Η αλλαγή ηγεσίας στο ΚΙΝΑΛ και η νέα ρότα

Θόδωρος Σούμας 21 Απρ 2022

Θεωρήσαμε θετική την εκλογή του Ν.Ανδρουλάκη στην ηγεσία του ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ, όταν έγινε, γιατί εισήλθε νέο κι άφθαρτο αίμα στην ηγεσία του. Ελπίζουμε να τα καταφέρει με δημιουργικό, ρεαλιστικό και ανανεωτικό για την πολιτική, τρόπο και χωρίς στείρες, δογματικές κι άγονες μεθόδους που θα βασίζονται σε πεπαλαιωμένα στερεότυπα, για το καλό της δημοκρατίας, της χώρας και της πολιτικής κι οικονομικής σταθερότητας (που υπονομεύει συνεχώς ο ΣΥΡΙΖΑ και γι' αυτό πρέπει βαθμιαία να παραμεριστεί από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, μετά τις δεύτερες εκλογές). 

Το έργο του Ν.Ανδρουλάκη είναι δύσκολο γιατί παρέλαβε ένα κίνημα προβληματικό, άκαμπτο, αδύναμο, απλοϊκό πολιτικά και με φυγόκεντρες δυνάμεις. Η Γεννηματά του παρέδωσε το ΚΙΝΑΛ βαλτωμένο και με σχηματική πολιτική προβληματική. Νομίζω πως αρκετοί δεν προέβλεψαν σωστά τις εξελίξεις γιατί δεν συνειδητοποίησαν πως ο Ανδρουλάκης μπορεί να κρατήσει, ως "κεντριστής" αρχηγός (δηλαδή τοποθετημένος στο κέντρο του φάσματος του κόμματος), το ΚΙΝΑΛ ενιαίο. Οποιοσδήποτε άλλος εκ των Παπανδρέου & Λοβέρδου αν έβγαινε πρόεδρος θα εξωθούσε, έστω παρά τη θέλησή του και κατά λάθος, τους δυσαρεστημένους  ψηφοφόρους του ηττημένου στο να μην ψήφιζαν ΚΙΝΑΛ και να έκλιναν προς κάποιο από τα 2 μεγάλα κόμματα. Το είχαμε πει πριν τις εκλογές στο ΚΙΝΑΛ, ο Ν.Ανδρουλάκης ήταν ο μόνος που θα μπορούσε να κρατήσει ενωμένο το ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ γιατί ακολούθησε κεντριστική μέσα στο κίνημα ρότα. Πρέπει όμως να μη λέει κοινοτοπίες σαν τη μακαρίτισσα Γεννηματά και άλλους παλαιοκομματικούς γέροντες και κυρίως η πράξη, η δράση του ΚΙΝΑΛ να είναι διαφορετική, πιο φρέσκα κι εμψυχωτική. Να προφυλάξει την ενότητα χωρίς υποτίμηση κάποιας πτέρυγας του ΚΙΝΑΛ, γιατί αλλιώς το οικοδόμημα θα σωριαστεί ή θα βαλτώσει ξανά, όπως αρκετές φορές μετά την χρεοκοπία της χώρας, για την οποία φέρει ευθύνες και το ΠΑΣΟΚ.    

O νεοεκλεγείς πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ, Νίκος Aνδρουλάκης μπορεί στο μέλλον να ακολουθήσει 2 δρόμους: Ή να πράξει το καλύτερο δυνατόν για την παράταξή του ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ ή να πράξει αυτό που συμφέρει κυρίως τη χώρα. Σε ορισμένες περιστάσεις μπορεί αυτά τα δύο να ταυτίζονται. Κάτω από άλλες συνθήκες μπορεί να συγκρούονται. Εξαρτάται λοιπόν από το ποιες θα είναι οι περιστάσεις· πιο συγκεκριμένα, εάν θα είναι απολύτως απαραίτητο, λόγω των εκλογικών αποτελεσμάτων αναφορικά με τους εκλεγέντες βουλευτές στις πρώτες και δεύτερες εκλογές, ο πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ να συνεισφέρει στη σταθεροποίηση της δημοκρατίας με τη συμβολή του στον αναγκαίο σχηματισμό κυβέρνησης, ή όχι. Εάν δηλαδή θα χρειαστεί η κυβερνητική συμβολή του ΚΙΝΑΛ για να σχηματιστεί η απολύτως αναγκαία κυβέρνηση ή όχι. (Το ΚΙΝΑΛ και ο Ν.Ανδρουλάκης μάλλον θα εύχονται ο Μητσοτάκης να μην έχει ανάγκη τη συμβολή τους για να φτιαχτεί κυβέρνηση μετά τις δεύτερες εκλογές). Τι θα πρέπει όμως να κάνει εάν αυτή η κυβέρνηση δεν θα μπορεί να σχηματιστεί μόνο από τη ΝΔ, εάν αυτή δεν κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία των βουλευτών; Τότε, αυτό θα εξαρτηθεί από το αν θα βάλει μπροστά το συμφέρον του κόμματος και του ίδιου ή το συμφέρον του τόπου. Τι θα πρυτανεύσει στο μυαλό της ηγεσίας του ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ και των ηγετικών, ανώτερων στελεχών του εάν παραστεί ανάγκη να συνεργαστούν κυβερνητικά με το πρώτο σε βουλευτές κόμμα; Ελπίζουμε όχι το χάος κι η ακυβερνησία, γιατί τυχόν πρόταση για οικουμενική κυβέρνηση ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ-ΚΙΝΑΛ, στην εφαρμογή της θα ήταν ένα κακόγουστο αστείο που θα οδηγούσε τη χώρα στην αδράνεια και θα βραχυκύκλωνε κάθε δυνατή κοινωνικο-οικονομική εξέλιξη. Αλλά και η λύση, μετά τις πρώτες εκλογές, ψευτοπροοδευτικής κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΚΙΝΑΛ-Μέρα25 δεν διασφαλίζει τη δημοκρατική μεταρρυθμιστική και αναπτυξιακή προοπτική που είναι αναγκαία για τη χώρα, γιατί ο νοσηρός εγκέφαλος του λαϊκιστικού, φανατισμένου και τυχοδιωκτικού ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να συλλάβει μια αληθινά προοδευτική για τους δημοκρατικούς θεσμούς και την οικονομία δυναμική. Υπήρξε προοδευτικό ένα δημαγωγικό κόμμα που προσπάθησε να ενοχοποιήσει τους πολιτικούς αντιπάλους του μέσω ενός οικονομικού σκανδάλου (Νοvartis), που ο αναπληρωτής υπουργός υγείας του βυσσοδομεί αυθαίρετα, συνεχώς, εναντίον όσων δεν συμφωνούν μαζί του, που ο υπουργός του έστησε ένα παραθεσμικό κέντρο στη Δικαιοσύνη με τη βοήθεια ομοϊδεατών δικαστικών, κόμμα που παραλίγο να εκπαραθυρώσει με ένα αυθαίρετο δημοψήφισμα την Ελλάδα έξω από την ευρωζώνη και την Ε.Ε., όταν σε λίγο θα κορυφώνονταν οι απειλές του επικίνδυνου νεοοθωμανού ψευτοσουλτάνου;   

Ο Ν.Ανδρουλάκης έχει όρεξη και δυνάμεις αλλά χρειάζεται και τόλμη, διαύγεια, καθαρό μυαλό, ευθυκρισία και πολιτικές καινοτομίες μακριά από την πεπατημένη. Προβλέπουμε πως το ΚΙΝΑΛ υπό τον Ανδρουλάκη θα φτάσει σταδιακά στο 15-16%, επειδή είναι οργανωμένος, καταρτισμένος και δυναμικός. Διακρίνουμε πως αξιοποιεί ενωτικά το έμψυχο δυναμικό που διαθέτει. Η διαφορά του με τον Τσίπρα θα μειωθεί κάποια στιγμή, μετά τις εκλογικές αναμετρήσεις, εφ'όσον επιλυθεί το πρόβλημα της πολιτικής διακυβέρνησης και η όποια κυβέρνηση σταθεροποιηθεί. Το αρνητικό θα είναι πως στη διάρκεια των αναμετρήσεων θα έχει σκληρύνει αισθητά κι αναπόφευκτα την αντιπολίτευση και τη γενική πολιτική του, ώστε να αποσπάσει ψηφοφόρους και έτσι θα κάνει μερικές φορές μια αντιπολίτευση μηχανική . Ο Ν.Ανδρουλάκης, επειδή διαπαιδαγωγήθηκε αρχικά μέσα στο κόμμα του ΠΑΣΟΚ και στους μηχανισμούς του, είναι μάλλον πονηρός εξισορροπιστής, και θα κάνει, δυστυχώς, αρκετές φορές ίσως, μια αντιπολίτευση σκληρή και μηχανική. Έχει νιότη και απέκτησε την εμπειρία του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, έχει δύναμη και υποστήριξη από το κόμμα του λόγω της μεγάλης εκλογικής νίκης του στον β' γύρο της ανάδειξης προέδρου, έχει τα φόντα να πάει καλά αν αποφύγει τους βάλτους και τις παγίδες, ιδίως αυτές που του στήνει ο Τσίπρας με τον σφιχτό, ασφυκτικό εναγκαλισμό που του ασκεί για να χτίσουν μαζί τη δήθεν “προοδευτική” ή “σοσιαλδημοκρατική” κυβέρνηση, για να τον μετατρέψει υποχείριο του σαφώς δυνατότερου, ανεύθυνου ΣΥΡΙΖΑ. (Το ΠΑΣΟΚ όμως, διαχρονικά, δεν είναι ανεύθυνο, τυχοδιωκτικό κόμμα και δεν θέλησε ποτέ να ριψοκινδυνεύσει την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας, κλείνοντας τα μάτια στις σκληρές απειλές της Τουρκίας.) Από του λοιπού απαιτείται από τον πρόεδρο σοσιαλδημοκρατικός ρεαλισμός, ενότητα και πολιτική οξυδέρκεια.  Απαιτείται επιμονή στην ανανέωση & στις πολιτικές καινοτομίες, και να μην διστάσει, να μην υπαναχωρήσει· απαιτείται εποικοδομητική αντιπολίτευση, κατάστρωση εφαρμόσιμου κυβερνητικού προγράμματος χωρίς μαξιμαλισμούς και φρούδες υποσχέσεις. Και βέβαια να μην υπονομευτεί η ενότητα (ας πάρουμε π.χ. υπ'όψη μας πως ο ΓΑΠ είναι απρόβλεπτος, κάπως φευγάτος, αν και αφοπλισμένος, και πρόσφατα κολακεύεται από τον Τσίπρα).

Το bras de fer του Ανδρουλάκη με τον Τσίπρα θα κριθεί στις δεύτερες εκλογές και ιδίως μετά από αυτές, όπου δεν ξέρουμε τι θα προκύψει και ποια θα είναι η δυναμική των δύο και των τριών μεγαλύτερων κομμάτων της Βουλής, με πρώτον πιθανότατα τον Μητσοτάκη. Η δύναμη του ΚΙΝΑΛ και των άλλων κομμάτων κάτω από τα 2 μεγαλύτερα, θα συμπιεστεί αρκετά στις δεύτερες εκλογές με το εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής για να προκύψει κυβέρνηση (κάτι που δεν θα είναι καθόλου απλό, γιατί η αυτοδυναμία της ΝΔ με την ενισχυμένη αναλογική του Θεοδωρικάκου θα είναι δύσκολη). Οι αριστεροί στις δεύτερες εκλογές θα ψηφίσουν στο μεγάλο μέρος τους Τσίπρα και οι φιλελεύθεροι, δεξιοί και κεντρώοι θα στραφούν στον Μητσοτάκη, συρρικνώνοντας τα υπόλοιπα κόμματα που θα ακολουθήσουν σε δύναμη. Ελπίζουμε το ΚΙΝΑΛ να ανέβει βαθμιαία στο 15-17% και να ροκανίσει λίγο-λίγο τον λαϊκιστικό, τυχοδιωκτικό και μισαλλόδοξο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι δυνατόν, δεν είναι λειτουργικό για την ελληνική δημοκρατία, η αξιωματική αντιπολίτευση να είναι τόσο χαμηλού επιπέδου, η χώρα χρειάζεται να ξαναγυρίσουμε στον δικομματισμό του τύπου μητσοτακικής ΝΔ – ΠΑΣΟΚ.

Αν καταστεί εντελώς απαραίτητη, μετά τα τυχόν ανεπαρκή για αυτοδυναμία αποτελέσματα των πρώτων ή δεύτερων εκλογών, θεωρώ πιθανή την παρακάτω αντίδραση του Ανδρουλάκη, που την είχε ακολουθήσει κι η ΔΗΜΑΡ στη συγκυβέρνηση με ΝΔ και ΠΑΣΟΚ τον Ιούνιο του 2012: Είναι πιθανό ο Ανδρουλάκης να στείλει μερικούς ανθρώπους της κεντροαριστεράς στην κυβέρνηση, που δεν θα είναι κιναλίτες, αλλά φιλοπασοκικές κεντροαριστερές προσωπικότητες που τελούν υπό την επιρροή του ΚΙΝΑΛ, δηλαδή που θα αντιπροσωπεύουν τη σοσιαλδημοκρατική κεντροαριστερά μα που δεν θα εκθέτουν το ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ. Και έτσι το ΚΙΝΑΛ θα συμβάλλει στο να σχηματιστεί και να λειτουργεί μία κυβέρνηση, θα την στηρίζει παρέχοντάς της πλειοψηφία στη βουλή και θα υπερψηφίζει τα νομοσχέδια με τα οποία συμφωνεί κατά βούληση (για να μην πω πως θα την έχει στο χέρι). Πιθανότερη εκλογική διαφορά μεταξύ ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ θεωρώ περίπου κάτι σαν το 6%. Και το Μέρα25 στις δεύτερες εκλογές εκτός βουλής.

Άρα το έργο του Ν.Ανδρουλάκη θα είναι συνολικά περίπλοκο και δύσκολο, χρειάζεται μυαλό, δύναμη, διαύγεια, ευθυκρισία, τόλμη και καινοτομίες. Απαιτείται η έγκαιρη, σωστή και ρεαλιστική τοποθέτηση του προέδρου του ΚΙΝΑΛ στα μείζονα ζητήματα του τόπου με ειλικρίνεια. Η Γεννηματά του παρέδωσε ένα φθίνον κίνημα με ατελή πολιτική σκέψη, το να του προσδώσει πραγματοποιήσιμη κι ρεαλιστική προοπτική και δυναμική δεν θα είναι εύκολο, αλλά κατορθωτό. Ο Ν.Ανδρουλάκης είναι δυναμικός, προσγειωμένος, ενημερωμένος για την ευρωπαϊκή πραγματικότητα και πολύ καλός οργανωτικός. Όμως αυτά δεν φθάνουν, απαιτούνται ρηξικέλευθες, φρέσκες και καινούργιες πολιτικά, ευέλικτες πρωτοβουλίες. Προσοχή όμως, οι παλιές συνταγές δεν πιάνουν πλέον, άρα ευχόμαστε απαγκίστρωσή του από ένα παρωχημένο και ανούσιο πια, ρεπερτόριο συνθημάτων και στερεότυπων φράσεων, που θυμίζουν ένα μακρινό και ξεπερασμένο παρελθόν της δεκαετίας του '80. Δεν επιθυμούμε το νέο ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ να ξεπέσει, τελικά, σε κάτι σαν ένα αποστεωμένο ΚΚΕ της κεντροαριστεράς ή σαν ένας νέος, δογματικός, απόλυτος και λαϊκιστικός ΣΥΡΙΖΑ απλά λιγότερο αριστερός από αυτόν του Τσίπρα. Προφανώς ο Ν.Ανδρουλάκης θα μπει στον πειρασμό να το παίξει ισορροπιστής και διπλωμάτης χάριν της ενότητας και της άγρας ψήφων, όμως οφείλει να πάρει καινοτόμες πρωτοβουλίες και να δείξει δημιουργική πολιτική τόλμη· να μην καταφύγει για να πείσει σε ξύλινη γλώσσα, σε λαϊκισμούς και σε εύκολες και μαξιμαλιστικές, οικονομικές υποσχέσεις, σε ταξίματα υπερβολικών επιδοτήσεων, παροχών και οικονομικών ενισχύσεων· να αποστασιοποιηθεί και να απομακρυνθεί από την παλαιή, φθαρμένη, σπάταλη, αντιπαραγωγική  και ξεπερασμένη πολιτική του παλιού, βαθέος, παραδοσιακού και λαϊκίστικου ΠΑΣΟΚ, του κρατικίστικου, συντεχνιακού & πελατειακού μοντέλου που έφερε υπερχρέωση κι ελλείμματα· να κάνει προγραμματική, υπεύθυνη και σοβαρή αντιπολίτευση – που ο εχθροπαθής ΣΥΡΙΖΑ δεν θα μπορέσει να κάνει ποτέ – και να παρουσιάσει θετικές, εφαρμόσιμες εναλλακτικές προτάσεις για τα οικονομικά & κοινωνικά προβλήματα και όχι αοριστολογίες, απραγματοποίητα ευχολόγια για ενίσχυση των λαϊκών στρωμάτων, παροχολογία και εκ των προτέρων αρνήσεις κάθε κυβερνητικού μέτρου. 

Είχαμε επενδύσει πολλές ελπίδες στον Ν.Ανδρουλάκη. Τον βλέπουμε, αφού σταθεροποιήθηκε ως αρχηγός, να προσπαθεί μερικές φορές να ακολουθήσει, εν μέρει, στον τομέα της πολιτικής γραμμής, την πεπατημένη στα ίχνη της Γεννηματά, επενδύει μεν στην ανανέωση προσώπων, ακολουθεί δε μερικώς τη διαχρονική, παραδοσιακή ροπή των πασοκικών παρατάξεων υπέρ μιας υπερβολικής οικονομικής πλειοδοσίας χωρίς ακριβή κοστολόγηση. Νομίζουμε πως επιθυμεί να κάνει νέα πράγματα, να διαμορφώσει μια εποικοδομητική, δροσερή, καινούργια πολιτική, αλλά επειδή φοβάται το πολιτικό κόστος της και είναι ωφελιμιστής, αυτοπεριορίζεται στα συμβατικά πασοκικά πλαίσια χωρίς ανοίγματα και ρίσκα, απλά περιμένοντας να εκμεταλλευτεί τη φυσική φθορά των 2 μεγάλων κομμάτων, χωρίς να τολμά να πει κάτι ουσιαστικά νέο μη τυχόν κακοκαρδίσει κάποιους εν δυνάμει ψηφοφόρους του, ιδίως αυτούς που περιμένει να επιστρέψουν από τον ΣΥΡΙΖΑ, δηλ. για να μη χάσει λόγω τόλμης, ψήφους. Μα με αυτόν τον τρόπο παραμένει παραδοσιακός πασόκος, άτολμος, και ενίοτε υιοθετεί, σαν τη Γεννηματά, έναν λόγο τυπικό και αναμενόμενο, απλά αναπαράγοντας τις πατροπαράδοτες πασοκτζήδικες αντιδεξιές θέσεις, όταν ασκεί αντιπολίτευση. Χαρακτηριστική κακή επιλογή και κακό σημάδι απετέλεσε το ότι το ΚΙΝΑΛ καταδίκασε εξίσου την αυθαίρετη κατάληψη, με το έτσι θέλω, του βήματος της Βουλής από τον Πολάκη και τις προσπάθειας του προεδρεύοντος Αθανασίου να τηρηθούν οι κανόνες των διαδικασιών αφού ο Πολάκης βρισκόταν εκτός θέματος. Κι όμως το ΚΙΝΑΛ εξίσωσε τις δύο πλευρές, απλά αποκηρύσσοντας τον έντονο πολιτικό διχασμό και την πόλωση στο κοινοβούλιο, κάτι που δεν επαρκεί... Αφελής "ισαποστακισμός", και δυστυχώς έτσι δεν θα προοδεύσει η χώρα, οι δημοκρατικές, κοινοβουλευτικές διαδικασίες, οι απαραίτητες κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις και ο ανοιχτός, απροκατάληπτος πολιτικός διάλογος. Ο Ν.Ανδρουλάκης αρχίζει να ταλαντεύεται αντιφατικά στο θέμα της αναγκαίας προώθησης ρεαλιστικών και πραγματιστικών στόχων. Αν το ΚΙΝΑΛ πρόκειται να επαναλαμβάνει την προβληματική του ΣΥΡΙΖΑ επί το μετριοπαθέστερο, δεν γίνεται σοβαρή πολιτική δουλειά. Αν ο Ν.Ανδρουλάκης πρόκειται να επαναλάβει τις πολιτικές σχηματικότητες της Γεννηματά, τότε θα προκύψουν προβλήματα για τη χώρα, την απαραίτητη κουλτούρα συνεργασιών, την κυβερνησιμότητα και την οικονομική σταθερότητά. 

Mε νέο πρόεδρο τον Ανδρουλάκη, το ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ θα μπορέσει, νομίζουμε, να κοντύνει τον ΣΥΡΙΖΑ και να μειώσει τη μεταξύ τους διαφορά όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις. Όμως ο λόγος του επιλεγμένου, νέου επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας, του Μιχάλη Κατρίνη (πρώην γεννηματικού όσο ζούσε η Φ.Γεννηματά, που στήριξε τον Ανδρουλάκη όταν αυτή απεβίωσε) δεν μας ικανοποιεί, είναι ετοιμοπαράδοτος και σχηματικός. (Θα προτιμούσαμε ο Ανδρουλάκης να είχε επιλέξει τον Οδυσέα Κωνσταντινόπουλο, μα ο Ανδρουλάκης είναι εξισορροπιστής όπως όλα τα στελέχη που ανδρώθηκαν στους κομματικούς μηχανισμούς). Υποπτεύομαι πως ο Ανδρουλάκης θα κάνει τον αντιπολιτευτικό λόγο του πιο επιθετικό, μηχανικό και σκληρό για να ακουστεί στο κοινό του Τσίπρα, το οποίο θέλει να επαναπατρίσει κατά ένα μέρος στο ΠΑΣΟΚ, από το οποίο προήλθε. Η υιοθέτηση μιας τέτοιας τακτικής εναγκαλισμού τους θα ατονούσε τον αναγκαίο για το ΚΙΝΑΛ, όσο προσπαθεί να αναζωογονηθεί,  σοσιαλδημοκρατικό μεταρρυθμιστικό λόγο και την παρουσίαση εναλλακτικών προγραμματικών προτάσεων ως λύσεις των υπαρκτών κοινωνικοοικονομικών ζητημάτων (κι όχι ως γενικόλογες και γενικευμένες αντιπολιτευτικές αρνήσεις κι επιθέσεις, που τις απευχόμαστε). Το κακό με τους περισσότερους πολιτικούς είναι πως τους ενδιαφέρει η ισχυροποίησή τους και η εξεύρεση ψήφων και όχι το όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας για την εξυπηρέτηση πρωτίστως των πολιτών. Τα συνηθέστερα κριτήρια των πολιτικών αρχηγών είναι το πολιτικό κέρδος και το πολιτικό κόστος. Ο Ανδρουλάκης θα σκληρύνει αναπόφευκτα την αντιπολίτευση που ασκεί για να έχει πολιτικό κέρδος ξαναπαίρνοντας από τον ΣΥΡΙΖΑ μέρος των πασοκτζήδων που έφυγαν. Και παράλληλα θα διαχωρίζει τη θέση του από τον ΣΥΡΙΖΑ – δεν θέλει εκλογές, κ.λπ. – για να μειώσει το πολιτικό κόστος των επιλογών του και για να μην τον εκλάβουν οι κεντρώοι και φιλελεύθεροι σοσιαλδημοκράτες ψηφοφόροι, ως συνοδοιπόρο του ΣΥΡΙΖΑ. Οι περισσότεροι πολιτικοί αρχηγοί ξεπέφτουν στο συμφεροντολογικό, οπορτουνιστικό ισοζύγιασμα, με τη ζυγαριά στο χέρι, στον ένα δίσκο τοποθετημένο το κέρδος και στον άλλο το πολιτικό κόστος. Οι κινήσεις της πλειονότητας των αρχηγών ελληνικών κομμάτων είναι ωφελιμιστικά υπολογισμένες (π.χ. ο N.Aνδρουλάκης ψηφίζει, λογικά, τη μομφή κατά της κυβέρνησης για να διαφοροποιηθεί από τη ΝΔ, όμως δεν ψηφίζει εκλογές για να διαφοροποιηθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ). Όλες οι κινήσεις των κομμάτων αποβλέπουν στην επίδρασή τους στις ψήφους του ρευστού, αμφιταλαντευόμενου και παραπαίοντος εκλογικού σώματος (το "αναφερόμενο", δηλ. τα οικονομικοκοινωνικά προβλήματα στη χώρα έρχονται δεύτερα και καταϊδρωμένα). 

Ας ελπίσουμε πως ο Ν.Ανδρουλάκης ως νέος, ευρωπαϊστής, μεταρρυθμιστής σοσιαλδημοκράτης, δεν θα ακολουθήσει τη φθαρμένη πεπατημένη. Συμπερασματικά, οι εξελίξεις στην Κεντροαριστερά μετά την εκλογή Ανδρουλάκη δείχνουν αμφιλεγόμενες και αντιφατικές, έχουν μια αμφισημία και πολύ ρίσκο. Ο Ν.Ανδρουλάκης οφείλει να δείξει σοβαρότητα, καθαρό μυαλό, δημιουργικότητα, πραγματικό ανανεωτικό πνεύμα, σύνεση και βούληση να κάνει υπεύθυνες, εναλλακτικές ρεαλιστικές προτάσεις και να μην περιοριστεί και πλειοδοτήσει σε αφηρημένες καταγγελίες, ως είθισται στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Εάν ο Ανδρουλάκης αποδειχτεί σχηματικός, μανιχαϊστής κι ανεπαρκής πολιτικός, η ελληνική πολιτική θα μονοπωλείται για πολύ καιρό από τη μητσοτακική ΝΔ και τον υπό τον Τσίπρα ΣΥΡΙΖΑ. Όσο θα κυριαρχεί ο φιλελεύθερος κεντροδεξιός Μητσοτάκης αυτό δεν θα έχει αρνητικές επιπτώσεις και δεν θα ενοχλεί ιδιαίτερα, το θέμα όμως θα είναι το τι θα προκύψει μετά. Αν η σοσιαλδημοκρατική κεντροαριστερά δεν υπερισχύσει κάποια στιγμή του ανεύθυνου, εχθροπαθούς, μισαλλόδοξου και λαϊκιστικού ΣΥΡΙΖΑ (ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα γίνει ποτέ σοσιαλδημοκρατία), αυτό, μετά τη φθορά του Κ.Μητσοτάκη, θα επιφέρει σοβαρά προβλήματα σε διάφορους τομείς, εξωτερικής πολιτικής, οικονομίας, δημοκρατίας, θεσμών κ.α...