Τύπος: «συλλογικός διανοούμενος» του Νέου Διαφωτισμού

Γιώργος Σιακαντάρης 15 Ιαν 2022

Οι αρνητικές εξελίξεις γύρω από την εφημερίδα ορόσημο «Αυγή» γεννούν ορισμένες σκέψεις γενικότερα για το μέλλον του έντυπου λόγου. Ο Steven Pinker θεωρεί πως χρειαζόμαστε ένα «Διαφωτισμό τώρα» (Εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση Παναγιώτη Δρεπανιώτη) όπου η λογική, η επιστήμη και ο ουμανισμός να ξαναγίνουν στοιχεία για μια καλύτερη ζωή. Που όμως βρίσκεται αυτός ο Νέος Διαφωτισμός; Πολλοί με αφορμή την κυριαρχία του συνωμοσιολογισμού αναρωτιούνται για το που χάθηκε ο ορθός λόγος στον δημόσιο διάλογο. Χάθηκε στην, μεταξύ πολλών άλλων, υποχώρηση του έντυπου λόγου. Στα ΝΕΑ (02-01-2022) στη στήλη «συνήγορος του αναγνώστη» διάβασα μια επιστολή ενός αναγνώστη, ο οποίος αναρωτιόταν «γιατί εμείς οι χρόνια αναγνώστες σας συχνά, αν όχι καθημερινά πλέον, δεν βρίσκουμε μέσα στην ύλη της εφημερίδας τα μεγάλα θέματα που βλέπουμε στα τηλεοπτικά δελτία των ειδήσεων;». Η σύνταξη της εφημερίδας σωστά τού απάντησε πως ο έντυπος λόγος καλείται να παίξει διαφορετικό ρόλο απ’ ότι τα τηλεοπτικά και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Αυτός αναλύει και ερμηνεύει τις πληροφορίες που αυτά μεταδίδουν. Δίπλα σ’ αυτή την επιστολή  δημοσιευόταν ρεπορτάζ της δημοσιογράφου Κίττυς Ξενάκη για την αύξηση των συνδρομών στη ψηφιακή έκδοση του Le Monde. Αυτές το 2021 ανήλθαν στις 414.000 στη ψηφιακή έκδοση, 87.000 στην έντυπη και μόνο 30.000 αγοραστές. Σύνολο πάνω από το όριο των 500.000 συνδρομητών και αναγνωστών. Υπάρχει ακόμη χώρος, έστω και ψηφιακός, για αντίσταση στην υποχώρηση του έντυπου λόγου. Βεβαίως έχει νόημα να εγγράφεται κάποιος συνδρομητής στην ψηφιακή έκδοση των εφημερίδων, αν υπάρχει ατομική ηθική δέσμευση οι αρθρογράφοι να μην αναρτούν τα κλειστά άρθρα την ημέρα της έντυπης δημοσίευσής τους. 

Τηλεόραση και Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης είναι πλέον οι «υπαρξιακοί» αντίπαλοι του σοβαρού και ελεγχόμενου για την ποιότητά του έντυπου λόγου. Από το τρίπτυχο του BBC: ενημέρωση, εκπαίδευση, ψυχαγωγία έχει φύγει εντελώς η εκπαίδευση και τα άλλα δυο έχουν γίνει ενημερωδιασκέδαση, όπου το «κακό» και ο εντυπωσιασμός κυριαρχούν. Λίγα λεπτά για την πολιτική και το υπόλοιπο για ότι χειρότερο μπορεί να φανταστεί ο νους του ανθρώπου. Φόνοι, βιασμοί, ξυλοδαρμοί, γυναικοκτονίες «καταδικάζονται» με τη συνοδεία κατάλληλης υποβλητικής μουσικής και εικόνων που παρακινούν στις πράξεις που καταδικάζουν, όπως κάνει και η σάτιρα του σεξισμού των ριάλιτι από τους «Αρβύλα». Τέτοιο είναι το βασικό τηλεοπτικό «μενού». Εύπεπτο αλλά ανθυγιεινό. Αντιθέτως η «διατροφή» του σοβαρού τύπου  ως επί το πλείστον είναι δύσπεπτη αλλά υγιεινή. 

Τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα στα κοινωνικά δίκτυα. Όχι δεν αναφέρομαι στον απίστευτο λόγο μίσους που εκπέμπεται εκεί μέσα. Ο σκοταδισμός και όχι ο Διαφωτισμός κυριαρχεί εκεί. Αναφέρομαι στον πρόχειρο τρόπο «ανάγνωσης» που αυτά επιβάλλουν. Φίλος μου, ορκιζόταν πως διαβάζει με μεγάλη προσοχή τα άρθρα που αναρτώνται από τις ίδιες τις εφημερίδες στο διαδίκτυο. Όταν του έστειλα το link ενός άρθρου που είχε δημοσιευτεί πριν δυο χρόνια, το κοινοποίησε αναφέροντάς το ως άρθρο της ημέρας, ενώ  έκανε λάθος και στην εφημερίδα, η οποία μάλιστα αναγραφόταν στο link. Στον κατά Ζίγκμουντ Μπάουμαν διαδικτυακό «ρευστό κόσμο» τίποτα δεν είναι σταθερό και μόνιμο. Όλα είναι πρόχειρα και πρόσκαιρα. Δεν υποστηρίζω πως η λύση βρίσκεται στον περιορισμό της τεχνολογίας. Εξάλλου κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει με δημοκρατικό τρόπο. Το μόνο που οφείλουν οι άνθρωποι του ορθού λόγου να κάνουν είναι, αν μη τι άλλο, τουλάχιστον αυτοί, να ενισχύσουν τον έντυπο λόγο. Ενισχύουν έτσι και τον ορθό λόγο. Ο καλός και βελτιούμενος τύπος καλείται να παίξει τον συλλογικό διανοούμενο του Νέου Διαφωτισμού;

Πηγή: www.tanea.gr