ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ συχνά γίνεται λόγος για διανοούμενους που γοητεύτηκαν από τον σταλινισμό. Οι Ζαν-Πολ Σαρτρ, Σιμόν ντε Μποβουάρ, Λουί Αραγκόν, Ρομέν Ρολάν, Γιάννης Ρίτσος, Κώστας Βάρναλης, αλλά και ο Αντρέ Ζιντ και ο Αντρέ Μαλρό αναφέρονται ως παραδείγματα διανοουμένων της αριστεράς, στους οποίους άσκησε γοητεία ο αυταρχισμός ή και ο ολοκληρωτισμός ‒ παρόλο που οι δύο τελευταίοι έγιναν πολέμιοι του σταλινισμού και ο Μαλρό ακόμη και υπουργός του Ντε Γκολ.
Αν όμως καταγράφαμε τις προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών που φλέρταραν, αν όχι παντρεύτηκαν τον ανορθολογισμό και τον ναζισμό, ορμώμενοι από τον αντιδυτικισμό και τον αντιδιαφωτισμό, ο κατάλογος θα ήταν ατελείωτος. Μεταξύ αυτών οι Τζαμπατίστα Βίκο, Έντμουντ Μπεκ, Τζόζεφ ντε Μεστρ, Αρτίρ ντε Γκομπινό, Τόμας Καρλάιλ, ΌσβαλντΣπένγκλερ, Ζορζ Σορέλ, ΕρνέστΡενάν, Μορίς Μπαρές, Φρίντριχ Νίτσε, Χανς Γκέοργκ Γκάνταμερ, Ζορζ Μπατάιγ, Μορίς Μπλανσό, Ιππόλυτος Τάιν, Αργύρης Εφταλιώτης, Περικλής Γιαννόπουλος. Τον ναζισμό ερωτεύτηκαν απευθείας οι Καρλ Γιουνγκ, Μάρτιν Χάιντεγκερ, Καρλ Σμιτ, ΈζραΠάουντ, Λουί ΦερντινάνΣελίν, ΡομπέρΜπραζιγιάκ. Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» του Σελίν είναι ένα αριστούργημα, ίσως το καλύτερο μυθιστόρημα όλων των εποχών, αυτό όμως δεν αναιρεί το ότι ο συγγραφέας του ήταν φανατικός αντισημίτης. Ο Χάιντεγκερ ήταν πεπεισμένος πως η «εθνική επανάσταση» στη Γερμανία έπρεπε να τεθεί υπό μια οντολογική και όχι βιολογική αιγίδα∙ αυτό δεν τον κάνει λιγότερο ναζί. Ο Γιουνγκ δεν δίσταζε να εγκωμιάζει τη μαγική δύναμη του Χίτλερ, ποθώντας την αναβίωση του αρχέγονου παρελθόντος των «Αρίων Γερμανών». Πολλοί εξ αυτών δεν ήταν απλώς συντηρητικοί ‒ ο συντηρητισμός είναι μια βαθιά ιδεολογική στάση, την οποία κανείς δεν μπορεί να απαξιώνει, ήταν και είναι το αντίπαλο δέος του Διαφωτισμού, αλλά τον τροφοδότησε και με επιχειρήματα. Όμως η εμφανιζόμενη σήμερα νεο-αντίδραση είναι κάτι άλλο.
Όπως τονίζει ο Ρίτσαρντ Γουόλιν στο «Η γοητεία του ανορθολογισμού» (μτφρ. Μαρία Φιλιππακοπούλου, εκδ. Πόλις), όλοι αυτοί εξέφρασαν τη δυσφορία της εποχής τους για την «απομάγευση του κόσμου» και επιδόθηκαν με πάθος στην «επαναμάγευσή» του. Για τον σκοπό αυτόν δεν δίστασαν να θαυμάσουν και να εγκωμιάσουν, περισσότερο ή λιγότερο ξεκάθαρα, τον γερμανικό ναζισμό και τον Χίτλερ. Ο Παρασκευάς Ματάλας στο «Κοσμοπολίτες εθνικιστές – Ο ΜωρίςΜπαρρές και οι ανά τον κόσμο “μαθητές” του» (ΠΕΚ) και η Έφη Γαζή στο «Άγνωστη Χώρα - Ελλάδα και Δύση στις αρχές του 20ού αιώνα» (Πόλις) μελέτησαν τον λόγο Ελλήνων συντηρητικών διανοουμένων και τις επιρροές που δέχτηκαν από την Ευρώπη.
Μήπως τότε γενικά οι διανοούμενοι ήταν για κάποιον λόγο περισσότερο επιρρεπείς στον πολιτικό αυταρχισμό; Αυτό υποστηρίζει ο Μαρκ Λίλα στο βιβλίο του «Η σαγήνη των Συρακουσών» (μτφρ. Χρυσούλα Μαντζαλίρα, εκδ. The Athens Review of Books). Θεωρώ απλουστευτική αυτήν τη θέση. Αν απαριθμούσαμε τους διανοούμενους που αντιτάχθηκαν στον αυταρχισμό, δεν θα μας έφτανε ένα βιβλίο μόνο για τα ονόματά τους. Όμως σήμερα όντως παρατηρείται μια στροφή των διανοουμένων όχι προς τη συντήρηση αλλά προς τη νεο-αντίδραση.
Αλλά και στα καθ’ ημάς, μερικοί διανοούμενοι και μυθιστοριογράφοι, γυναίκες και άνδρες, γοητευμένοι από τους Αντρέ Γκλικσμάν, Μπερνάρ-Ανρί Λεβί, ΑλένΦινκελκρότ και κυρίως από τον ΠασκάλΜπρικνέρ καλλιεργούν τη νεο-αντιδραστική μισαλλοδοξία, τον αντιφεμινισμό που παρουσιάζουν ως νέο φεμινισμό, την ξενοφοβία, την ισλαμοφοβία, την ομοφοβία, την αριστεροφοβία, ενώ καθ’ ολοκληρία η αριστερά θεωρείται άκρα ή παλαβή και η υποστήριξη προς αυτήν βαριά ασθένεια. Όσοι εναντιώνονται σ’ αυτές τις ιδέες, στην καλύτερη των περιπτώσεων «διυλίζουν τον κώνωπα». Στην πιο δημοφιλή ακροκεντρώα εκδοχή, όμως, είναι σταλινο-ναζί. Κατά τ’ άλλα, είναι αυτοί οι «σταλινο-ναζί» που ασκούν ad hominem επιθέσεις.
ΥΓ.: Σημειωτέον ότι ο όρος νεο-αντίδραση δεν είναι δική μου ανακάλυψη. Αποτελεί κοινό τόπο στη δημόσια συζήτηση στις ΗΠΑ, παρόλο που, εδώ, κάποιοι που έχουν ελάχιστη σχέση με αυτά τον ταυτίζουν με κάτι παρόμοιο με τον όρο «γερμανοτσολιάδες».
Πηγή: www.lifo.gr