Το 2021 και μάλιστα κατά την διάρκεια του καλοκαιριού αυτού του έτους αυξήθηκαν κάθετα τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Την ίδια πορεία είχαν και οι παρενέργειες τους. Η κλιματική αλλαγή κάνει την παρουσία της αισθητή σε πλανητικό επίπεδο.
Στην νότια Γαλλία (Toulon) χιλιάδες κάτοικοι και τουρίστες έπρεπε να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές λόγω των επικίνδυνων πυρκαγιών. Στον ιταλικό βορρά ξέσπασε πολύ μεγάλη κακοκαιρία και στο νότο μεγάλες πυρκαγιές. Στην Τουρκία εκτός από τις πυρκαγιές καταγράφονται και πλημμύρες με τουλάχιστον 77 νεκρούς. Στην Πορτογαλία (Algarve) ξέσπασαν μεγάλες πυρκαγιές σε δασικές εκτάσεις. Στην Ρωσία 238 πυρκαγιές σε όλη την χώρα έκαψαν 4,6 εκατομμύρια εκτάρια γης. Στην Καλιφόρνια (Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής) οι πυρκαγιές αναγκάζουν δεκάδες χιλιάδες πολίτες να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές.
Στην Ελλάδα είναι γνωστές οι πυρκαγιές στην Εύβοια, στην Αττική, στην Ηλεία και στην Αρκαδία και οι τεράστιες οδυνηρές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στον ανθρώπινο παράγοντα.
Επίσης σύμφωνα με νέα έρευνα για το κλίμα, στην οποία συμμετείχε και το γερμανικό Potsdam-Institut für Klimafolgenforschung (Ινστιτούτο Έρευνας των Κλιματικών Επιπτώσεων του Πότσδαμ) και δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό Nature Climate Change, το «ρεύμα του κόλπου» πλησιάζει σε οριακό σημείο. Η αποδυνάμωση του θα μπορούσε να συντελεσθεί πολύ πιο γρήγορα με επιπτώσεις στο κλίμα της Ευρώπης.
Καταλύτης για μια τέτοια εξέλιξη είναι η θερμοκρασιακή άνοδος, η οποία προκαλεί διαταραχή στην ισορροπία γλυκού και αλμυρού νερού στη θάλασσα, επειδή λιώνουν οι παγετώνες στη Γροιλανδία.
Στην έκθεση δε για το κλίμα της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovermental Panel on Climate Change, IPCC), η οποία δημοσιοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2021, επισημαίνεται, ότι, εάν συνεχισθεί η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου με ανοδική πορεία, σε τρία (3) χρόνια θα καταρρεύσει ο στόχος συγκράτησης της θερμοκρασιακής ανόδου στους 2 βαθμούς Κελσίου.
Επίσης έχει πολύ ενδιαφέρον η γνωστοποίηση, ότι το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι υπεύθυνο για το 40% του συνόλου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Από την παράθεση αυτών των στοιχείων (υπάρχουν πολύ περισσότερα) γίνεται εμφανές, ότι η κλιματική αλλαγή προχωρά «ακάθεκτη», χωρίς οι πολιτικές ηγεσίες των κρατών, που συνθέτουν την παγκόσμια κοινότητα, να αντιδρούν λειτουργικά και με αποφασιστικότητα για την ανάσχεση των δραματικών κλιματικών επιπτώσεων, οι οποίες είναι προϊόν της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη.
Παράλληλα αναδύονται ερωτήματα σχετικά με την στάση των πολιτών τόσο ως ατόμων όσο και ως συλλογικών μορφωμάτων. Από τα πρώτα εμπειρικά στοιχεία στο πλαίσιο ερευνών προκύπτει, ότι αρχίζουν να διαμορφώνονται θετικές στάσεις, διότι σταδιακά συνειδητοποιείται το μέγεθος του κινδύνου για την βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και της βιοποικιλότητας.
Σύμφωνα με έρευνα, που πραγματοποίησε ο οργανισμός Ipsos Mori για λογαριασμό του Global Commons Alliance (GCA) τον Απρίλιο και τον Μάϊο του 2021 στους πολίτες των κρατών-μελών του G20, το 73% θεωρούν, ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα οδηγεί τον κόσμο σε σημείο καμπής. Τα ποσοστά είναι πολύ υψηλά στις λιγότερο πλούσιες χώρες, όπως είναι η Ινδονησία (86%), η Τουρκία (85%), η Βραζιλία (83%), το Μεξικό (78%) και η Νότια Αφρική (76%), ενώ είναι χαμηλότερα στις πλουσιότερες, όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (60%), η Ιαπωνία (63%), η Μεγάλη Βρετανία (65%) και η Αυστραλία (66%).
Επίσης η έρευνα έδειξε, ότι το 83% των πολιτών ζητούν να γίνουν περισσότερα για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ το 74% θεωρεί, ότι οι χώρες πρέπει να εστιάσουν στην υγεία και στην ευημερία των ανθρώπων και της φύσης και όχι στους οικονομικούς δείκτες, όπως είναι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ), το κέρδος και το κόστος.
Τα εμπειρικά δεδομένα από το ένα μέρος δείχνουν, ότι η κλιματική αλλαγή βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σημείο σε σχέση με τα χρονικά περιθώρια για την αναχαίτιση της και από το άλλο, ότι οι κοινωνίες αρχίζουν να συνειδητοποιούν την ανάγκη αλλαγής πλεύσης, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την διασφάλιση της βιωσιμότητας.
Το θέμα είναι βέβαια, ότι η ενεργοποίηση των πολιτών προς αυτή την κατεύθυνση δεν πρέπει να καθυστερήσει, ενώ παράλληλα το πολιτικό σύστημα είναι ανάγκη να αλλάξει τον τρόπο σκέψης και διαχείρισης της πραγματικότητας με σημείο αναφοράς τον συστημικό πραγματισμό (μοναδικά κριτήρια στις επιλογές του η λειτουργικότητα και η οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων π.χ. οικονομικό, υγείας κ.λ.π.).
Στο πλαίσιο του τρόπου λειτουργίας των σύγχρονων μαζοποιημένων κοινωνιών δεν υπάρχει το συλλογικό υποκείμενο, το οποίο θα εκπροσωπεί τους πολίτες και θα εκφράζει το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον στον αναγκαίο διάλογο με το πολιτικό σύστημα.
Δεν υπάρχουν σε επαρκή βαθμό οι κοινωνικές δομές, που θα δρομολογήσουν διάλογο στην κοινωνική βάση με στόχο την αντικειμενική και επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση, ώστε να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για την προώθηση των αναγκαίων αλλαγών στον τρόπο ζωής και κοινωνικής οργάνωσης.
Ιδιαιτέρως στην Ελλάδα η έλλειψη δομών της κοινωνίας πολιτών και δημόσιου διάλογου στις τοπικές κοινωνίες είναι εμφανής. Δεν είναι τυχαίο, ότι στο παρελθόν οι όποιες συλλογικότητες ήταν ενεργές, λειτουργούσαν ως προεκτάσεις των κομμάτων, με ανάλογες παροχές στα μέλη τους στο πλαίσιο του πελατειακού συστήματος, που άκμαζε.
Για αυτό επείγει η οικοδόμηση σύγχρονης κοινωνίας πολιτών με την συνδρομή της επιστημονικής κοινότητας και την ανάληψη ηγετικού ρόλου από τους νέους, ώστε ο βιολογικός χρόνος, ως κριτήριο για την βιωσιμότητα, να είναι μακροπρόθεσμος.
Ήδη έχουν δρομολογηθεί τέτοιες προσπάθειες σε πολλές χώρες με την ίδρυση του δικτύου των Fridays for Future ή τους Extinction Rebellion και άλλες περιβαλλοντικές δομές. Δυστυχώς η πανδημία του κορωνοϊού (Covid-19) λειτούργησε ανασχετικά σε σχέση με την ενεργό παρουσία και την διεύρυνση της επιρροής αυτών των κινημάτων.
Γενικότερα δεν είναι εύκολο εγχείρημα, διότι θέτει σε αμφισβήτηση τα καταναλωτικά και με λογική κοινωνίας του θεάματος πρότυπα, που έχουν καλλιεργηθεί στο κοινωνικό πεδίο, ενώ παράλληλα δημιουργεί προβλήματα στο ισχύον μοντέλο οικονομικής οργάνωσης και λειτουργίας.
Τα χρονικά περιθώρια της για περισσότερες καθυστερήσεις δεν υπάρχουν. Οι κοινωνίες πρέπει να ενεργοποιηθούν άμεσα. Μόνο τότε η κλιματική αλλαγή θα μπορέσει να ανασχεθεί. Μέχρι τώρα το πολιτικό σύστημα κινείται πολύ αργά και τα μέτρα, που παίρνει, είναι αναποτελεσματικά. Το πιστοποιούν η υπογραφή της Συμφωνίας για το Κλίμα από την παγκόσμια κοινότητα στο Παρίσι (2015) και η αναποτελεσματικότητα των συμφωνηθέντων.
Η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας συνεχίζεται ακόμη και σε χώρες, της είναι η Ελλάδα, οι οποίες μπορούν να καλύψουν της ενεργειακές της ανάγκες με της Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Το επιχείρημα είναι, ότι μεγαλύτερη επιτάχυνση θα σήμαινε οικονομική καταστροφή και ανεργία. Αυτό βέβαια ισχύει στο πλαίσιο του ισχύοντος μοντέλου οργάνωσης των κοινωνιών, το οποίο προκάλεσε της κλιματικές ανισορροπίες.
Η παγκόσμια κοινότητα πρέπει άμεσα να λάβει λειτουργικές αποφάσεις για την βιωσιμότητα του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας. Οι υπάρχουσες δομές της κοινωνίας πολιτών έχουν μεγάλο έργο να επιτελέσουν.
Η στρατηγική, που επιβάλλεται να ακολουθήσουν, κινείται σε δύο επίπεδα. Από το ένα μέρος πρέπει να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν της τοπικές κοινωνίες και από το άλλο να προωθήσουν την ίδρυση δομών της κοινωνίας πολιτών σε επαρκή βαθμό, ώστε να αναδεικνύονται και να εκφράζονται το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον ως βασικά κριτήρια της πολιτικής λειτουργίας και της κοινωνικής ενεργοποίησης. Αυτή η οπτική επιβάλλεται να διαπερνά την κοινωνία πολιτών σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό σημαίνει, ότι οι δομές της πρέπει να δικτυωθούν στο πλανητικό πεδίο με ανάλογων διαστάσεων δράσεις.
Η κλιματική αλλαγή πρέπει να αναχαιτισθεί.