Λόγω των έντονων και καταστρεπτικών πλημμυρών σε περιοχές της περιφέρειας Θεσσαλίας, στο κόμμα του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς-Προοδευτική Συμμαχία, αποφάσισαν την αναβολή των εσωκομματικών εκλογών που ήσαν προγραμματισμένες (Α’ εκλογικός γύρος) για την Κυριακή 10 Σεπτεμβρίου.
Οι εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη νέας ηγεσίας προγραμματίστηκαν για τις 17 Σεπτεμβρίου. Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Μανιάτης, με άρθρο του στην εφημερίδα ‘Τα Νέα,’ υπογραμμίζει πως «όλοι χθες πάντως στον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ (σ.σ: την Πέμπτη 7 Σεπτεμβρίου) άτυπα από νωρίς συμφωνούσαν πως η διαδικασία δεν μπορούσε να γίνει και μετά τις αποφάσεις του πρωθυπουργού για ακύρωση της ΔΕΘ και λόγω της έκτακτης διαχείρισης που αποφασίστηκε για τις πλημμυροπαθείς περιοχές και αυτή ήταν και η εισήγηση της ΚΕΦΕ υπό τον καθηγητή Γιάννη Δρόσο».[1]
Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε το συγκεκριμένο στοιχείο.
Δηλαδή, το ότι ήσαν η απόφαση του πρωθυπουργού να ακυρώσει την εμφάνιση του στο χώρο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης το διήμερο 9-10 Σεπτεμβρίου,[2] ο καταλυτικός παράγοντας που επηρέασε στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, ωθώντας να εισηγηθούν την αναβολή των εκλογών.
Όμως, εκτιμούμε πως ο πρωταρχικός παράγοντας ώστε τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ να λάβουν μία τέτοια απόφαση,[3] ήσαν η διαμορφωθείσα πολιτική κουλτούρα και Μεταπολιτευτική παράδοση η οποία επιτάσσει πως σε περίπτωση κρίσης-καταστροφής, ματαιώνονται κομματικές εκδηλώσεις, όσο σημαντικές και αν είναι αυτές.
Οπότε ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ξεφεύγει από την πεπατημένη, επιδιώκοντας να καταγραφεί ως ‘αξιόπιστη’ πολιτική δύναμη, και όχι να προκαλέσει μία «συσπείρωση γύρω από τη σημαία»[4] (rally round the flag effect), ήτοι μία συσπείρωση γύρω από το δικό του σχέδιο διαχείρισης-αποκατάστασης.
Κύρια διότι σε αυτή την συγκυρία δεν διαθέτει τέτοιες δυνατότητες, μετά από την στρατηγική ήττα που υπέστη στις διπλές βουλευτικές εκλογές του Μαϊου-Ιουνίου του 2023. Πόσο όμως μία τέτοια καταστροφή, μπορεί να μεταβάλλει τον λόγο των υποψηφίων προέδρων την τελευταία εκλογική εβδομάδα; Να ένα ενδιαφέρον ερώτημα. Αν επιχειρήσουμε να το απαντήσουμε, θα λέγαμε πως ο λόγος των υποψηφίων μπορεί να μεταβληθεί εν μέρει και όχι εν συνόλω.
Ακόμη και αν αυξηθούν οι ‘αντι-κυβερνητικές’ αιχμές, όπως γράφει ο Δημήτρης Μανιάτης, αυτές δεν θα υποκαταστήσουν τις αναφορές και δη τις στοχευμένες αναφορές στην ‘ανάγκη’ ανασυγκρότησης του κόμματος.
Αφήνοντας τα του ΣΥΡΙΖΑ και επιστρέφοντας στα του κυβερνώντος κόμματος και της κυβέρνησης, θα υπογραμμίσουμε πως η επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στις πληγείσες περιοχές, αποδεικνύει πως κάνει χρήση και του μοντέλου του πολιτικού ηγέτη που παρηγορεί και συνδράμει και στο επίπεδο της γλώσσας και των χειρονομιών. Η εποχή των παράλληλων κρίσεων την οποία διανύουμε τα τελευταία χρόνια, μας ωθεί ως πολίτες να σταθούμε ξανά στην φράση του Γάλλου φιλοσόφου Εμμανουέλ Λεβινάς: «Οι υλικές ανάγκες του πλησίον είναι πνευματικές ανάγκες για μένα».[5]
Πέραν της πολύτιμης κρατικής αρωγής, σε μία τέτοια συνθήκη, οι πολίτες της ‘πολιτείας’ (όχι του Πλάτωνα), οφείλουν να κάνουν κτήμα τους τους όρους «φιλοξενία», «προσμονή» και «ανθρώπινη υποδοχή».[6]
Ο δημοσιογράφος του τηλεοπτικού σταθμού ‘Σκάι’ Χρήστος Νικολαΐδης, σε ρεπορτάζ τους από τις πλημμυρισμένες περιοχές, έθεσε το ζήτημα στις σωστές του διαστάσεις, όταν έκανε λόγο για το ‘σοκ’ που βιώνουν οι κάτοικοι αυτών των περιοχών, που βλέπουν το σπίτι τους, την ‘Εστία’ τους και ότι αυτή συμβολίζει, να έχουν καταστραφεί. Όσο υποχωρούν τα νερά, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι πιθανότητες να βιώσουν αυτό που ο Ρίτσαρντ Σένετ σε ένα ενδιαφέρον πόνημα του, προσδιορίζει ως «τυραννία της οικειότητας».[7]
Και τι σημαίνει «τυραννία της οικειότητας»; Σημαίνει πως ένας άνθρωπος που αντικρίζει ξανά και ξανά το κατεστραμμένο σπίτι του (ο κατεξοχήν χώρος οικειότητας) ‘κατακλύζεται’ από μνήμες και έντονα συναισθήματα (που επιμένουν) ώστε για ένα χρονικό διάστημα να μην μπορεί να κάνει πολλά και να ‘προχωρήσει’.
[1] Βλέπε σχετικά, Μανιάτης, Δημήτρης., ‘Μετάθεση εκλογών για τις 17 Σεπτεμβρίου,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα,’ 08/09/2023, σελ. 14-15.
[2] Θα επισημάνουμε, θεωρητικώ τω τρόπω, πως η απόφαση του πρωθυπουργού να μεταβάλλει τον σχεδιασμό του, ακυρώνοντας την παρουσία του στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, σχετίζεται και με την πρόθεση του να εμπλακεί άμεσα, ο ίδιος και η κυβέρνηση του, στην «άσκηση δημόσιων πολιτικών υπό συνθήκες υπέρμετρου πολλαπλασιασμού των λεγόμενων «δυσεπίλυτων προβλημάτων» (wicked problems), για να παραπέμψουμε στην ανάλυση του Θεόδωρου Τσέκου. Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση και ιδίως τα αρμόδια υπουργεία καλούνται να υιοθετήσουν δύο μοντέλα συντονισμού ταυτόχρονα. Αφενός μεν να επενδύσουν συμβολικούς και πολιτικούς πόρους στο μοντέλο του «ενδο-υπηρεσιακού συντονισμού», δηλαδή στον συντονισμό μεταξύ υπουργείων και άλλων αρμόδιων φορέων (Πυροσβεστική, Ένοπλες Δυνάμεις, Αστυνομία, σε μεταγενέστερο ίσως στάδιο), και, αφετέρου δε, να επενδύσουν στον λεγόμενο «δια-υπηρεσιακό συντονισμό», σύμφωνα με την διατύπωση της Παρασκευής Δραμαλιώτη (η οποία θα μπορούσε να εμπλακεί στην όλη διαδικασία), κάτι που σημαίνει πως τα υπουργεία θα μπορούσαν να έρθουν σε επαφή και με την Κοινωνία των Πολιτών και «φορείς και οργανισμούς του ιδιωτικού τομέα», για την παροχή όσο το δυνατόν περισσότερης βοήθειας (είναι τέτοιο το εύρος της καταστροφής, ώστε ο συντονισμός και η στενότερη και όσο το δυνατόν καλύτερη συνεργασία να ξεπεράσουν κατά πολύ τον ήδη υψηλό πήχη που έθεσε το παράδειγμα της Ρόδου και της εκεί επιτευχθείσας συνεργασίας), και με την Ευρωπαϊκή Ένωση, για την εκταμίευση κονδυλίων για την ανοικοδόμηση της περιοχής και για τον συστηματικό έλεγχο ως προς το αν κατασκευάζονται και πόσο γρήγορα (ελληνική ‘παθογένεια’) τα απαραίτητα έργα. Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε ήδη να ζητήσει την συνδρομή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και χωρών-μελών για την αποστολή στη χώρα καλά εκπαιδευμένων διασωστών. Δεύτερον, ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση, καλούνται να εμβαθύνουν στις «πολλαπλές αιτίες» που συνέβαλαν στην πρόκληση τέτοιας καταστροφής, αιτίες που ακόμη και αν «εντοπίζονται εύκολα», χάριν της συνδρομής εξειδικευμένων επιστημόνων, δεν «κατανοούνται εύκολα» από πολλούς πολίτες. Τρίτον, καλούνται να «επιτύχουν παράλληλα διαφορετικούς στόχους», κατά τον Θεόδωρο Τσέκο, όπως είναι η διάσωση (ήδη η έμφαση δίνεται σε αυτό το πεδίο, που δεν έχει μεγάλη σχέση με την κουλτούρα διάσωσης που έχει συγκροτηθεί μετά την ενεργοποίηση του μηχανισμού ‘112’/Τώρα η διάσωση αφορά την μετάβαση στο πεδίο, την αναζήτηση τυχόν αγνοουμένων, και την παραλαβή όλων όσοι εντοπίζονται), η πληρέστερη δυνατή καταγραφή των ζημιών, η χαρτογράφηση των αναγκών, η αποκατάσταση του δικτύου ηλεκτροδότησης (έχει παραγνωριστεί το γεγονός πως ιστορικά η ΔΕΗ λειτουργεί και ως μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων και επίλυσης των προβλημάτων που προκύπτουν από αυτές), και των εκτεταμένων ζημιών στο οδικό δίκτυο της περιοχής. Τέταρτον, να ανταποκριθούν με επάρκεια στο φαινόμενο της «αβεβαιότητας χειρισμού» και στις εν πολλοίς άδικες και βεβιασμένες αρνητικές κρίσεις και αξιολογήσεις που θα ενσκήψουν στο προσκήνιο, για όσο διαρκεί η επιχείρηση συντονισμού. Και πως μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο; Μέσω της ‘κατασκευής’ ηγετών ανά τομέα οι οποίοι θα κατευθύνουν, θα συμβουλέψουν, θα καθησυχάσουν, θα διαφωνήσουν, θα επιμείνουν. Βλέπε σχετικά, Τσέκος, Θεόδωρος., ‘Εισαγωγικά: Από τη μια κρίση στην άλλη. Μετάβαση και υπέρβαση (;),’ στο: Βαρουξή, Χριστίνα., Κακεπάκη, Μανίνα., Σαρρής, Νίκος., Τραμουντάνης, Άγγελος., & Τσέκερης, Χαράλαμπος., (επιμ.), ‘Το Πολιτικό Πορτραίτο της Ελλάδας ΙΙ. Διακυβεύματα & Προκλήσεις,’ Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Αθήνα, 2021, σελ. 19-20, Διαθέσιμο στο: to-politiko-portraito-tis-elladas-tis-elladas-ii-diakiveumata-kai-proklisis (ekke.gr) Και, Δραμαλιώτη, Παρασκευή., ‘Το επιτελικό κράτος. Ρυθμιστική συνοχή και συντονισμός στο Κέντρο Διακυβέρνησης,’ Πρόλογος: Κοντιάδης, Ξενοφών, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2021, σελ. 38. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, ο καθηγητής Ευθύμιος Λέκκας αναφέρεται στην αναγκαιότητα διαμόρφωσης «επιχειρησιακών σχεδίων» εν καιρώ κλιματικής αλλαγής (χρειαζόμαστε πιο εξελιγμένα προγνωστικά μοντέλα πλέον). Βλέπε σχετικά, Ροββά, Κατερίνα., ‘Τα ακραία γεγονότα είναι πλέον η νέα κανονικότητα,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα Σαββατοκύριακο,’ 09-10/09/2023, σελ. 14.
[3] Αν και αυθόρμητη, η απόφαση φαντάζει και είναι απολύτως λογική: Πολύ απλά, δεν ‘μπορούσε να γίνει αλλιώς,’ από την στιγμή όπου οι καταστροφές και οι προκλήσεις και τα προβλήματα που αυτές παραγάγουν υπερτερούν των όποιων πολιτικών εξελίξεων. Άλλως πως, η παροχή βοήθειας υπερτερεί της μετάβασης σε ένα εκλογικό τμήμα για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος.
[4] Βλέπε σχετικά, ‘Regionales: mais ou sont passes les corona-sceptiques?,’ 2021. Εκτιμούμε, θεωρητικά, πως μία βασική παράμετρος για την οποία το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος δεν έχει καταφέρει την περίοδο της Μεταπολίτευσης να προκαλέσει μία ευρύτερη κοινωνική συσπείρωση γύρω από τις δικές του θέσεις και προτάσεις για την αναδιοργάνωση της Πολιτικής Προστασίας (ανεξαρτήτως του αν συμφωνεί κανείς ή όχι με την ιδεολογία του ΚΚΕ, δεν έχει παρά να παραδεχθεί πως το πλαίσιο που προτείνει είναι ολοκληρωμένο), πράγμα που θα μπορούσε να εκφραστεί και σε πολιτικό-εκλογικό επίπεδο, έχει σχέση με το ότι δεν επιθυμεί να διαδραματίσει έναν ρόλο διαφορετικό από αυτό που έχει εδώ και πολλά χρόνια, διεκδικώντας την κυβερνητική εξουσία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι προτάσεις του, παραμένουν ‘ασκήσεις επί χάρτου,’ τη εξαιρέσει της προσπάθειας που καταβάλλουν κάποιο δήμαρχοι που πρόσκεινται στο κόμμα για να της εφαρμόσουν. Και πάλι όμως αποσπασματικά.
[5] Αναφέρεται στο: Πελλισόν, Κορίν., ‘Για να κατανοήσουμε τον Λεβινάς,’ Μετάφραση: Φαράκλας, Γιώργος, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα, 2022, σελ. 119. Για την ακρίβεια, η φράση ανήκει στον Λιθουανό ραβίνο Ισραήλ Σαλάντερ, και έχει σχέση με την ‘συνειδησιακή’ και ηθική ‘αφύπνιση’ και ‘έκρηξη’ που πρέπει να προκαλούν οι «υλικές ανάγκες» του πάσχοντος πολίτη και εν προκειμένω, των πολιτών από την Θεσσαλία.
[6] Πελλισόν, Κορίν., ‘Για να κατανοήσουμε τον Λεβινάς…ό.π., σελ. 172. «Φιλοξενία» δεν σημαίνει μόνο ‘ανοίγω το σπίτι μου στον Άλλο’. Σημαίνει και ‘ανοίγω τον εαυτό μου’ στον Άλλον ώστε αυτός να ξαναδεί με άλλους όρους την κατάσταση του. «Προσμονή» σημαίνει όχι το ‘περιμένω να δω πως θα εξελιχθούν τα πράγματα,’ αλλά, το ‘περιμένω το πότε θα καταφέρει να υπερβεί την δύσκολη κατάσταση,’ εκφράζοντας έτσι την ‘πίστη μου στις δυνατότητες του ατόμου.’ Και «ανθρώπινη υποδοχή» σημαίνει το να ‘καταφέρουμε’ να ενσταλάξουμε μέσα στη λειτουργία των κρατικών μηχανισμών στοιχεία όπως η τρυφερότητα, η αλληλεγγύη (αυτό συμβαίνει ήδη), η επίγνωση, η χαρά. Η χαρά που μπορεί να προκύψει λόγω της πραγματοποίησης μίας επιτυχημένης επιχείρησης διάσωσης. Η αναπαραγόμενη στην δημόσια σφαίρα ‘καταστροφολαγνεία’, η οποία αναπαράγεται και με ευθύνη λαϊκιστικών πολιτικών κομμάτων, έχει ουσιαστικά απαξιώσει την έκφραση χαράς από πλευράς διασωστών και όχι μόνο. Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούν να συνυπάρξουν με την παραγωγή γνώσης και δη επιστημονικής γνώσης. Ποιος είπε πως ένας τεχνοκράτης (άλλη ‘στιγματισμένη’ έννοια) δεν μπορεί να χαρεί και να εκφράσει τα συναισθήματα του;
[7] Βλέπε σχετικά, Σένετ, Ρίτσαρντ., ‘Η τυραννία της οικειότητας. Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός χώρος στον δυτικό πολιτισμό,’ Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα, 1999. Ακόμη και σήμερα, η συζήτηση, δημόσια και επιστημονικά, επί του χώρου εν Ελλάδι, οργανώνεται γύρω από την παρουσία της ‘οικίας’ και των αρχιτεκτονικών μετασχηματισμών που αυτή έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια.