Ο φίλος και σύντροφος πρώην βουλευτής Νίκος Τσούκαλης έφυγε από την ζωή στα 67 του χρόνια πριν από δύο Πέμπτες.Η παρουσία ενός ανθρώπου που ασχολήθηκε με τα κοινά έχει ενδιαφέρον όταν την συζητάμε- μετά την απώλεια- όσο απομακρύνεται από το τυπικό βιογραφικό και αγγίζει την «μεγάλη εικόνα» η οποία αποδίδει τα γεγονότα της πολιτικής ζωής και τα συμφραζόμενα του κόσμου των ιδεών. Όλα αυτά που συγκροτούν την πολιτική ιστορία.

Ο Τσούκαλης ήταν μια περίπτωση πολιτικού για την οποία εύστοχα έγραψε ο Νικόλας Σεβαστάκης: «θυμώνω πολύ όταν ξέρω πως με την μεγαλύτερη ευκολία κάποιοι μιλούν για πολιτικούς με ένα ρατσιστικό, μηδενιστικό ύφος παντογνωσίας. Λες και η πολιτική δεν έχει ενσάρκωση και ονόματα και χειρονομίες διακριτές που την διασώζουν όσο και αν όλα πια θέλουν να την ακυρώσουν». Έτσι είναι. Ο Τσούκαλης μπορεί να μην ήταν φανταχτερός και φιρμάτος αλλά υπηρέτησε την πολιτική με λογική, ήθος και σεμνότητα. Ένα χαρακτηριστικό που υπήρξε στην παράδοση της Αριστεράς ειδικά στο κοινοβουλευτικό επίπεδο και σήμερα τείνει να μικρύνει δραματικά. Η πολιτική δηλαδή που δεν έχει εξαργύρωση σε πλούσια ζωή, σε διαμεσολαβήσεις με οικονομικά συμφέροντα και υποταγή στις πονηρές εξουσίες. Αυτή η πολιτική είναι σήμερα υπό αμφισβήτηση. Οι ίδιες οι πολιτικές ελίτ αποξενώνονται από την αληθινή κοινωνία και λειτουργούν με σχετική αυτονομία από τα συμφέροντα των πολλών. Όμως η παραδοχή αυτή δεν πρέπει να καταλήγει σε έναν ακραίο ισοπεδωτισμό. Όχι μόνο γιατί είναι άδικο για όσους –σαν τον Τσούκαλη- βρίσκουν μια ισορροπία ανάμεσα στο «εγώ» και στο «εμείς». Αλλά και γιατί το πιθανό υποκατάστατο των αμφισβητούμενων πολιτικών λύσεων θα είναι η κυριαρχία της οικονομικής εξουσίας και ο κυνισμός της δύναμης. Πιθανά να καιροφυλακτεί και η κανονική βία αν θυμηθούμε ιστορικά τις συνέπειες με την απαξίωση των πολιτικών κομμάτων από τους Ναζί και από την δική μας δικτατορία των συνταγματαρχών. Και είναι πράγματι ορατή η ανάγκη για εναλλακτικά παραδείγματα στην πολιτική. Όχι μόνο στο πεδίο των αφηγημάτων αλλά και στην εικόνα των βουλευτών. Αυτών που δεν χαϊδεύουν τα αυτιά ούτε στους ισχυρούς παράγοντες που κινούν τα νήματα ούτε μερικές φορές στα αρνητικά ένστικτα του πλήθους που οδηγούν στον λαϊκισμό. Για παράδειγμα ο Τσούκαλης και αρκετοί άλλοι δεν πείστηκαν για την σημασία της εξαιρετικά δαπανηρής διενέργειας των Ολυμπιακών αγώνων στην χώρα μας ούτε για τις φιλικές προς τον λαό προθέσεις από τις σιωπές κομματικών παραγόντων σε ένα πολύ δύσκολο θέμα, όπως ο χωρισμός Εκκλησίας και Κράτους. Αυτές οι θέσεις  προφανώς δεν έχουν ψηφαλάκια. Δεν έχουν δημοφιλία. Είναι όμως ειλικρινείς και καθαρές.

Η αλήθεια είναι ότι η γνώμη μου μπορεί να επηρεάζεται από την κοινή μας διαδρομή. Βρεθήκαμε στον ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, στην ΔΗΜΑΡ και μετά στην προσπάθεια για μια μεγάλη Κεντροαριστερά με την Δημοκρατική Συμπαράταξη και το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ. Ο Νίκος μέχρι να φύγει από την ζωή ήταν μέλος της Συντονιστικής επιτροπής της πολιτικής κίνησης Ανανεωτική Αριστερά που αποτελεί μία από τις συνιστώσες του Κινήματος Αλλαγής. Αυτές οι ταυτόσημες επιλογές είναι ένας καθρέφτης της κοινής πορείας με πολλές επιτυχίες και άλλες τόσες απογοητεύσεις για μια σύγχρονη μετριοπαθή αντιδογματική Αριστερά. Για την Αριστερά δηλαδή που κινείται προς την Σοσιαλδημοκρατία αλλά κουβαλά στις αποσκευές της και τις παρακαταθήκες του Δημοκρατικού Κομμουνισμού και της Οικολογικής αντίληψης. Ένα στίγμα που εμβληματικά θύμιζε ένας άλλος μεγάλος απών. Ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης.

Προσωπικά είχα περάσει από το μεγάλο σχολείο του ΚΚΕ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ. Ένα πραγματικό σχολείο που μάς είχε εκπαιδεύσει στην λογική των σύγχρονων σοσιαλιστικών ιδεών, μαζί με τον πολιτικό πολιτισμό και τις αντιλήψεις της Ανοιχτής Κοινωνίας. Αυτή ήταν και η αποτύπωση του Συνασπισμού πριν κακοπέσει στον αριστερισμό της ύστερης φάσης του ΣΥΡΙΖΑ και στον ακραίο λαϊκισμό της εποχής των μνημονίων. Ήταν και η αφορμή για την έξοδο της Ανανεωτικής πτέρυγας από τον ΣΥΝ το 2010 στην οποία ο Τσούκαλης είχε καθοριστικό ρόλο. Τα πράγματα είναι λίγο- πολύ γνωστά. Ένα τμήμα με καταγωγή από τον Ευρωκομουνισμό σταδιακά κινήθηκε μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ προς την Σοσιαλδημοκρατία και ένα άλλο τμήμα προς την Ριζοσπαστική Αριστερά και τα αντί-παγκοσμιοποιητικά κινήματα. Στην Ιταλία είχαμε την μετεξέλιξη του ΙΚΚ στο σημερινό Δημοκρατικό κόμμα, όπως και την ένταξη πολλών Ισπανών ευρωκομμουνιστών στο PSOE. Στην Ελλάδα η πλειοψηφία κινήθηκε στην εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ και στα όρια της Μετακομμουνιστικής Αριστεράς. Όσοι κάναμε την πρώτη επιλογή δεν έχουμε βεβαιότητες για την επιτυχία μας. Η κατάσταση του Ιταλικού παραδείγματος είναι χαρακτηριστική για τις σοβαρές δυσκολίες. Ούτε και η επίσημη Σοσιαλδημοκρατία περνάει άλλωστε την καλύτερη περίοδο της.

Όμως αυτή η περιπέτεια ιδεών, αυτή η ασυμβίβαστη προσπάθεια για νέες πολιτικές απαντήσεις, για νέα πολιτικά σχήματα έχει μία σημαντική αξία. Δεν είναι τελικά άδειο το κιβώτιο που κουβαλάμε κάποιοι αριστεροί όπως περιγράφει στο βιβλίο του ο Άρης Αλεξάνδρου. Υπάρχει περιεχόμενο. Με γενναίους προβληματισμούς, αναστοχασμό και προσδοκίες. Και οι άνθρωποι που προσπάθησαν σε αυτή την κατεύθυνση δεν επαναπαυτήκαν στις δήθεν αλάθητες βεβαιότητες. Μπορούν να έχουν τουλάχιστον ήσυχη την συνείδηση τους. Όπως ο Νίκος Τσούκαλης όταν θα έκανε τον απολογισμό της ζωής στον δημόσιο ρόλο του, εκείνες τις δύσκολες νύχτες που η μάχη για την υγεία του δεν έδινε πολλές ελπίδες.