Οι ιδεολογίες στη σύγχρονη εποχή

Γιώργος Κουκουβιτάκης 13 Φεβ 2017

Ζούμε τον αιώνα της παγκοσμιοποίησης και της πολιτικής σύγχυσης. Η εποχή της Δεξιάς, του Κέντρου και της Αριστεράς με την μονοσήμαντη αντιστοιχία σε συντήρηση, φιλελευθερισμό και σοσιαλισμό, ανήκει στο παρελθόν. Κατά την διάρκεια του εικοστού αιώνα ο κόσμος άλλαξε, οι ταξικές αντιθέσεις αμβλύνθηκαν, ο πολίτης δεν καθορίζεται μόνο από την ιδιότητα του εργάτη ή του βιοτέχνη, και η ζωή έγινε καλύτερη μέσα από την συνύπαρξη και την αντιπαράθεση διαφορετικών ιδεολογιών. Αυτή η όσμωση οδήγησε τις παραδοσιακές ιδεολογίες να επανεξετάσουν ορισμένες αρχές τους, αφού η ιδεολογία επηρεάζει και επηρεάζεται, δεν είναι ένα κλειστό σύστημα, άκαμπτο στις εξωτερικές συνθήκες.

Ο θρίαμβος των βασικών ιδεών του φιλελευθερισμού (ατομικές ελευθερίες, συνταγματικό κράτος, διάκριση εξουσιών, ορθολογισμός, νομική και πολιτική ισότητα, σεβασμός της μειοψηφίας κλπ) έφερε την μερική και σταδιακή υιοθέτηση τους από ένα τμήμα τόσο των συντηρητικών όσο και σοσιαλιστικών πολιτικών δυνάμεων. Το σοσιαλιστικό όραμα της κοινωνικής ισότητας, που στο σοσιαλδημοκρατικό κράτος μετεξελίχθηκε σε ισότητα ευκαιριών και κοινωνική προστασία για τους ευάλωτους και οικονομικά αδύναμους, δεν αμφισβητήθηκε από τα αντίπαλα κόμματα όταν ήλθαν στην εξουσία. Επανεξέτασαν και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν γκρέμισαν το κοινωνικό κράτος που εν τω μεταξύ οικοδομήθηκε.

Από την άλλη πλευρά, η επιχειρηματικότητα, ο ανταγωνισμός και η προσήλωση στην αγορά για παραγωγή πλούτου, δεν παρέμειναν αποκλειστικότητα του οικονομικού φιλελευθερισμού . Αφού επεκράτησαν, ιδιαίτερα στις συνθήκες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, υιοθετήθηκαν από το μεγαλύτερο τμήμα των σοσιαλιστών, που σε περιόδους ύφεσης ήταν αδύνατο να συνεχίσουν την χρηματοδότηση των κοινωνικών παροχών και επέλεξαν να αναθεωρήσουν ορισμένες κλασσικές αρχές τους (όχι όμως τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας, τον πυρήνα της πολιτικής τους)

Οι εξελίξεις αυτές σε συνδυασμό με τον εκλογικό ανταγωνισμό και τον πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα των σύγχρονων πολιτικών κομμάτων διαμόρφωσαν το σημερινό μωσαϊκό απόψεων με τις δυσνόητες αλλά και αντιφατικές πολιτικές. Με την θεσμοθέτηση των εσωκομματικών τάσεων είναι δυνατό να συναντήσουμε στο ίδιο κόμμα πολίτες με αντιμαχόμενες πολιτικές αντιλήψεις, ενώ σε διαφορετικά κόμματα πολίτες με συγγενή, ακόμη και με ταυτόσημη ιδεολογία.

Έτσι στη χώρα μας στο κυβερνητικό μόρφωμα ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, η εθνικολαϊκιστική ιδεολογία ένωσε ένα κόμμα της αριστεράς, με το πιο αποκρουστικό πρόσωπο της δεξιάς, την ρατσιστική εκδοχή της… Σε ένα άλλο παράδειγμα, η Ν.Δ που θεωρητικά εκπροσωπεί το ελάχιστο κράτος και ο ΣΥΡΙΖΑ που συντάσσεται με το μέγιστο, ταυτίζονται όταν εξετάζεται η πενταετία Καραμανλή (2004-2009) και η πρόσφατη διετία Τσίπρα… Ανεξάρτητα από τις διαφορετικές διακηρύξεις, τα δυο κόμματα στηρίζουν και επεκτείνουν τα κεκτημένα μιας κρατικής γραφειοκρατίας, το συντεχνιακό κράτος, το κράτος υπερπροστασίας και ιδιοτελών συμφερόντων.

Οι ιδεολογίες παρότι δυσδιάκριτες στη σύγχρονη εποχή, εξακολουθούν να είναι παρούσες για να προσδιορίζουν, να χρωματίζουν και τελικά να δίνουν περιεχόμενο στην πολιτική.