Στις τελευταίες κοινές δηλώσεις τους στην Αθήνα, ο Έλληνας Πρωθυπουργός και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ουσιαστικά, ανακοίνωσαν την ακύρωση της κατασκευής και πόντισης του καλωδίου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Κύπρος-Κρήτη.
Ένα μικρό ιστορικό για να κατανοήσουμε πως φτάσαμε στην ουσιαστική ακύρωση και ποιες οι επιπτώσεις σε Ελλάδα και Κύπρο.
Το καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ξεκίνησε, ως ιδιωτικό έργο από Κύπριο επιχειρηματία, με το όνομα EuroAsia Interconnector, με στόχο να συνδέσει Ισραήλ-Κύπρο-Κρήτη-Αττική. Το πρότζεκτ εντάχθηκε στη λίστα των έργων «Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος». Ο κύπριος επιχειρηματίας έπεισε τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου, να συνεργαστούν για την κατασκευή του και, το 2013 υπεγράφη το μνημόνιο Ελλάδα-Κύπρος-EuroAsia Interconnector, από τους αρμόδιους υπουργούς των δυο χωρών και την Κυπριακή εταιρεία.
Η ελληνική κυβέρνηση, το 2017, βλέποντας το έργο να βαλτώνει, ζήτησε τον διαχωρισμό του τμήματος Κρήτη-Αττική, για να το κατασκευάσει ως εθνικό έργο, κάτι που έγινε και πρόσφατα έχει ολοκληρωθεί.
Έτσι, έμεινε να κατασκευαστεί ουσιαστικά, ως διασυνοριακό έργο, μόνο το τμήμα Κύπρος-Κρήτη, αφού το Ισραήλ έπαψε να ενδιαφέρεται. Η Κυπριακή εταιρεία συνέχισε με πόρους από το Ευρωπαϊκό Ταμείο CEF, για την διαχείριση των οποίων, έγινε γνωστό ότι, ξεκίνησε έρευνα η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.
Το έργο βάλτωσε πάλι, έτσι, το 2022 εξαγοράστηκε η εταιρείας EuroAsia Interconnector, από τον ΑΔΜΗΕ, πληρώνοντας 48 εκ. ευρώ, μετονομάζοντάς την, σε GreatSea Interconnector.
Ο ΑΔΜΗΕ ανέθεσε σε Ιταλικό ερευνητικό σκάφος, την έρευνα του βυθού, για την καλύτερη όδευσή του και, στην Γαλλική εταιρεία Nexans την κατασκευή του καλωδίου.
Όταν, το ερευνητικό σκάφος έφθασε 300 μέτρα έξω από την αιγιαλίτιδα ζώνη της Κάσου, παρεμποδίστηκε από τις τουρκικές φρεγάτες, με αποτέλεσμα να αναβληθεί επ’ αόριστον η έρευνα και να καταρρεύσει η μετοχή της Γαλλικής εταιρείας, στο χρηματιστήριο του Παρισιού.
Στην Κύπρο, η οικονομική βιωσιμότητα του έργου αμφισβητήθηκε, ακόμη και από την Κυπριακή κυβέρνηση, αλλά και από κυπριακά κόμματα, με τους όρους που θέτει ο ΑΔΜΗΕ, θεωρώντας ότι χρεώνονται υπερβολικά οι Κύπριοι καταναλωτές, τόσο κατά την διάρκεια της κατασκευής, όσο και στην χρήση του.
Βεβαίως, ο Έλληνας Πρωθυπουργός και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, συνέχιζαν να εκφράζουν δημόσια την πίστη τους ότι το έργο θα γίνει. Και αυτό, παρ΄ ότι υπάρχει σε πολλούς η εκτίμηση ότι, ο έλεγχος της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας δεν θα αργήσει να ασχοληθεί και με την τρέχουσα περίοδο, γιατί πέραν των άλλων υπάρχει ένα ερώτημα: Πως ο ΑΔΜΗΕ, χωρίς την οριστική συμφωνία των δύο πλευρών Ελλάδας-Κύπρου, προχώρησε σε σημαντικές δεσμεύσεις και εκταμιεύσεις πόρων, περίπου 250 εκ. ευρώ;
Κυριάκος Μητσοτάκης και Νίκος Χριστοδουλίδης διέψευσαν τον εαυτό τους.
Στις τελευταίες κοινές δηλώσεις τους στην Αθήνα, ο Έλληνας Πρωθυπουργός και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, διέψευσαν τους εαυτούς τους και ουσιαστικά, ανακοίνωσαν την ακύρωση της κατασκευής και πόντισης του καλωδίου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Κύπρος-Κρήτη.
Τι άλλο σημαίνει η ανακοίνωσή τους ότι:
«Αποφάσισαν να γίνει νέα μελέτη βιωσιμότητας, αναζητώντας ταυτόχρονα και συμμετοχή ιδιωτικών εταιρειών».
Και, μισή ώρα μετά, οι δύο υπουργοί ενέργειας Ελλάδας και Κύπρου, οι κύριοι Παπασταύρου και Παπαϊωάννου, μετά την συνάντησή τους με τον Επίτροπο Ενέργειας της ΕΕ στις Βρυξέλλες, δήλωσαν: Ενημερώσαμε τον αρμόδιο Επίτροπο, για τα νέα σχέδιά μας, προσθέτοντας ότι, το έργο θα γίνει και με ιδιωτικά κεφάλαια, αφού έμαθαν ότι, εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από Αμερικανούς παράγοντες και όχι μόνο. Οι Αμερικανοί μάλιστα, θέλουν τα στοιχεία του έργου, για να καταλάβουν τι θέλουμε να κάνουμε.
Σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα των συμβάσεων, το καλώδιο έπρεπε να είχε αρχίσει να ποντίζεται. Κανείς δεν ξέρει πως θα ανατεθούν οι νέες μελέτες, τι θα προβλέπουν για το τεχνικό μέρος του έργου και ποιο το μίγμα χρηματοδότησης.
Θυμίζω ότι το κόστος του έργου, αρχικά είχε εκτιμηθεί σε 1,2 δις ευρώ, ανέβηκε σε 1,5 δις ευρώ και τελευταία το εκτιμούσαν ότι θα έφθανε σε 1,9 δις ευρώ.
Η χρηματοδότηση θα ήταν δημόσια, αφού η ΕΕ θα έβαζε τα 700 εκ. περίπου ευρώ και τα υπόλοιπα θα τα πλήρωναν οι Έλληνες και οι Κύπριοι καταναλωτές και μάλιστα από την φάση της κατασκευής του.
Εάν τηρούνταν τα χρονοδιαγράμματα, έπρεπε ήδη οι Έλληνες καταναλωτές να είχαμε αρχίσει να πληρώνουμε, αφού η δική μας κυβέρνηση είχε αποδεκτή τον τρόπο και το ύψος της χρέωσής μας, χωρίς να μας ενημερώσει. Το μάθαμε από την άρνηση της Κύπρου, η οποία δεν το αποδέχτηκε ποτέ. Αυτή ήταν η μικρή οικονομική διαφορά που έλεγαν και η οποία θα έκλεινε σύντομα. Η χρέωση θα εμφανιζόταν στις λεγόμενες «ρυθμιζόμενες χρεώσεις», στα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας.
Υπάρχουν όμως, πέραν αυτών, δύο προβλήματα, που δεν μπορούν να ξεπεραστούν:
- Επειδή το έργο είναι δημόσιο και χρηματοδοτείται και από Κοινοτικούς πόρους, δεν μπορεί να αλλάξει τόσο το φυσικό αντικείμενο, όσο και το κόστος. Για να γίνει αυτό, πρέπει πρώτα να ακυρωθεί το συγκεκριμένο έργο και όσες συμβάσεις έχουν υπογραφεί για την έρευνα και την κατασκευή του και μετά να γίνει η νέα μελέτη, τεχνική και οικονομική, που είπαν οι ηγέτες Ελλάδας και Κύπρου. Και φυσικά, αν κριθεί βιώσιμο, θα ζητήσουν από την ΕΕ την χρηματοδότηση. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες έρευνας και κατασκευής θα ζητήσουν αποζημιώσεις και η ΕΕ τα χρήματά της.
2. Τώρα, το έργο θα μελετηθεί ως ΣΔΙΤ.
Δηλαδή θα πρέπει να βρεθούν και ιδιώτες επενδυτές.
Αυτό σημαίνει ότι το έργο θα γίνει πιο ακριβό και για αυτό ακόμη λιγότερο βιώσιμο. Ποιες ιδιωτικές εταιρείες θα πάρουν και το γεωπολιτικό ρίσκο, όταν δεν το παίρνουν Ελλάδα, Κύπρος και ΕΕ;
Το κρίσιμο συμπέρασμα, για μια ακόμη φορά είναι: Η χώρα μας, παρά τα μεγάλα λόγια της κυβέρνησης, δεν μπορεί να υλοποιήσει μονομερώς στρατηγικές ενεργειακές επιλογές σε θαλάσσιες περιοχές στη Ανατολική Μεσόγειο, που έχουμε το δικαίωμα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο
Τα κόμματα της προοδευτικής αντιπολίτευσης πρέπει να απαιτήσουν την διαμόρφωση μιας νέας εθνικής στρατηγικής, σταματώντας να παρακολουθούν αμήχανα τις αδιέξοδες επιλογές της κυβέρνησης.