Από τη «φιλελεύθερη ολιγαρχία», σε σκέτη ολιγαρχία

Κώστας Κούρκουλος 08 Σεπ 2016

Παρά την γοητεία που ασκούσε πάνω μου, από την φοιτητική ακόμη περίοδο, η σκέψη του Καστοριάδη, είχα από νωρίς μια αξεπέραστη δυσκολία: Να δεχθώ τον χαρακτηρισμό του «φιλελεύθερες ολιγαρχίες», για τα κοινοβουλευτικά καθεστώτα της Δύσης. Και αυτό, όχι μόνον γιατί έτσι μου άρεσε, αλλά και γιατί έκανα την δική μου αξιολόγηση. Ότι δηλαδή, αναντίρρητα παρουσιάζονται στα δυτικά κοινοβουλευτικά καθεστώτα ολιγαρχικά χαρακτηριστικά. Για τα οποία μάλιστα δεν είναι υπεύθυνοι μόνον επιχειρηματικοί όμιλοι, αλλά και ομάδες συμφερόντων, όπως τα λόμπι (συντεχνίες) της κρατικής  γραφειοκρατίας, που σφετερίζονται άμεσα, για ίδιο λογαριασμό, την εξουσία που τους ανατίθεται.

Πλην όμως, εκείνο που προσδιορίζει τον χαρακτήρα των καθεστώτων αυτών, δεν είναι η κυριαρχία των λόμπι – οπότε πράγματι θα μιλούσαμε για ολιγαρχίες – αλλά η κυριαρχία των κανόνων της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, παρά την ύπαρξη των λόμπι.

Και τότε ένας φίλος, που δεν δεχόταν  τέτοιου είδους «εκπτώσεις» σε όσα έλεγε ο Καστοριάδης, για να με πείσει για το λάθος μου, αντέτεινε και πολύ λογικά: «Αν έχουμε εσύ και εγώ την ίδια επιρροή με τον Λαμπράκη στη χώρα – αυτά την εποχή που ο Λαμπράκης ήταν μύθος – τότε ναι, είναι δημοκρατία το καθεστώς μας και όχι ολιγαρχία. Αν όμως αυτό δεν συμβαίνει, τότε οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τον ολιγαρχικό του χαρακτήρα». Και με αυτό, θεωρούσε ότι με «τάπωνε».

Έλα όμως που εκτός του επιχειρήματος περί της ηγεμονίας των κανόνων της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας παρά την ύπαρξη των λόμπι, δηλαδή παρά την ύπαρξη και των «Λαμπράκηδων», είχα και ένα επί πλέον ad hoc επιχείρημα, το οποίο ανέτρεπε την εκδοχή της «κυριαρχίας» του κάθε Λαμπράκη: Ήταν η επίκληση της απεριόριστης θεσμικής δυνατότητας για δημιουργία κάθε είδους μέσων ενημέρωσης από οποιονδήποτε. Οπότε, απαντούσα, όσο περισσότερα μέσα ενημέρωσης δραστηριοποιούνται, τόσο περισσότερο αλληλοεξουδετερώνεται η κυριαρχία τους. Με συνέπεια, ο διάχυτος ενημερωτικός πολυκεντρισμός, να καταργεί στην ουσία την δυνατότητα ύπαρξης κέντρου ενημέρωσης που ασκεί καθοδήγηση.

Και συμπλήρωνα περίπου: «Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ολιγαρχικό καθεστώς, μόνο σε μία περίπτωση. Αν η ίδια η πολιτεία αποφάσιζε να το δημιουργήσει. Αν π.χ. θεσμοθετούσε περιορισμένο αριθμό (numerus clausus) μέσων ενημέρωσης. Οπότε, ανεξάρτητα από τα κριτήρια που θα ελάμβανε υπ’ όψη της, θα γινόταν και η ίδια θύμα του δημιουργήματός της. Διότι το στενό λόμπι που θα δημιουργούσε, θα ήλεγχε με όρους ολιγαρχίας την ενημέρωση. Και κάτι χειρότερο. Όταν θα γινόταν αυτό αντιληπτό, θα ήταν αργά. Διότι το τέρας που θα είχε γεννηθεί, για λόγους αυτοσυντήρησης, δεν θα επέτρεπε την διεύρυνσή του». Και η συζήτηση με τον φίλο μου συνεχιζόταν, χωρίς να βρίσκουμε άκρη…..

Ώσπου ήρθε ο ΣΥΡΙΖΑ. Και την έληξε βίαια, με την δική μου ήττα και τον θρίαμβο του φίλου μου. Αφού, με επικεφαλής τον πιο σκοτεινό υπουργό προπαγάνδας που είχαμε ποτέ, υλοποίησε το πιο σκοτεινό σχέδιο που εκπονήθηκε ποτέ στη χώρα, για την χειραγώγηση της ενημέρωσης. Έτσι, δικαίωσε τον συνομιλητή μου. Και επί πλέον με εξευτέλισε, αφού με το ολιγαρχικό τέρας που κατασκεύασε στην ενημέρωση, μου αφαίρεσε κάθε επιχείρημα απέναντί του. Διότι, πως θα αντιμετωπίσω πια το φίλο μου, όταν στις επόμενες μέρες που θα συναντηθούμε, θα μου μιλήσει θριαμβευτικά, όχι πια για φιλελεύθερη ολιγαρχία, όπως τουλάχιστον σεμνά έλεγε προ ΣΥΡΙΖΑ, αλλά για σκέτη ολιγαρχία; Και το χειρότερο που προβλέπω: Από πάνω θα με ειρωνευτεί και ως «αριστερό»……