Θεωρώ θετικό το γεγονός ότι το άρθρο μου «Σκέψεις για το προγραμματικό πλαίσιο του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ εν όψει συνεδρίου» στην metarithmisi.gr στις 12/5/2022 προκάλεσε την αντίδραση του συντάκτη. Έχω κατ’ επανάληψη εκφράσει τη γνώμη ότι ο διάλογος στο Δημοκρατικό και Προοδευτικό Χώρο (από τον οποίο εξαιρώ τον ΣΥΡΙΖΑ) είναι αναγκαίος για την συναίνεση σε βασικά και θεμελιώδη θέματα, που ο πολιτικός κόσμος οφείλει να λάβει για την ανάκαμψη της κοινωνίας. Ως τέτοιο θεωρώ πρωτίστως το Εκπαιδευτικό Σύστημα. Ιδιαίτερα σήμερα, που η πανδημία, ο εξ ανατολών κίνδυνος, που δεν εκλείπει, η διεθνής οικονομική και ενεργειακή κρίση και ο πόλεμος στην Ευρώπη είναι συσσωρευμένες κρίσεις πρωτόγνωρες για τα τελευταία 70 χρόνια στην γηραιά ήπειρο. Αναφέρομαι δε σε ένα κεφάλαιο (Εκπαίδευση), στο οποίο οι διαφορές θέσεων και απόψεων μεταξύ ΝΔ (2011-2022) και ΠΑΣΟΚ (2009-2019) από τη μία πλευρά και ΣΥΡΙΖΑ (2004-2022) από την άλλη είναι διαμετρικά αντίθετες.
Ο Νίκος Χριστοδουλάκης στην από 14/5/2022 απάντησή του αναφέρει ότι «το κυριότερο θέμα που θίγει το άρθρο του Ιωακ. Γρυσπολάκη είναι ο σχεδιασμός και η απορροφητικότητα του Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ισχυρίζεται ότι όλα πάνε καλά, ότι βασίστηκε στο Σχέδιο Πισσαρίδη και βροχή πέφτουν οι έπαινοι από τις Βρυξέλλες και τον διεθνή τύπο. Αναφέρει μάλιστα ότι έχουν ήδη γίνει εκταμιεύσεις που αγγίζουν τα 6,2 δις μέχρι σήμερα. Όμως τίποτα από αυτά δεν ισχύει και συγκεκριμένα . . .».
Όμως, στις αρχές Μαρτίου 2022 αναφέρεται ότι «. . . Στην τρίτη θέση, πολύ κοντά στην τέταρτη Ιταλία, κατετάγη η Ελλάδα στην πρώτη ετήσια έκθεση της Κομισιόν για το Ταμείο Ανάκαμψης. Η χώρα μας είναι η τρίτη κατά σειρά χώρα της ΕΕ, μετά την Ισπανία και τη Γαλλία, που υπέβαλε αίτημα καταβολής της α’ δόσης του Ταμείου Ανάκαμψης ύψους 3,6 δισ. ευρώ. (δες https://www.powergame.gr/ikonomia/210455/triti-i-ellada-stis-ektamiefseis-tou-tameiou-anakampsis/), ενώ στα τέλη Απριλίου η Ελλάδα εκταμίευσε επιπλέον 2,6 δις ευρώ.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία (https://www.minfin.gr/web/guest/tameio-anakampses/ ), το έργο Ελλάδα 2.0 άρχισε επισήμως να υλοποιείται στις 1/1/2022 και θα αποπερατωθεί στις 31/12/2026. Είναι φυσικό, επομένως, μέχρι σήμερα να έχουν ενταχθεί έργα 8,5 δις ευρώ εκ των 30,919 δις ευρώ, δηλαδή το 27,5%.
Ας κάνουμε, όμως, μία μικρή και σύντομη αναδρομή. Τον Ιανουάριο 2020 η κυβέρνηση όρισε μία επιτροπή, που θα εκπονούσε το Σχέδιο Ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομία, με πρόεδροι τον Χριστόφορο Πισσαρίδη (καθηγητής του LSE και Πανεπιστημίου Κύπρου, Βραβείο Nobel Οικονομικών 2010), αναπληρωτή του το Νίκο Βέττα (Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ, καθηγητής ΟΠΑ) και μέλη με συντονιστικό ρόλο τους Δημήτρη Βαγιανό (καθηγητής στο LSE) και Κωσταντίνο Μεγήρ (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Yale), αλλά και τους Κυριάκο Ανδρέου (Advisory leader - PwC), Κωσταντίνο Αρκολάκη (Yale), Μανόλη Γαλενιανό (London Holloway), Χρήστο Γκενάκο (ΟΠΑ και Cambridge), Svetoslav Danchev (IOBE), Αρίστο Δοξιάδη (Big Pi Ventures), Νίκο Καραμούζη (Πρόεδρος - Grant Thornton), Φοίβη Κουντούρη (Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Αλέξανδρο Κρητικό (DIW), Δάφνη Νικολίτσα (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Διομήδη Σπινέλλη (ΟΠΑ) και Πάνο Τσακλόγλου (ΟΠΑ). Η έκθεση Πισσαρίδη (Νοέμβριος 2020 https://www.sofokleousin.gr/to-plires-keimeno-tis-ekthesis-tis-epitropis-pissaridi ) πράγματι εντόπισε τις αβελτηρίες, αστοχίες και παραλείψεις της Ελληνικής οικονομίας και υπέβαλε πλήρη και τεκμηριωμένη πρόταση τον Νοέμβριο 2020. Χρησιμοποιήθηκε δε ως βάση για την σύνταξη του Σχεδίου Ελλάδα 2.0, το οποίο έχει τους εξής άξονες (σε δις ευρώ, ενώ σε παρένθεση είναι οι συνολικοί επενδυτικοί πόροι, που κινητοποιούνται):
1. Πράσινη Μετάβαση 6.026 (10.395)
2. Ψηφιακή Μετάβαση 2.136 (2.136)
3. Απασχόληση, Δεξιότητες, Κοινωνική Συνοχή (Υγεία, Παιδεία, Κοινωνική Προστασία) 5.208 (5.310)
4. Ιδιωτικές επενδύσεις και μετασχηματισμός της οικονομίας 4.821 7.806 Άθροισμα από Επιδοτήσεις 18.191 25.648 Δάνεια 12.728 31.819 Συνολικοί Επενδυτικοί Πόροι 30.919 (57.467).
Το Σχέδιο Ελλάδα 2.0 άρχισε να διαπραγματεύεται μετά την έγκριση της πρότασης, που υπέβαλαν εννέα ηγέτες χωρών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων οι Μακρόν, Ντράγκι και Μητσοτάκης. Ακολούθησε δε την παρακάτω πορεία έως την τελική έγκριση:
24/11/2020: Υποβολή των στρατηγικών κατευθύνσεων του ελληνικού σχεδίου
16/03/2021: παρουσίαση του Ελλάδα 2.0 στην Ελληνική Βουλή
27/04/2021: Υποβολή στην ΕΕ
13/07/2021: Τελική έγκριση από την ΕΕ
23/07/2021: Υπογραφή της σύμβασης μεταξύ ΕΕ και Ελλάδας
02/08/2021: Κύρωση της Σύμβασης Χρηματοδότησης μεταξύ ΕΕ και Ελλάδας
22/12/2021: Συμφωνία επιχειρησιακών ρυθμίσεων (ANNEX 1: Milestones, targets and related indicators).
Κατά συνέπεια, το σχέδιο Ελλάδα 2.0, το οποίο αποτελείται από 893 σελίδες, άρχισε να υλοποιείται στις 1/1/2022 και έχει περιθώριο ολοκλήρωσης έως τις 31/12/2026. Ήδη έχουν ενταχθεί 287 έργα, δηλαδή έχουν ολοκληρωθεί οι οριστικές μελέτες, έχουν υποβληθεί, έχουν γίνει αποδεκτά και άρχισαν να υλοποιούνται (www.greece2.0.gov.gr/apofaseis-entakseis ).
Πράγματι ο ΣΕΒ ζήτησε από την κυβέρνηση να επισπεύσει τις διαδικασίες, ώστε «να ξεκινήσει η υλοποίηση των σχετικών δράσεων του ΤΑΑ μέσα από την εξειδίκευση συγκεκριμένων επιλέξιμων δαπανών και διαδικασιών ένταξης, ώστε οι επιχειρήσεις να γνωρίζουν πώς / πότε θα αξιοποιήσουν τα σχετικά κίνητρα», θεωρώντας ότι το διάστημα των 4 μηνών, που διέρρευσε είναι μεγάλο. Όμως, ο ΣΕΒ είπε και κάτι άλλο πολύ χρήσιμο και κρίσιμο για τις ιδεολογικές και ιδεοληπτικές αγκυλώσεις όλων των κομμάτων (μηδενός εξαιρουμένου). Μόνο στον τομέα του τουρισμού υπάρχουν 50.000 κενές θέσεις εργασίας (http://inthecity.gr/terastio-provlima-me-50-000-kenes-theseis-ergasias/ ), ενώ είναι δεκάδες χιλιάδες οι κενές θέσεις στις επιχειρήσεις, λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού (εργάτες, τεχνίτες, τεχνολόγοι και επιστήμονες).
Αυτό σημαίνει ότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα πρέπει να επανεξετάσουν τη θέση τους για την Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση, τα Τεχνολογικά Ιδρύματα και την Επαγγελματική Εκπαίδευση & Κατάρτιση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να επανέλθει ένας βελτιωμένος νόμος 4009/2011, που θα προβλέπει τον Χωροταξικό Επανασχεδιασμό της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με την επαναφορά των ΤΕΙ 3ετούς φοίτησης για την εκπαίδευση τεχνολόγων, όλα τα τμήματα μιας Σχολής θα λειτουργούν στη ίδια πόλη και τα περισσότερα από τα τμήματα κατάρτισης θα μεταφερθούν στα Κέντρα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης & Κατάρτισης. Επίσης, το μήνυμα, όπως εγώ το εκλαμβάνω, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα κόμματα (τουλάχιστον αυτά που θέλουν να χαρακτηρίζονται ως προοδευτικά) θα πρέπει να συμφωνήσουν ότι η εφαρμογή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής στα πανεπιστήμια είναι η βάση και το θεμέλιο της αξιοκρατικής εισαγωγής φοιτητών και συγχρόνως είναι ο μονόδρομος για την διοχέτευση της πλειονότητας των αποφοίτων Λυκείων, δηλαδή όλων εκείνων που έχουν ακαδημαϊκές επιδόσεις κάτω της βάσης, να φοιτήσουν στα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) διετούς φοίτησης. Ήδη από το 2021 με την εφαρμογή της ΕΒΕ διπλασιάστηκε το πλήθος των φοιτούντων στα ΙΕΚ και διπλασιάστηκαν τα γνωστικά αντικείμενα σε επαγγέλματα σύγχρονα και αναγκαία για τις ελληνικές βιοτεχνίες και βιομηχανίες. Σημειωτέον, ότι το 25% των φοιτούντων στα ΙΕΚ έχει ήδη πτυχίο πανεπιστημίου, που σημαίνει ότι υπάρχει πληθώρα πανεπιστημιακών τμημάτων που απονέμουν είτε πτυχία αμφιβόλου αξίας και ανύπαρκτου γνωστικού αντικειμένου είτε πτυχία σε ήδη κεκορεσμένα επαγγέλματα.
Επ’ αυτού του σημείου θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ καταψήφισε το σύνολο του νόμου 4777/2021, που καθιερώνει την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ), αλλά και ο Νίκος Ανδρουλάκης προεκλογικά (τέλη 2021) καταφέρθηκε κατά της εφαρμογής του αξιοκρατικού αυτού μέτρου με το πρόσχημα ότι το μέτρο στερεί από τους νέους το δικαίωμα να σπουδάζουν. Θα επαναλάβω ότι το εν λόγω μέτρο προσβλέπει (α) στην είσοδο στα πανεπιστήμια εκείνων που πληρούν τις προϋποθέσεις παρακολούθησης Προγραμμάτων Σπουδών πανεπιστημιακού επιπέδου και συγχρόνως (β) να δώσει την ευκαιρία στους υπόλοιπους να παρακολουθήσουν διετή προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, ώστε να αποκτήσουν τα εφόδια για να βρουν αμέσως εργασία ανάλογη των προσόντων τους.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ στα τέσσερα σημεία κριτικής, που μου άσκησε ο Νίκος Χριστοδουλάκης σχετικά με την Εκπαίδευση. Συγκεκριμένα,
(α) στο Εθνικό Απολυτήρια, που έχει προταθεί από τον τότε υπουργό παιδείας Γ. Αρσένη και δεν έχει εφαρμοστεί. Η πραγματικότητα είναι ότι για να έχει αξία ένα τέτοιο απολυτήριο, θα πρέπει πρώτα να διορθωθεί η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, τα αποτελέσματα της οποίας θα αποτυπώνονται στο Εθνικό Απολυτήριο. Θετικά βήματα έγιναν επί υπουργίας της Άννας Διαμαντοπούλου, αλλά πολλά εξ αυτών σύντομα αναιρέθηκαν από τις επόμενες κυβερνήσεις και ισοπεδώθηκαν από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η έναρξη υλοποίησης του εκσυγχρονισμού όλων των σχολείων της χώρας με διαδραστικούς πίνακες και η θεσμοθέτηση των Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων. Η αγορά των διαδραστικών πινάκων ακυρώθηκε από τον υπουργό παιδείας Α. Μπαλτά με την περίφημη φράση «Το μόνο που χρειάζονται τα σχολεία είναι ένας μαυροπίνακας και μία κιμωλία», ενώ τα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία καταργήθηκαν διότι «Η Αριστεία είναι ρετσινιά» (δες άρθρο 7/3/2015 https://www.athensvoice.gr/politics/89963_aristeia-marx-kai-aristotelis ). Σήμερα, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής έχει αναμορφώσει όλα τα προγράμματα σπουδών και από το Ταμείο Ανάκαμψης έχει προβλεφθεί ποσόν 1,2 δις ευρώ για την εκπαίδευση. Εξ αυτών 400 εκατ. Ευρώ προβλέπονται να διοχετευθούν για την αγορά εξοπλισμού των ΙΕΚ.
(β) Το Ακαδημαϊκό Δίπλωμα, το οποίο θα αποκτάται έπειτα από καθολικές εξετάσεις ανά επιστημονικό αντικείμενο, δεν μπορεί να εφαρμοστεί, απλά και μόνο επειδή υπάρχει διαφορετική προσέγγιση του ίδιου γνωστικού αντικειμένου (π.χ. πτυχίο Πολιτικού Μηχανικού ή πτυχίο Μαθηματικού) από κάθε πανεπιστήμιο. Το μόνο εφικτό είναι αυτό, που καθιερώθηκε το 2010, δηλαδή η εφαρμογή των ECTS, όπως την περιέγραψα στο προηγούμενο άρθρο μου, και το θεσμοθετημένο από το σύνολο της ΕΕ «Συμπλήρωμα Διπλώματος» (Diploma Supplement), στο οποίο αναφέρονται όλα τα μαθήματα, η βαθμολογία και ο χρόνος επιτυχούς αποπεράτωσης κάθε μαθήματος.
(γ) Η αξιολόγηση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Από την ίδρυση της ΑΔΙΠ το 2007 και την αναβάθμισή της με το νόμο 4009/2011, διεξάγεται εξωτερική αξιολόγηση από επιτροπές ειδικών και οι εκθέσεις αναρτώνται στην ιστοσελίδα της ΑΔΙΠ. Το 2021 η ΑΔΙΠ μετονομάστηκε σε ΕΘΑΑΕ (Εθνική Αρχή Ανωτάτης Εκπαίδευσης) και κατά τη γνώμη μου έχει βραδύνει υπερβολικά στην αξιολόγηση των διαφόρων τμημάτων και στη μετάβαση στο επόμενο στάδιο, που είναι η χωροταξική αναδιάρθρωση με συγχώνευση και κατάργηση τμημάτων, σχολών και πανεπιστημίων, την επανίδρυση των ΤΕΙ και τη μεταφορά δεκάδων τμημάτων σε αυτά και στα ΙΕΚ.
(δ) Με το νόμο 4763/2020 (ΦΕΚ 254/Α/21-12-2020) καθιερώθηκε το Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Διά Βίου Μάθησης με την ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/958 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 28ης Ιουνίου 2018. Το 2021 διπλασιάστηκαν τα τμήματα των ΙΕΚ και εμπλουτίστηκαν με δεκάδες νέων και σύγχρονων ειδικοτήτων. Με την εφαρμογή της ΕΒΕ και την παρότρυνση των νέων, που απέτυχαν να εισαχθούν στα πανεπιστήμια, λόγω χαμηλών ακαδημαϊκών επιδόσεων, διπλασιάστηκε ο αριθμός των φοιτούντων σε αυτά, ενώ το 25% των φοιτούντων έχει ήδη πτυχίο πανεπιστημίου (δηλαδή πτυχίο ανεργίας). Επίσης, έχει προβλεφθεί η δαπάνη 400 εκατ. Ευρώ από το ΤΑΑ για τον εξοπλισμό των εργαστηρίων τους. Όσον αφορά στον αφορισμό «Πρόσφατα πέρασαν διάφορες ρυθμίσεις για την Επαγγελματική Εκπαίδευση με μεγάλη βιασύνη και χωρίς ουσιαστική συζήτηση, απλώς και μόνο για να στείλουν πακέτο όσους έμεινα εκτός βάσης εισαγωγής στα ΙΕΚ και τα Κολλέγια», ας τον αφήσουν για τον ΣΥΡΙΖΑ. Η μηδενιστική πολιτική και οι αφορισμοί αυτού του τύπου δεν αρμόζουν σε ένα κόμμα του Δημοκρατικού Τόξου, που μεταρρύθμισε την Εκπαίδευση στο διάστημα 2009-2011 και στη συνέχεια την ισοπέδωσε ο ΣΥΡΙΖΑ με τις ιδεοληψίες και τους γνωστούς αφορισμούς του.
Τελική παρατήρηση: Η προειδοποίηση να μην επαναληφθεί η ισοπεδωτική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ από το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ, είναι ουσιαστική και αγωνιώδης. Διότι είναι αποδεδειγμένο πλέον ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πρόγραμμα το αντίθετο από αυτό που παρουσιάζει η κυβέρνηση. Το απέδειξε δε προσφάτως τόσο με την καταψήφιση της Αμυντικής Συμφωνίας Ελλάδας – Γαλλίας όσο και με αυτήν μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ. Το απέδειξε και με την προ διμήνου κατάθεση του Προγράμματος των 70 θέσεων για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, με το οποίο προβλέπει είσοδο στα πανεπιστήμια όλων των υποψηφίων, το διπλασιασμό των θέσεων ΔΕΠ και την αγορά ηλεκτρικών λεωφορείων, με τα οποία θα μεταφέρονται δωρεάν καθηγητές, φοιτητές και προσωπικό (δες άρθρο μου «Κριτική στις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, 15/04/2022, https://www.athensvoice.gr/politics/753967-kritiki-stis-protaseis-toy-syriza-gia-tin-tritovathmia-ekpaideysi?fbclid=IwAR3V_vRItrLF1JwtBasl3G5Kqfo0ZZ4AofUYUK7bOOhngOm5qkSDaDazsgQ ).
Υ.Γ.1. Προτείνω στον Νίκο Χριστοδουλάκη να διαβάσει και το ακόλουθο https://www.esos.gr/arthra/44708/paideia-i-protisti-ependysi-gia-tin-anaptyxi
Υ.Γ.2. Οι ιδρυτές των δύο think tanks, τις μελέτες των οποίων πρότεινα στον Νίκο Χριστοδουλάκη να αξιοποιήσει, αποφεύγοντας πειραματισμούς, είναι δύο τέως στελέχη πρώτης γραμμής. Η Άννα Διαμαντοπούλου (2013) διετέλεσε υπουργός του ΠΑΣΟΚ (παιδείας, ανάπτυξης) και επίτροπος στην ΕΕ, ενώ σήμερα είναι Πρόεδρος της Επιτροπής για το μέλλον του Κοινωνικού Κράτους της ΕΕ. Ο δε Ευάγγελος Βενιζέλος (2016) διετέλεσε Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, αντιπρόεδρος κυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και υπουργός του ΠΑΣΟΚ (εξωτερικών, οικονομικών, εθνικής άμυνας και πολιτισμού).