Σκέψεις με αφορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων από τη διατύπωση της πρότασης για «ιστορικό συμβιβασμό» από τον Ενρίκο Μπερλιγκουέρ.
Πέρασε σαράντα ακριβώς χρόνια από την εποχή που ο Μπερλιγκουέρ διατύπωσε την ιδέα του ιστορικού συμβιβασμού. Χρόνος αρκετός ώστε να μπορούμε, σήμερα να κάνουμε μιαν αποτίμηση αυτής της ιδέας, απαλλαγμένη από συναισθηματισμούς και πολιτικές σκοπιμότητες. Πολλά είναι τα συμπεράσματα που μπορεί να αντληθούν από αυτή την πρόταση και το πρόσωπο που τη διατύπωσε. Στέκομαι σε τρία σημεία.
Το πρώτο σημείο. Η πρόταση Μπερλιγκουέρ, δίνει κύρια (αποκλειστική θα ‘λεγα) προτεραιότητα στα προβλήματα της χώρας του, αναζητώντας τις πολιτικές και κοινωνικές προϋποθέσεις για μια δημοκρατική διέξοδο της Ιταλίας από την κρίση, ως αναγκαίο βήμα για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της, αμφισβητώντας πλήρως, την ως τότε στρατηγική των δυτικών ΚΚ και του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Τα κόμματα αυτά, με παραλλαγές στις τακτικές τους, ακόμη και αυτά που είχαν υιοθετήσει το δημοκρατικό (κοινοβουλευτικό) δρόμο προς το σοσιαλισμό, δεν είχαν εγκαταλείψει την ιδέα (αντιθέτως προσέβλεπαν σ αυτήν), πως η επικράτηση του σοσιαλισμού παγκοσμίως, θα έρχονταν μέσω της «κατίσχυσης του σοσιαλιστικού στρατοπέδου». Μέσω της πολιτικής που προπαγανδίζονταν και χαράσσονταν από τη Σοβιετική Ένωση, μέσω της ακτινοβολίας και της επιρροής που τα επιτεύγματα του «σοσιαλιστικού κόσμου» θα ‘χαν σε όλο τον κόσμο . Ο «ιστορικός συμβιβασμός» αποτελεί το μεγαλύτερο εκ των ένδον πλήγμα σ’ αυτή τη στρατηγική.
Το δεύτερο σημείο. Παρά τις εμφανείς αναντιστοιχίες της σημερινής κρίσης στη χώρα μας με την, τότε, ιταλική περίπτωση, υπάρχει ένα κοινό σημείο. Για να αποτραπεί η κρίση, να διασφαλιστεί ο αναγκαίος ευρωπαϊκός προσανατολισμός της χώρας και να δημιουργηθούν προϋποθέσεις ανάκαμψης, απαιτείται η ευρύτερη πολιτική συνεργασία κομμάτων σε ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Μηδέ και της ευρωπαϊκού προσανατολισμού δεξιάς συμπεριλαμβανομένης.
Το τρίτο σημείο αφορά στο είδος του πολιτικού που αναδεικνύεται από το περιεχόμενο της ιδέας που διατύπωσε, καθώς και από την επιμονή με την οποία πάλεψε για την επικράτησή της. Κόντρα στο ρεύμα, κόντρα στα κυρίαρχα αριστερά ιδεολογήματα της εποχής, ερχόμενος σε αντίθεση ακόμη και με το κόμμα του, αρνήθηκε «προσωπικές ατζέντες», αγνόησε το όποιο πολιτικό κόστος, παρέβλεψε πολιτικές σκοπιμότητες και έβαλε τα προβλήματα της χώρας σε πρώτη προτεραιότητα… Λείπουν τέτοιοι πολιτικοί σήμερα.