Η νέα συμφωνία – πρόγραμμα έχει πια υπογραφεί. Έτσι, η στιγμή ίσως είναι κατάλληλη για μια σειρά από παρατηρήσεις προς την κατεύθυνση της κατανόησης της πορείας και της εξέλιξης των πραγμάτων.
Η παρατήρηση από την οποία ξεκινώ είναι ότι η ελληνική κοινωνία φαίνεται να βρίσκεται με τρόπο προβληματικό στη σκιά μιας σειράς φαντασιώσεων. Για παράδειγμα, είναι επιρρεπής στο να πιστεύει ότι θα υπάρχουν δανειστές που θα της χαρίζουν τα χρέη και θα καλύπτουν τα ελλείμματα μιας παρασιτικής λειτουργίας. Επίσης, είναι επιρρεπής στο να κατανοεί αυτή τη φαντασίωση ως «αντίσταση».
Η πολιτική ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ανήλθε στην εξουσία, εκμεταλλευόμενη αυτές τις φαντασιώσεις και πλασάροντας το αφήγημα μιας τέτοιου είδους «αντίστασης», το οποίο ικανοποιούσε και τις δικές της ναρκισσιστικές φαντασιώσεις, σε μία κοινωνία που δεν δυσκολεύτηκε να το καταναλώσει.
Όταν τα πράγματα έφθασαν στο χείλος της άτακτης χρεοκοπίας, αποδείχθηκε ότι δεν υπήρχε προαποφασισμένο σχέδιο για τη δραχμή, τουλάχιστον από την πλειονότητα της ηγετικής ομάδας. Αν αυτή η πλειονότητα είχε τέτοιο σχέδιο, τότε ύστερα από τη επικράτηση του ΟΧΙ και τους πιεστικούς όρους της νέας συμφωνίας, αυτό θα μπορούσε να μπει στην τελική ευθεία της εφαρμογής του, οδηγώντας τη χώρα στην άτακτη χρεοκοπία.
Ταυτόχρονα, οι εμμονές της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν τόσο ισχυρές, ώστε να μην αντιληφθεί τον κίνδυνο. Διχάζοντας έντονα την κοινωνία, πραγματοποίησε ένα δημοψήφισμα. Κατά την εκτίμησή μου, ενώ υποστήριζε το ΟΧΙ, ενδόμυχα ήθελε την επικράτηση του ΝΑΙ, ώστε να μπορέσει να βρει μία δικαιολογία να υπογράψει τη συμφωνία και να διαφύγει ανώδυνα. Τελικώς, με την επικράτηση του ΟΧΙ η κίνηση του δημοψηφίσματος κατέληξε να γίνει μπούμερανγκ.
Έτσι, μέσα σε λίγες ώρες μετά το ηρωικό ΟΧΙ η πολιτική ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ έφθασε να εκλιπαρεί για νέα δανεικά και να είναι έτοιμη να υπογράψει πράγματα πολύ πιο πιεστικά από αυτά που είχε καταγγείλει ως υποταγή. Τελικώς, τα υπέγραψε. Τώρα έχει να διαχειριστεί τον πληγωμένο ναρκισσισμό των στελεχών και την απογοήτευση μιας κοινωνίας, που λίγες ημέρες πριν με τους χειρισμούς του ΣΥΡΙΖΑ είχε οδηγηθεί στο ζενίθ των φαντασιώσεων της λεγόμενης «αντίστασης».
Είναι φανερό ότι με την υπογραφή της συμφωνίας τα προβλήματα παραμένουν. Δεν είναι μόνο το χρέος, το οποίο με οικονομικά αντικειμενικούς όρους δεν είναι βιώσιμο και θα ρίχνει συνέχεια τη σκιά του πάνω στον προϋπολογισμό με τη μορφή τόκων και χρεολυσίων, τα οποία θα αθροίζονται στα έξοδα και θα συντηρούν τα ελλείμματα. Ευτυχώς, στη συμφωνία γίνεται λόγος για μία μελλοντική αναδιάρθρωσή του.
Ωστόσο, ακόμη και κούρεμα του χρέους αν γίνει, το ζητούμενο για την ελληνική κοινωνία είναι πώς θα αυτή θα μπορέσει να ακολουθήσει έναν δρόμο διαφορετικής οργάνωσης των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων. Είτε μιας κοινωνικά δίκαιης και μη παρασιτικής οργάνωσης εντός του ευρώ είτε μιας εναλλακτικής και βιώσιμης οργάνωσης εκτός του ευρώ. Στο πολιτικό σκηνικό δεν φαίνεται να υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποια πολιτική δύναμη που να μπορεί με αξιοπιστία να ανταποκριθεί σε αυτό το αίτημα. Από τις δηλώσεις του Αλέξη Τσίπρα μετά τη συμφωνία φάνηκε ότι ο ίδιος έχει συνείδηση αυτού του αιτήματος. Ωστόσο, με τα εμπόδια που υπάρχουν τόσο μέσα στον πολιτικό κόσμο και το κόμμα του όσο και, κυρίως, μέσα στην ελληνική κοινωνία, κατά πόσο είναι αποφασισμένος και μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό; Μόνο η πορεία των πραγμάτων θα δείξει κατά πόσο οι φαντασιώσεις θα συνεχίσουν να στοιχειώνουν την ελληνική κοινωνική και πολιτική ζωή ή αν θα μπορέσουν να γίνουν λίγα βήματα πέρα από τη σκιά τους.
Ο Στρατής Ψάλτου είναι Δρ. Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας