Με την ευκαιρία μιας συνέντευξης του σπουδαίου αυτοσχεδιαστή κιθαρίστα Al Di Meola, ο οποίος υποστήριξε πως «παίζει ό,τι περνάει εκείνη τη στιγμή από το μυαλό του», μπήκα στη διαδικασία να σχολιάσω αυτή τη φράση του.
Περί αυτοσχεδιασμού λοιπόν! Μια διαδικασία πάνω σε ένα όργανο που καθρεφτίζει τη σχέση τής σκέψης τού παίχτη με το όργανο. Υπάρχει η άποψη (ευρέως διαδομένη) πως ο αυτοσχεδιαστής δεν σκέφτεται τη στιγμή τού αυτοσχεδιασμού, αλλά παίζει μηχανικά… Δηλαδή υποστηρίζουν πως αφήνουν στα δάχτυλα να κάνουν τη δουλειά…
Δεν υπάρχει πιο λαθεμένη σκέψη. Οι μεγάλοι αυτοσχεδιαστές πάντα υπήρξαν. Ήδη από την εποχή τής Αναγέννησης υπάρχουν παρτιτούρες (ταμπλατούρες) που αφήνουν στον παίχτη την αισθητική ελευθερία να παίξει τις γραμμένες φράσεις με τον «δικό του» τρόπο, ανάλογα με τα δικά του μουσικά ανακλαστικά πάνω στο όργανο. Δεν είναι όμως απροσδιόριστα ανακλαστικά αυτά. Είναι εξασκημένα, γυμνασμένα και συνδεδεμένα με την γνώση και την κεντρική «πηγή» τής νόησης και της ατομικής αντιληπτικότητας.
Η ικανότητα του αυτοσχεδιασμού σε ένα όργανο έχει να κάνει με μια σύνθετη και πολύπλοκη διαδικασία, η οποία έχει σχέση με το ταλέντο, την άσκηση, τον πλουραλισμό ιδεών, την τεχνική άνεση, τη γνώση τού αντικειμένου, την επινόηση της επόμενης φράσης, τον ρυθμολογικό προσανατολισμό και την ανάλυσή του, τη φαντασία και τη θεματική ευρύτητα. Όλα αυτά την ίδια στιγμή που εξελίσσει το μουσικό του οικοδόμημα. Ο αυτοσχεδιαστής χρειάζεται να είναι βαθύς γνώστης των στιλ, των εποχών, των δαχτυλισμών, των τεχνοτροπιών, και όλα αυτά, με μια κουβέντα λέγονται γ ν ώ σ η.
Ο μουσικός αυτοσχεδιασμός απαιτεί μια σύνθετη διαδικασία μετάβασης και υλοποίησης σκέψης, η οποία θα εκτινάσσεται από το παρόντα κόσμο και θα ταξιδεύει τη φαντασία σε απρόσμενες ατραπούς. Ίσως το μυστικό του αυτοσχεδιασμού να είναι, αυτό ακριβώς το μουσικό «ταξίδι» που απομακρύνεται από το κεντρικό μουσικό θέμα, περνάει από απρόσμενα μονοπάτια, δρόμους, και επιστρέφει για να θυμίσει ξανά την κεντρική μουσική ιδέα (τον πυρήνα του θέματος), να ξαναφεύγει για να επανέρχεται και πάλι…
Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή να παρομοιάσω τον ικανό αυτοσχεδιαστή με τον Lionel Messi! Ο τελευταίος, είναι το χαρακτηριστικό παράδειγμα της ελευθερίας έκφρασης με κινήσεις, σώμα, φαντασία, μυαλό. Πέρα από την κοινώς αποδεκτή παραδοχή πως η τεχνική του είναι άρτια, διακρίνουμε εύκολα την απαράμιλλη στρατηγική του σκέψη, τους διαδρόμους που ανοίγει με τις διεισδύσεις του, την ταχύτητα των σκέψεών του στην ντρίπλα, στην πάσα ακριβείας χιλιοστού, στη… γεωμετρία των θέσεων, για να εξελιχθεί το κατέβασμα όλης της ομάδας… Δεν είμαι αναλυτής ποδοσφαίρου, παρ’ όλο που θεωρώ πως θα με βοηθούσε να γίνω καλός αυτοσχεδιαστής στην κιθάρα…
Ο κιθαρίστας αυτοσχεδιαστής έχει ιδιάζουσες δυσκολίες να δράσει επί της ταστιέρας τής κιθάρας. Η κιθάρα παρουσιάζει τεράστια τεχνικά εμπόδια σε σχέση με τα πλήκτρα ενός πιάνου, για παράδειγμα. Εκεί, όλα είναι μπροστά στον πιανίστα, διαθέσιμα να ακουστούν με την κρούση των πλήκτρων. Από κει και πέρα όμως είναι, όπως προανέφερα, το μυαλό, η γνώση, η φαντασία και η ανοιχτή σκέψη…
Γνωρίζω πως δεν εξάντλησα το θέμα τού αυτοσχεδιασμού με αυτό το σημείωμα. Παράλληλα, ζω και κινούμαι σε ένα μουσικό τοπίο το οποίο είναι πλημμυρισμένο από ικανούς-σοβαρούς αυτοσχεδιαστές σε κάθε όργανο. Μη ξεχνάμε πως η ίδια η (εθνική μουσική) καταγωγή μας, διαθέτει αμέτρητους αυτοσχεδιαστές κλαριντζήδες, βιολιστές, μπουζουκτσίδες, λυράρηδες, κρουστούς, βιρτουόζους στο κανονάκι, το σαντούρι και άλλα όργανα… Ένας παλαιότερος κόσμος που στηρίχτηκε στον αυτοσχεδιασμό και στην ανάπτυξη μιας γοητευτικά ζηλευτής παράδοσης.
Ο αυτοσχεδιασμός καλά κρατεί, και τα σκήπτρα τον κρατάνε όσοι μπορούν να εφαρμόσουν συνδυαστικά την τεχνική, το μυαλό, τη γνώση, την ψυχή και τη φαντασία στο όργανο που αγαπάνε…