Η πρόταση του ΥΠΕΚΑ για το χωροταξικό σχεδιασμό και την αειφόρο ανάπτυξη της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας έχει αναρτηθεί για διαβούλευση. Είμαστε όλοι πολύ θετικοί στην προτεινόμενη υπουργική απόφαση (ΥΑ), τόσο απαραίτητη για κάθε αναπτυγμένη πολιτεία. Η μελέτη είναι πλήρης και συνεκτική και αντιμετωπίζει με επιτυχία την πολυπλοκότητα των παραμέτρων που επηρεάζουν το έργο. Όμως κάποιες γενικές σκέψεις ίσως βοηθήσουν στην καλύτερη αξιοποίηση του σχεδίου.
Πρώτον, πρέπει να αναλάβει η πολιτεία σοβαρά την ευθύνη για την πραγματική εφαρμογή της ΥΑ. Κάθε προσπάθεια εφαρμογής θεσμοθετημένου χωροταξικού σχεδιασμού έως σήμερα προσέκρουσε στις διαχρονικές αδυναμίες της δημόσιας διοίκησης, την προνομιακή μεταχείριση ιδιωτικών συμφερόντων σε βάρος του γενικού συμφέροντος, καθώς και στην αδιαφάνεια στη λήψη αποφάσεων. Ας ελπίσουμε ότι στη δεινή θέση στην οποία βρέθηκε η χώρα θα δραστηριοποιηθούν μηχανισμοί που θα αποτρέψουν αυτή τη φορά την ανομία.
Δεύτερον, η μελέτη βασίζεται σε αρκετές στερεότυπες αντιλήψεις για το ρόλο της περιφέρειας και του μητροπολιτικού κέντρου της, της Θεσσαλονίκης, οι οποίες, παρότι αναφέρονται επί σειρά δεκαετιών, απέδωσαν ισχνά αποτελέσματα. Σήμερα που ο παγκόσμιος χάρτης οικονομικών συναλλαγών έχει αλλάξει, τι περισσότερο περιμένουμε να αποδώσει π.χ. ο ρόλος της περιοχής στα Βαλκάνια; Άλλες οικονομικές σχέσεις προς μεγάλες αγορές (Κίνα, Ινδία, Λατινική Αμερική) μπορεί να αποφέρουν πιο τονωτικές ενέσεις στην οικονομία.
Ένα τρίτο σημείο είναι η αντίληψη του “χώρου”. Με την κλασική θεώρηση γείτονές μας είναι τα Βαλκάνια και η λεκάνη της Μεσογείου. Η νέα γενιά όμως ήδη βαδίζει δρόμους ηλεκτρονικούς και οι γειτονιές της βρίσκονται εκεί όπου υπάρχουν ομοειδή ενδιαφέροντα. Γιατί λοιπόν δεν εξετάζονται πιο συστηματικά οι ηλεκτρονικοί δίαυλοι, η παρουσία μας και η παροχή υπηρεσιών στα πέρατα της γης και κυρίως όπου υπάρχει ελληνική κοινότητα, ελληνική πύλη;
Θεωρείται ότι ο ηλεκτρονικός κόσμος δεν έρχεται σε αντίθεση με το χωρικό, είναι ανεξάρτητος και συμπληρωματικός; Σωστά, αλλά η δύσκολη σχέση προκύπτει, όταν φτάσει η στιγμή της χρηματοδότησης. Όταν λοιπόν θα πρέπει να αποφασίσουμε την ενίσχυση ακόμη ενός δαπανηρού οδικού άξονα προς τις γείτονες χώρες, μπορεί να υπάρξει αντιπρόταση για υποστήριξη ηλεκτρονικών οδών και υπηρεσιών προς τις απώτερες γειτονιές μας. Και δεν είναι πολύ δεδομένη η απάντηση για πραγματικά βιώσιμες στρατηγικές επιλογές.
Μειώνεται η προς διαβούλευση πρόταση για το χωροταξικό σχεδιασμό; Όχι ως πρόταση. Χαλαρώνουν πιθανόν οι συντελεστές σπουδαιότητας συγκεκριμένων επιλογών και διατυπώνεται εξ αρχής η ανάγκη για πιο ελαστική εφαρμογή του σχεδίου όσον αφορά το ύψος συγκεκριμένων χρηματοδοτήσεων.
Εξάλλου έχουμε αντιληφθεί ότι οι σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες μεταβάλλονται πολύ γρήγορα για την ταχύτητα με την οποία νομοθετεί και εφαρμόζει η χώρα μας! Ας είμαστε αυστηροί λοιπόν στη νομοθέτηση και την τήρηση του βασικού σχεδίου χωροθέτησης των δραστηριοτήτων αλλά ελαστικοί στην αναθεώρηση και προσαρμογή του ως προς τον “ηλεκτρονικό χώρο” του σήμερα. Δεν κοστίζει, συμφέρει.