Η θρησκοληψία στο στόχαστρο: σημάδια ραγδαίας παρακμής της δεισιδαιμονίας στην Εποχή της Πληροφορίας

Ευάγγελος Αλεξανδρής 23 Μαϊ 2024

Σε μια εποχή πλημμυρισμένη από πληροφορίες και γνώση, η θρησκοληψία φαίνεται να υποχωρεί ραγδαία, αφήνοντας πίσω της τα φαντάσματα της δεισιδαιμονίας και του μαζικού κοινωνικού ελέγχου. Ο μύθος που θέλει τη θρησκεία εγγενή στοιχείο της ανθρώπινης φύσης καταρρέει, καθώς η αθεϊστική Κίνα και ασιατικός περίγυρος, με 3 δισεκατομμύρια πληθυσμό, αποτελεί ένα εύγλωττο παράδειγμα.

Η Νευροεπιστήμη, η Βιοκοινωνιολογία, ρίχνουν φως στους μηχανισμούς αυτοεξαπάτησης της "πίστης":

Η νευροεπιστήμη, οι ανθρωπιστικές επιστήμες, ρίχνουν φως στους νοητικούς μηχανισμούς που ευνοούν την έμφυτη θρησκευτικότητα ως βιωματική αντίσταση σε καταστάσεις κινδύνου. Η τάση του εγκεφάλου να βρίσκει εύκολες αλλά και αυθαίρετες αιτιολογικές συνδέσεις σε γεγονότα που δεν κατανοεί λόγω άγνοιας των φαινομένων, οδηγεί στην αναζήτηση ενός υπερανθρώπινου δημιουργού για το σύμπαν και την ύπαρξή μας. Η θρησκεία, με τις απλές απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, λειτούργησε ως "αντι-στρες" για την ανθρωπότητα, μια θεραπεία αυθυποβολής παρόμοια με τη φαρμακολογική θεραπεία placebo. Βοήθησε αρχικά την ανθρωπότητα με αυτοπαρηγορητισμό, αλλά την ταλαιπώρησε επίσης με άχρηστες γνώσεις και βλαβερές αντικοινωνικές συμπεριφορές παρακμής, φανατισμού, βαρβαρότητας, εχθρότητας, πολεμικής αντιπαράθεσης ακόμα και σε βαθμό γενοκτονίας των αλλοθρήσκων. Είναι ακόμα πρόσφατες οι μνήμες και στον τόπο μας άλλωστε...

Κοινωνικός Έλεγχος και Θρησκεία:

Παράλληλα, η θρησκεία άσκησε σημαντικό ρόλο στον κοινωνικό έλεγχο, αξιοποιώντας το αδύναμο σημείο του ανθρώπινου χαρακτήρα, τον φόβο, μετατρέποντάς το σε Δούρρειο Ίππο της προσωπικότητας, σε αλλοτριωτικό στοιχείο της μαζικής πίστης. Όμως, η αποτελεσματικότητά της στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στο άγνοια και στην έλλειψη κριτικής ελεύθερης σκέψης, που σήμερα η σύγχρονη τεχνολογία, η κινητικότητα ανθρώπων και ιδεών, όχι μόνο επιτρέπει αλλά και επιβάλλει σε παγκόσμια κλίμακα την επιστημονική προσέγγιση με σοβαρή επιστημολογική επιχειρηματολογία, άσχετη με ιδεοληψίες και προκαταλήψεις μαζικών πεποιθήσεων που συχνά ξεπερνούν τα όρια της τρέλας.

Συγκριτική ανάλυση και απελευθέρωση από τα δεσμά:

Σήμερα, τα πραγματικά δεδομένα και η ελεύθερη κριτική σκέψη οδηγούν σε μια διαφορετική οπτική. Η Γη, που κάποτε φαινόταν επίπεδη και στέλνονταν στην πυρά οι παρατηρητές που ισχυρίζονταν το ηλιοκεντρικό σύστημα από τους διαχειριστές του συστήματος εξουσίας, αποκαλύφθηκε σφαιρική. Έτσι και οι θρησκευτικές μεταφυσικές πεποιθήσεις, αν και ανθεκτικές στο πέρασμα του χρόνου, δεν είναι άτρωτες, αντιφάσκουν, παρακμάζουν, αυτοακυρώνονται. Ίσως χρειαστεί ακόμα χρόνος για να αλλαξοπιστήσουν οι εναπομείναντες συνωμοσιολόγοι της επίπεδης Γης εχθροί του Πτολεμαίου και του Γαλιλαίου, αλλά η ανθρωπότητα οδεύει προς την απελευθέρωση από το "άχρηστο πλέον έρμα", χτισμένο σε ασταθή, αλλαζονικά και φοβικά θεμέλια της φανατικής άγνοιας σε μορφή έντονου κοινοτισμού της ομοιομορφίας δογματικών πεποιθήσεων, "τη φιλοσοφία του τρελού, κυρίαρχη στο χουργιό".

Θρησκεία και ειρήνη: μια λογική πλάνη, διαχρονική ψευδαίσθηση

Επιπλέον, η ιστορία αποδεικνύει ότι η θρησκεία δεν υπήρξε ποτέ εγγυητής ειρήνης. Αντίθετα, οι θρησκευτικές διαφορές πυροδότησαν πολέμους και διχόνοιες. Η καύση του Εβραίου- Ιούδα ακόμα τροφοδοτεί το μίσος των χριστιανών... Η ηθική και η λογική, χωρίς την απειλή της θείας τιμωρίας, αρκούν για να διατηρήσουν την κοινωνική συνοχή, αποφεύγοντας τον παράλογο προσηλυτισμό σε δογματικές κοσμοθεωρίες αντιπαλότητας και εχθρότητας, γενεσουργικές ιδεολογίες που καταλήγουν αναπόφευκτα σε γενοκτονίες.

Προς ένα αθεϊστικό ορθολογικό μέλλον

Συνοψίζοντας, η θρησκοληψία και η θεοκρατία οδεύει προς το περιθώριο, στην οριστική ταφόπλακα της ιστορίας, αφήνοντας πίσω της ένα πλούσιο λαογραφικό παρελθόν, απλά ήθη και έθιμα που καλό είναι να επιβιώνουν ως συλλογική μνήμη διαφορετικών ανθρώπινων κοινοτήτων, ως μαρτυρίες γνήσιας πολιτισμικής εξέλιξης, ωρίμανσης του ανθρώπινου λογισμού μέσα από τις συλλογικότητες, απαλλαγμένες όμως από κάθε έκφραση βίας και μίσους.

Η εποχή της πληροφορίας και η ελεύθερη κριτική σκέψη φέρνουν στο φως την αβάσταχτη ελαφρότητα των θρησκευτικών δογμάτων. Η ανθρωπότητα, ατενίζοντας με δημιουργικά έργα και σημαντικές παρεμβάσεις το μέλλον, οδεύει προς μια εποχή αποδέσμευσης από θρησκευτικές μονολιθικές νοοτροπίες "πίστης", κατακτά παντού στον πλανήτη συνείδηση ορθολογικού αθεϊσμού, ελεύθερη από τα καταδυναστευτικά δεσμά της τυφλής και αναίσθητης "πίστης".

Ο κοσμοπολιτισμός της ανοιχτής σύγχρονης συμπεριληπτικής κοινωνίας είναι η θεμελιώδης ορθολογική βάση πάνω στην οποία μπορούμε να οικοδομήσουμε τη συνεργασία και αλληλεγγύη των λαών με δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων από τη λαϊκή βάση της πολιτείας, χωρίς άλλη εκμετάλλευση των τελετουργικών ελίτ εξουσίας, είτε θρησκευτικής, είτε πολιτικάντικης, είτε τεχνοκρατικής, είτε ιδεολογικής, δήθεν υπεροχής της ιεραρχίας του μυστικισμού και κοπαδοποίησης των μαζών.