«Ήταν μια ανάσα ελευθερίας για τον άνθρωπο», μου απαντά η νεαρή φοιτήτρια, παίρνοντας ξαφνικά ένα σοβαρό ύφος εσωτερικής συγκέντρωσης. Η ερώτησή μου αφορούσε το Πολυτεχνείο. «Ανάσα ελευθερίας», λέει, «ακόμα και αν δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει τους στόχους του». Και συνεχίζει: «Δυστυχώς δεν πρόκειται να επαναληφθεί. Έχουμε πλέον εκφυλιστεί!» Εκφυλιστεί; Στην έκπληξή μου απαντά: «Τώρα έχουμε αποκτήσει πλέον κακές συνήθειες. Δεν μας ενδιαφέρει το είναι αλλά το φαίνεσθαι».
Καμιά σημασία αν η φοιτήτριά μου ξέρει τι ακριβώς συνέβη στο Πολυτεχνείο. Το Πολυτεχνείο δεν χρειάζεται λεπτομέρειες: είναι ο μύθος της ελευθερίας, το σύμβολο της αγνότητας, είναι εντέλει η Χρυσή Εποχή. Έκτοτε εμείς οι Έλληνες (μπορεί και το ανθρώπινο γένος συνολικά) πήραμε τον κατήφορο: έκπτωση, εκφυλισμός…
Πριν κάποιο διάστημα είχα δοκιμάσει να μιλήσω με τους πρωταγωνιστές. Τρεις φορές ατύχησα. Ο ένας μου είπε «Μα καλά, δεν βλέπετε ότι δεν ασχολούμαι πια με αυτά;». Ο άλλος είπε πως προτιμά τη νιρβάνα του και να φροντίζει τον κήπο του. Η τρίτη είπε «Πού θες τώρα να με μπλέξεις; Τα έχω γράψει όλα αυτά το 1996». Ω, ας είναι! Οι πρωταγωνιστές έχουν κόπωση και τραύματα. Γι’ αυτούς το Πολυτεχνείο είναι ένα επίδικο αντικείμενο, κι έχουν ρίξει μαύρη πέτρα πίσω τους, έχουν γυρίσει προ πολλού σελίδα.
Πενήντα χρόνια μετά το Πολυτεχνείο, λοιπόν. Σκέφτομαι: Όταν ήμουν είκοσι χρόνων, σαν τη φοιτήτριά μου, τι είχε συμβεί άραγε πενήντα χρόνια πριν; Ναι, γύρω στο 1930 είχε εμφανιστεί η Γενιά του ’30 (τι Ελεύθερο πνεύμα του Θεοτοκά και τι η Στροφή του Σεφέρη). Η εμφάνιση της γενιάς ήταν όντως ήδη πια για μένα ένα μακρινό παρελθόν, άσε που οι συγγραφείς της είχαν πεθάνει από καιρό. Κι εντωμεταξύ από το 1930 είχε μεσολαβήσει ολόκληρος ένας Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος.
Τώρα, πενήντα χρόνια μετά το Πολυτεχνείο, δεν έχει μεσολαβήσει τίποτα τόσο τρομερό, ούτε οι πρωταγωνιστές (χτύπα ξύλο!) έχουν πεθάνει. Αντίθετα, ζουν και βασιλεύουν, και απλώς ορισμένοι έχουν γυρίσει σελίδα. Γι’ αυτό άλλωστε είναι τόσα πολλά τα «τέλη» της Μεταπολίτευσης αλλά αυτή ποτέ δεν τελειώνει.
Παρά λίγο να μας τελειώσει με την οικονομική κρίση του 2010. Αυτό θα ήταν το τέλος της ευμάρειας, το τέλος των προσδοκιών για διαρκή κοινωνική άνοδο.
Έπειτα πήγε να τελειώσει με την Πρώτη Φορά Αριστερά. Όταν έγινε γνωστό στο Πανελλήνιο πόση σκληρότητα και πόσος τυχοδιωκτισμός υπήρχε σε αυτό το κάποτε διωκόμενο και ώς τότε εξιδανικευμένο κομμάτι του ελληνικού πολιτικού συστήματος.
Τώρα μας τελειώνει ξανά με το «φαινόμενο» του νέου αστραφτερού μετα-αρχηγού που θρονιάστηκε στο, ονόματι, αριστερό κόμμα. Αυτό είναι το κωμικό ξεφούσκωμα της Μεταπολίτευσης. Ένα πουφ, που πάει να γελοιοποιήσει ολόκληρη την πολιτική, μεταφέροντάς την από τη βραδινή ζώνη στην πρωινή.
Κι όμως η Μεταπολίτευση είναι εδώ, όπως είναι εδώ και το ιδρυτικό της γεγονός, η ελευθερία που σηματοδότησε το Πολυτεχνείο. Μεταπολίτευση σημαίνει πια εποχή των αέναων μετατοπίσεων, των διαρκών μεταρρυθμίσεων, της κοινοβουλευτικής εναλλαγής, της αμφισβήτησης και της επαναθεμελιώσης, της σταθερής εντέλει ελευθερίας.
Πενήντα χρόνια από το Πολυτεχνείο: το ένα τέταρτο της ζωής του Ελληνικού Κράτους! Πενήντα σχεδόν χρόνια Μεταπολίτευσης. Και είθε να μην έρθει ποτέ το τέλος της.