H Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) συνεργάζεται με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ στο πλαίσιο της άσκησης της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας.
Σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) ασκεί ως επί το πλείστον αποτελεσματικά τον ρόλο της στον συντονισμό της εξωτερικής δράσης της ΕΕ. Ο συντονισμός, τόσο στις κεντρικές υπηρεσίες, στις Βρυξέλλες, όσο και με τις αντιπροσωπείες της ΕΕ σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της ΕΕ, λειτουργεί κατά κανόνα ικανοποιητικά. Ωστόσο, η ΕΥΕΔ θα πρέπει να βελτιώσει, εκτός από την αλληλεπίδρασή της με τις αντιπροσωπείες της ΕΕ, και την ασφαλή ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς σε διάφορους τομείς η διαχείριση των πληροφοριών δεν ανταποκρινόταν στον επιδιωκόμενο σκοπό.
Η ΕΥΕΔ ιδρύθηκε το 2011 με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Αποστολή της είναι να επικουρεί τον Ύπατο ή την Ύπατη εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας (ΥΕ/ΑΠ), που είναι επίσης αντιπρόεδρος της Επιτροπής και πρόεδρος του συμβουλίου εξωτερικών υποθέσεων, στο οποίο συμμετέχουν οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ. Δεδομένης της πολυπλοκότητας αυτής της δομής, αλλά και του καίριου ρόλου της υπηρεσίας στη διευκόλυνση των διπλωματικών σχέσεων της ΕΕ με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς, ο συντονισμός με το Συμβούλιο, την Επιτροπή και τις 145 αντιπροσωπείες της ΕΕ, για τις οποίες είναι υπεύθυνη η ΕΥΕΔ, έχει καθοριστική σημασία.
«Η εξωτερική πολιτική και ο τρόπος με τον οποίο ασκείται και συντονίζεται έχει ζωτική σημασία για την ΕΕ, δεδομένων ιδίως των πρόσφατων εξελίξεων και, ειδικότερα, της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία», δήλωσε ο κ.Marek Opiola, μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Αν και η ΕΥΕΔ ασκεί ως επί το πλείστον ικανοποιητικά τον συντονιστικό ρόλο της, κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου για προκλήσεις στους τομείς της διαχείρισης πληροφοριών, της υποβολής αναφορών και της στελέχωσης.»
Το 2021, η ΕΥΕΔ προέβη σε ενδελεχή αυτοεξέταση, σε συνέχεια της οποίας έλαβε μέτρα για την επικαιροποίηση της δομής της και την ενίσχυση του γεωπολιτικού ρόλου της. Το ΕΕΣ κρίνει ότι η διαδικασία αυτή ήταν πολύτιμη και ότι είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση των μεθόδων εργασίας της ΕΥΕΔ. Διαπίστωσε επίσης ότι ο συντονισμός της με την Επιτροπή και το Συμβούλιο λειτουργεί αποτελεσματικά. Περισσότερο από το ήμισυ των πρέσβεων της ΕΕ που ερωτήθηκαν από το κλιμάκιο ελέγχου εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τις επικαιροποιημένες ρυθμίσεις εργασίας, αν και λιγότερο από το ένα τρίτο κρίνει ότι η νέα δομή έχει θετικό αντίκτυπο στις επιδόσεις της αντιπροσωπείας τους.
Οι αντιπροσωπείες της ΕΕ συμβάλλουν στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ μέσω των αναφορών πολιτικής τους προς τις κεντρικές υπηρεσίες. Ωστόσο, η επικοινωνία αυτή, αν και συχνή, πολλές φορές δεν είναι αμφίδρομη, καθώς οι αντιπροσωπείες δεν λαμβάνουν εγκαίρως επαρκή αναπληροφόρηση.
Έλλειψη αναπληροφόρησης από τις κεντρικές υπηρεσίες παρατηρήθηκε και σε σχέση με τον ετήσιο σχεδιασμό, και ορισμένοι/-ες πρέσβεις δεν είχαν λάβει επιστολή ανάθεσης καθηκόντων κατά την έναρξη της θητείας τους. Εντούτοις, οι αντιπροσωπείες λάμβαναν σαφείς οδηγίες από τις κεντρικές υπηρεσίες όσον αφορά τις διπλωματικές διαδικασίες «διαβήματα» στις οποίες πρέπει να προβούν, επί παραδείγματι πριν από ψηφοφορία στα Ηνωμένα Έθνη.
Η ΕΥΕΔ και οι αντιπροσωπείες της ΕΕ χειρίζονται σημαντικό όγκο πληροφοριών που πρέπει να τυγχάνουν ασφαλούς επεξεργασίας.
Ωστόσο, το ΕΕΣ διαπίστωσε αδυναμίες στη διαχείριση των πληροφοριών από την ΕΥΕΔ, η οποία δεν διαθέτει εργαλεία κατάλληλα για αποτελεσματική συνεργασία και διαχείριση των γνώσεων.
Πρόσκομμα στην ανταλλαγή πληροφοριών αποτελούν επίσης οι ελλείψεις στον τομέα της πληροφορικής. Αρκετοί/-ές επικεφαλής αντιπροσωπειών διαμαρτυρήθηκαν για το γεγονός ότι το βασικό σύστημα της ΕΥΕΔ για την ανταλλαγή διαβαθμισμένων πληροφοριών ήταν υπερβολικά «βαρύ», δεδομένων των διαθέσιμων στις χώρες όπου εδρεύουν διαδικτυακών ταχυτήτων, και ότι τα υφιστάμενα εργαλεία πληροφορικής για την ασφαλή επικοινωνία δεν ήταν βιώσιμα.
Επιπλέον, ορισμένα από τα εργαλεία πληροφορικής που χρησιμοποιούν οι αντιπροσωπείες της ΕΕ για την ασφαλή ανταλλαγή πληροφοριών, είναι είτε υπερβολικά περίπλοκα, είτε μάλλον δύσχρηστα και, ως εκ τούτου, δεν έχουν υιοθετηθεί ευρέως.
Το 2022, η χρηματοδότηση της ΕΕ για την ΕΥΕΔ, συμπεριλαμβανομένων των αντιπροσωπειών και του προσωπικού της Επιτροπής, υπερέβη το ένα δισεκατομμύριο ευρώ, για συνολικά 8103 υπαλλήλους το 2023.
Απαιτείται μια σύγχρονη στρατηγική που θα δίνει λύσεις και θα κάνει ακόμη πιο παραγωγική τη συνεργασία.