτιώσεως κοινωνιών και κυρίως, προσωπικών δομών, ικανών ν’ αμύνονται, όταν χρειάζεται, σε γραφειοκρατικές, λαϊκιστικές, εξουσιαστικές και όποιες άλλες επιθέσεις.
Η γραφειοκρατία (ως ασθένεια) εξειδικεύεται στο να χτυπάει κρατικές οντότητες – γιατί, εκεί είναι που συχνότατα γίνεται απαραίτητη, γιατί εκεί βρίσκει τον χώρο που ζητά για να κυριαρχήσει. Ο περιορισμός του κράτους είναι ένα φάρμακο, μα όχι πάντοτε αποτελεσματικό – το πιο αποτελεσματικό φάρμακο είναι η παιδεία και η, δι αυτής, δημιουργία συνειδήσεως στους πολίτες: Όταν κάθε πολίτης δεν αφήνεται, και παρεμβαίνει διεκδικώντας κάθε του δικαίωμα, αποκτά αξία κοινωνικού δημιουργού και ας μην το καταλαβαίνει· επίσης ελέγχει ο ίδιος τα όρια κάθε γραφειοκράτη, μη επιτρέποντάς του (του γραφειοκράτη) το επέκεινα από τον ρόλο που του ‘χει ανατεθεί από την κοινωνία.
Οι παραπάνω λειτουργίες αποτελούν βάσεις μιας υπερτάτου ηθικής, μιας ηθικής αόρατης που σαν υπάρχει δεν χρειάζεται, ούτε κανονισμούς, ούτε καινούριες δέκα εντολές για να σταθεί, ούτε ιερατεία και υπερτιμημένους κομισάριους για να την επιβάλουν.
Απαιτείται λοιπόν : ανεξαρτησία, αυτονομία, ελευθερία σκέψεως, εκφράσεως, δημιουργίας, χρήσεως της λογικής και κριτικής επεξεργασίας – απαιτείται δε, τα υποκείμενα να μαθαίνουν να ξενώνονται από τους φόβους και να πατούν στα πόδια τους, υπάρχοντας, ελέγχοντας, μη αναθέτοντας, μη όντας κρυπτόμενα, βρισκόμενα μαζί κι απέναντι συγχρόνως από τις πράξεις τους και από τα αποτελέσματα των πράξεων αυτών.