Ο εορτασμος των 100 χρονων απο την ιδρυση του ανεξαρτητου καρτους της Αλβανιας βρισκει τις πολιτικες σχεσεις της Ελλαδος με την γειτονικη μας σε κατασταση ακινησιας και τολμω να ισχυρισθω αποτελματωσης.Χαρακτηριζονται απο στατικοτητα και ελλειψη θετικης ενεργειας. Οι πολιτικες επαφες μεταξυ των δυο χωρων ειναι περιορισμενες.Γινονται συνηθως στο περιθωριο καποιας διεθνους συναντησης . Ουδεποτε στο παρελθον-με εξαιρεση το ’’πετρινο’’ εικοσαμηνο Ιουλιου 1993-Μαρτιου 1995- ειχαμε τετοια ελλειψη επαφων,επισκεψεων, δομημενου διαλογου και διμερων διαβουλευσεων σε πολιτικο επιπεδο.
Και ας μην ξεχναμε οτι με την αποφαση της συναντησης κορυφης του ΝΑΤΟ στο Βουκουρεστι,πριν τρια χρονια, η Ελλαδα και η Αλβανια ειναι συμμαχοι .
Η Αθηνα ,ηδη απο το 2010 ,ειχε επιλεξει να υποβαμισει τις διμερεις επαφες και διαβουλευσεις με τα Τιρανα στο επιπεδο του υπηρεσιακου Γενικου Γραμματεα. Οι υπηρεσιακες διαβουλευσεις και επαφες στο επιπεδο αυτο ειναι συνηθισμενες στις σχεσεις για παραδειγμα μεταξυ των κρατων της Ευρωπαικης Ενωσης . Οι υπουργοι της Ε.Ε. συναντιωνται τακτικα .Σχεδον καθε εβδομαδα.Στα Βαλκανια ,ομως, μονο σαν ελλειψη ενδιαφεροντος η δυσθυμιας μπορουν να χαρακτηρισθουν.Δινουν μεν το στιγμα των προθεσεων και διαθεσεων ,χωρις ομως να δρομολογουν λυσεις. Δεν μπορουν να δωσουν διεξοδο,να προκαλεσουν απεμπλοκη. Ιδιως οταν οι εκκρεμοτητες απαιτουν πολιτικη ευθυνη και αποφαση.
Η Ελληνικη πλευρα εκτιμα οτι με τον τροπο αυτο αντιδρα στην υπαναχωρηση της Αλβανιας απο την κυρωση της Συμφωνιας για την Οριοθετηση της Υφαλοκρηπιδας και των Θαλασσιων Ζωνων και σε ενοχλητικες εκδηλωσεις οργανωμενων πλεον πολιτικων παραταξεων που σχετιζονται με τους λεγομενους Τσαμηδες.Επισης ,σε σχεση με την Ελληνικη Εθνικη Μειονοτητα.
Στην πραγματικοτητα ,η απουσια ολοκληρωμενου σχεδιου με αρχη,μεση και τελος με την πραγματικη εμπλοκη της ελληνικης κυβερνησης στην αναζητηση διεξοδου και λυσεων σε πολιτικο επιπεδο ,οπου τουτο ειναι εφικτο ,δεν ειναι κατι που ανησυχει η προβληματιζει την Αλβανια.
Γιατι ;H απαντηση ειναι απλη:Διοτι Αλβανικη πλευρα -τοσο η κυβερνηση του πρωθυπουργου Σαλι Μπερισα οσο και η αντιπολιτευση του σοσιαλιστη Εντι Ραμα -θεωρουν με τη σειρα τους οτι η σημερινη Ελλαδα ειναι αδυναμη και αμηχανη καθως ,κατα τα Τιρανα, δεν εχει την βουληση ,ενδεχομενως δε και τη δυνατοτητα ,να συζητησει και να προχωρησει στην αντιμετωπιση ορισμενων θεματων.
Μεχρι πολυ προσφατα ,ισως ακομη και σημερα, η Ελλαδα αντιμετωπιζε την Αλβανια και τους Αλβανους με αντιφατικα αισθηματα φοβιας και υπεροψιας. Η Αλβανια ,κυριως δε το πολιτικο και δημοσιογραφικο κατεστημενο των Τιρανων,αντιμετωπιζε την Ελλαδα με φοβο,καχυποψια και ανασφαλεια. Τα τελευταια τρια χρονια προστεθηκε και η υπεροψια.
Η Αθηνα διερωταται εαν τα Τιρανα εχουν πραγματι μια φανερη ατζεντα σε βαρος της Ελλαδος ( Τσαμηδες) και τα Τιρανα ανησυχουν ακομη-δυστυχως- κατα ποσο η Ελλαδα εχει κρυφη ατζεντα.Ετσι αλλωστε ερμηνευουν και την διατηρηση απο την Αθηνα της ασαφειας σε σχεση με την ισχυ των νομικων συνεπειων του λεγομενου εμπολεμου.
Στην πραγματικοτητα, στις σχεσεις μας δεν επικρατει η λογικη .Επικρατει η λογικη των δημοσιων δηλωσεων και των παρερμηνειων.Επικρατει ενας αναχρονισμος.
Η ειδικοτητα που αμεσα απαιτειται για την ακριβη διαγνωση των σχεσεων των δυο χωρων ειναι αυτη του ψυχαναλυτη και οχι αυτη του διπλωματη. Χωρις αυτο να σημαινει οτι η διπλωματια δεν ειναι επισης μια κατ’αξοχην ασκηση ψυχολογιας.
Δεν πρεπει επισης να υποτιμηθει η σημασια και η εμβελεια επεμβασεων και παρεμβασεων στις σχεσεις των Αθηνων με τον αλβανικο παραγοντα τριτων χωρων οπως της Σερβιας,της Τουρκιας και της Ιταλιας. Αφανως και εμφανως.
Εχω την εντυπωση οτι τοσο τα Τιρανα οσο και η Αθηνα ’’βολευονται’’ μαλλον απο τη σημερινη κατασταση. Στην Αθηνα η πολιτικη μας παρεμβαση αρχιζει και τελειωνει με τις δηλωσεις του ταλαντουχου εκπροσωπου του Υπουργειου Εξωτερικων. Στην πραγματικοτητα, η παραταση της σημερινης καταστασης δεν εξυπηρετει τα συμφεροντα της Ελλαδος ,ενω αποδυναμωνει συνεχως και τον γενικοτερο ρολο που φιλοδοξει ηη μαλλον που φιλοδοξουσε να παιξει.
Στα Τιρανα, ακουω ολοενα και συχνοτερα δηλωσεις αμφισημες ,επισημες και ημιεπισημες ,που δεν οδηγουν καπου και δεν προκειται να αποφερουν κατι το θετικο.
Νομιζω επισης οτι ο Αντιπροεδρος της Κυβερνησης και Υπουργος Εξωτερικων Εντμοντ Χατζιναστο ,που θεωρητικα ανηκει στη λεγομενη συγχρονη γενια πολιτικων ,θα επρεπε να αποφυγει να μιλησει τοσο απαξιωτικα και περιφρονητικα για την ετοιμοτητα να δεχθει ’’ ελληνες μεταναστες στην Αλβανια’’.
Αν μη τι αλλο διοτι με την αποστροφη του αυτη εμοιαζε να δικαιολογει οσους στην Ελλαδα,πριν απο μια εικοσαετια,φερθηκαν απαξιωτικα στς χιλιαδες Αλβανων μεταναστων που διεσχιζαν πεζη τα συνορα προκειμενου να επιβιωσουν .
Η στασιμοτητα που επικρατει σημερα στις σχεσεις της Ελλαδας με την Αλβανια ,σε συνδυασμο με την εκκρεμοτητα της αναγνωρισης της Δημοκρατιας του Κοσοβου , μπορουν να αποτελεσουν τη ραχοκοκαλια μιας συνολικης πολιτικης μας στις σχεσεις με τους αλβανους γειτονες ;
Γιατι αν παραμεινουμε απλα στη διαγνωση και παθητικη παρατηρηση της καταστασης δεν βλεπω τη δυνατοτητα να βγουμε ,στο ορατο μελλον, απο τα χαρακωματα.
Πριν απο ενα χρονο περιπου ,ειχα την ευκαιρια να παρουσιασω στο Υπουργειο Εξωτερικων μια συνολικη προταση-πλαισιο για τη διευθετηση των εκκρεμοτητων της Ελλαδας με την Αλβανια ,το Κοσοβο και την πρωην Γιουγκοσλαβικη Δημοκρατια της Μακεδονιας.Στο διαστημα που εχει μεσολαβησει ,ανεπτυξα τις σκεψεις μου με συνεντευξεις στις εφημεριδες Ουτρινσκι Βεσνικ των Σκοπιων,Κοχα Ντιτορε του Κοσοβου και Γκαζετα Σκιπιταρε των Τιρανων.
Συζητησα επισης με Αλβανους ηγετες,πολιτικους ,δημοσιογραφους και εκπροσωπους της κοινωνιας των πολιτων τα ονοματα των οποιων σκοπιμως παραλειπω.
Η αντιδραση τους ηταν κατ’αρχην θετικη, αν και καποιοι θεωρησαν την διαδικασια περιπλοκη .Σχετικο αρθρο δημοσιευθηκε και στο περιοδικο “Αμυνα και Διπλωματια” (Δεκ.2011).
Καταγραφω τρεις αναγκαίες αρχές ταυτοχρονα δε και προτεραιοτητες για την ελληνική πολιτική :
– Πρώτον, να διευθετηθούν οριστικα οι εκκρεμότητες με την Αλβανία στο πλαίσιο μιας διαδικασίας αναγνώρισης του Κοσόβου.
– Δεύτερον, να χαραχθεί μια ολιστικη προσεγγιση της Ελλάδας με τους Αλβανούς στις τρεις γειτονικές μας χώρες (την Αλβανία, την ΠΓΔΜ και το Κόσοβο).
– Τρίτον, η Ελλάδα να εξασφαλίσει, μέσω αυτής της διαδικασίας, ικανοποιητική λύση στα θέματα που την ενδιαφέρουν και την απασχολούν.
Το σημαντικοτερο χαρτι που εχει σημερα η Ελλαδα στα χερια της,οχι ομως επ’απειρον, ειναι η αναγνώριση της Δημοκρατιας του Κοσόβου από την Ελλάδα. Προϋποθέτει την έναρξη ενός πολιτικού διαλόγου, μιας διαδικασίας μέσα από την οποία η Ελλάδα θα επιδιωξει να εξασφαλίσει τα δικά της συμφέροντα. Η προτεινόμενη πλατφόρμα περιλαμβάνει και τα ακόλουθα :
• έναρξη πολιτικού διαλόγου μεταξύ Αθηνών και Πρίστινας με στόχο την εκπόνηση αμοιβαία αποδεκτού κειμένου το οποίο θα έχει τη μορφή Συμφωνίας ή Σύμφωνου. Στη συνέχεια, θα υποβληθεί προς κύρωση στην Βουλή των Ελλήνων και την αντίστοιχη Βουλή του Κοσόβου.
• Εξασφάλιση των συμφερόντων της Ελλάδος σε σχέση με το σύνολο του αλβανικού παράγοντα στις γειτονικές με την Ελλάδα χώρες ( Αλβανία, ΠΓΔΜ και Κόσοβο).
• Εγκατάλειψη στη πραξη και οχι στα λογια από την Αλβανία και ορισμενες αλβανικες ομαδες και οργανωσεις ενοχλητικών για την Ελλάδα ζητημάτων που τίθενται μάλιστα με ασυνήθιστη ένταση και τροφοδοτούν, αρνητικά, την κοινή γνώμη.
• Αλλαγή στάσης των αλβανικών ΜΜΕ και της ρητορικής ορισμενων Αλβανών πολιτικών κατά της Ελλάδος.
• Ζητηματα που αφορουν στην ελληνικη εθνικη μειονοτητα στην Αλβανια.
• Αρση της εκκρεμότητας για την κύρωση της Συμφωνίας για την Οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας και των Θαλασσίων Ζωνών.
• Νομοθετικη ρυθμιση απο την Ελλαδα της αρσης της’’ Εμπολεμης Καταστασης ’’με την Αλβανια.Προκειται για μια εκκρεμοτητα που θα μπορουσε να συνδυασθει με την τροποποιηση ενος αρθρου της Συμφωνιας για την οριοθετηση της υφαλοκρηπιδας,ωστε ,με τη κυρωση της απο τα κοινοβουλια της Ελλαδας και της Αλβανιας ,να αιρεται καθε παρερμηνεια σε σχεση με τα χερσαια και θαλασσια συνορα μεταξυ των δυο συμμαχικων χωρων.
Ειναι αυτονοητο οτι μεσα απο την διαδικασια αυτη η Ελλαδα θα φροντισει να προστατευσει και να εξασφαλισει τα συμφεροντα της. Ο θεμελιωδης κανονας της διαπραγματευσης αυτης θα ειναι ’’ τιποτε δεν θεωρειται συμφωνημενο εαν δεν υπαρξει γενικη συμφωνια’’. Η εαν προτιματε ’’δεν υπαρχει μερικη συμφωνια χωρις συνολικη συμφωνια’’.
Η αναποφευκτη “ αυριο” αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου από την Ελλάδα πρέπει να αποτελέσει μια διαδικασία ,που θα ξεκινησει σημερα. Δεν είναι κάτι που θα συμβεί με αυτοματισμούς.
Επισης,καλον ειναι η Ελλαδα να δει λιγο και τα δικα της συμφεροντα εκτος του πλαισιου που οριζει η μας λεγει οτι οριζει το Βελιγραδι. Η Σερβια ειναι σε θεση -και το πραττει ηδη πισω απο τις κλειστες πορτες στις Βρυξελλες-να προασπισει και να προωθησει τα δικα της συμφεροντα σε σχεση με την Αλβανια και το Κοσοβο. Καλες οι διαχρονικα ετεροβαρεις φιλιες, προτιμοτερη ομως η προσπαθεια διασφαλισης των ελληνικων συμφεροντων.
Πρέπει , επισης, να διαλύσουμε την επικρατούσα αντίληψη περί υπαρξης ομάδας πέντε κρατών- μελών της Ε.Ε. που δεν αναγνωρίζουν το Κοσοβο.Δεν υπάρχει τέτοια ομάδα. Τα κράτη αυτά δεν δρουν ως ομάδα. Για το καθένα υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα και ανησυχίες, οι οποίες οδήγησαν στη μη λήψη της απόφασης αναγνώρισης. Τα αίτια που εμποδίζουν την Ισπανία είναι πολύ διαφορετικά απ’ αυτά της Ελλάδας.
Εαν η Ισπανια αναγνωρισει το Κοσοβο-πραγμα που δεν αποκλειω μετα την κυβερνητικη αλλαγη του Νοεμβριου- εκτιμω οτι δεν θα αργησει να ακολουθησει και η Ρουμανια. Η Σλοβακια δεν νομιζω οτι συνιστα βαση αναφορας για την ελληνικη πολιτικη και διπλωματια. Η Κυπριακη Δημοκρατια ειναι μια ξεχωριστη περιπτωση . Εχει τους δικους της λογους ,που ειναι σεβαστοι.
Η Ελλάδα δεν εχει πει ότι δεν θα αναγνωρίσει ποτε την ανεξαρτησία του Κοσόβου .Το Κόσοβο είναι ανεξάρτητο κράτος και αυτό δεν αλλάζει . Όλοι γνωρίζουμε ότι το κράτος του Κοσόβου υπάρχει και θα υπάρχει. Αυτό το γνωρίζει η Ελλάδα, το γνωρίζουν και άλλοι. Το γνωρίζει και η Σερβία .
Ειναι βεβαιο οτι ανασταλτικο ρολο στην ελληνικη πολιτικη και στην τονωση της αρνητικης προδιαθεσης της ελληνικης κοινης γνωμης εχουν παιξει τα τελευταία χρονια οι θέσεις των αλβανικών μέσων ενημέρωσης στα Τίρανα. Δεν βοηθουν την ανακαια στηριξη μιας προσεγγισης της Ελλαδας με την Πριστινα ουτε και στην αναγνώριση του Κοσόβου .Οπως καθολου δεν βοηθουν επισης δηλωσεις και πραξεις ορισμενων Αλβανων πολιτικων και συγκεκριμενων ομαδων .
Σημειωνω οτι το Ελληνο-Αλβανικο Συμφωνο Φιλιας,Συνεργασιας,Καλης Γειτονιας και Ασφαλειας που υπεγραφη στις 21 Μαρτιου 1996 ,στα Τιρανα και τεθηκε σε ισχυ στις 9 Μαρτιου 1998, εχει εικοσαετη διαρκεια και ,συνεπως,καταληκτικη ημερομηνια.Συμφωνα με το Αρθρο 20 παρ.2 ,η ισχυς του ανανεωνεται αυτοματα για μια νεα πενταετια ,εκτος εαν ενα απο τα συμβαλλομενα μερη γνωστοποιησει γραπτως στο αλλο την αποφαση του να τη καταγγειλει ,ενα τουλαχιστον χρονο πριν απο τη ληξη της αντιστοιχης περιοδου. Καλον θα ηταν τοσο η Ελλαδα οσο και η Αλβανια να επαναλαβουν τις διμερεις διαβουλευσεις επι τη βασει του Αρθρου 17 ,που ειχαν δρομολογηθει τον Σεπτεμβριο του 2004.Ωστε να μη βρεθουν ενωπιον αναπαντεχων εκπληξεων .
Οσον αφορα στους Αλβανους στων Σκοπιων.Την στιγμη αυτη του εθνικιστικου παροξυσμου που καθοδηγειται απο τον κ. Γκρουεφσκι,οι Αλβανοι της πρωην Γιουγκοσλαβικη Δημοκρατια της Μακεδονιας ,απογοητευμενοι λογω της απομακρυνσης της προοπτικης ενταξης στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαικη Ενωση,εχουν για πρωτη φορα την ιστορικη ευκαιρια και τη δυνατοτητα να πετυχουν αυτο στο οποιο απετυχε-διοτι αυτη ηταν η επιλογη της ηγεσιας της- η Σλαβομακεδονικη πλειοψηφια.
Πως;Με την υπογραφη κοινης πολιτικης διακηρυξης ολοι οι Αλβανοι πολιτικοι ηγετες στα Σκοπια και στο Τετοβο να αφησουν κατα μερος τις προσωπικες και κομματικες τους διαφορες και να αναλαβουν τη πρωτοβουλια :
1.Να αποτελεσουν τη γεφυρα συνεννοησης με την Ελλαδα,περιθωριοποιοντας την εθνικιστικη πολιτικη ταξη του Γκρουεφσκι.
2.Να συμβαλλουν καταλυτικα στην επιλυση του θεματος της ονομασιας .
3.Nα οδηγησουν τη χωρα τους στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαικη Ενωση.
Και κατι ακομη.Ας μη σπευσει ο κ. Γκρουεφσκι με τα εξαρτωμενα και ελεγχομενα μεσα ενημερωσης να μας προσαψουν και παλι μομφη οτι δηθεν η Ελλαδα απεργαζεται ’’σκοτεινες συνωμοσιες’’ με τους Αλβανους σε βαρος της χωρας του. Η πραγματικοτητα ειναι διαφορετικη. Οι Αλβανοι των Σκοπιων ,εαν οι ιδιοι το αντιληφθουν και το θελησουν, μπορουν να πετυχουν για τη χωρα τους τους στοχους που η δικη του εθνικιστικη πολιτικη απομακρυνε.
Η διαδικασία και η προοπτικη συμπλευσης πρέπει και μπορει να καταστήσει σαφές πόσο σημαντική είναι η Ελλάδα για τους Αλβανους και στην Ελλάδα το σημαντικο ρολο εχουν στα Βαλκανια οι Αλβανοι γείτονες μας.
Ενας καλος συναδελφος ,απο του βαθυτερους γνωστες της Αλβανιας ,που διαβασε το κειμενο αυτο ,μου ειπε οτι σε μερικα σημεια ειναι καπως ιδεαλιστικο.
Θα μπορουσα να ισχυρισθω οτι πραγματι η προσεγγιση που προτεινω ειναι πολυεπιπεδη και δυσχερης . Απαιτει προσεκτικα αλλα σταθερα βηματα και πανω απ’ολα αριστη γνωση του χωρου και των προσωπων που κινουν τα νηματα. Χρειαζεται κινητικοτητα,δημιουργικοτητα ,φαντασια και δυναμισμο. Το αντιθετο δηλαδη απο τα χαρακτηριστικα που εχουν οι μεχρι τωρα κινησεις που διακρινονται για την γραφειοκρατικη στατικοτητα τους.Χρειαζεται διπλωματια του προσκηνιου και του παρασκηνιου ,καθως και προσωπικες σχεσεις εμπιστοσυνης με τους Αλβανους.Πανω απ’ολα ,ομως, απαιτειται να χαραχθει μια γραμμη σε πολιτικο επιπεδο.-