Μετά από δυόμισι χρόνια μνημονιακών πολιτικών, η ελληνική κοινωνία είναι σχεδόν εξαθλιωμένη, σαστισμένη και μπλοκαρισμένη. Το κράτος σχεδόν δεν υπάρχει και όλοι αγωνιούν ολημερίς πώς θα γίνει η επανεκκίνηση της οικονομίας. Οι παραγωγικές δυνάμεις δεν μπορούν να παράγουν και οι εν δυνάμει παραγωγικές δυνάμεις δεν έχουν καμία καθοδήγηση και υποστήριξη για να μπορέσουν να ξεκινήσουν την παραγωγή. Σχέδιο Μάρσαλ δεν ήρθε και οι τράπεζες (ακόμη και αν συνέλθουν από τις ανακεφαλαιώσεις) είναι απρόθυμες να χρηματοδοτήσουν μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα (βλ. τελευταία έκθεση Ράιχενμπαχ).
Τι να κάνουμε λοιπόν; Στο επαναλαμβανόμενο μονόπρακτο της καθημερινότητάς μας, ακούω τους διάφορους χαρακτήρες να φιλονικούν για τη «λυδία λίθο» που θα μας βγάλει ως χώρα από το αδιέξοδο:
«Να σχεδιάσουμε την φοβερή στρατηγική ανάπτυξης με βάση τα φοβερά μας συγκριτικά πλεονεκτήματα», λέει ο αισόδοξος. «Να κάνουμε το παν για να φέρουμε επενδυτές», ακούγεται ο βιαστικός, «Να βγάλουμε το φυσικό αέριο και τον ορυκτό πλούτο» (τζακ ποτ;) λέει ο «χαλαρός», που εξακολουθεί να αφιερώνει 2-3 ώρες την ημέρα στην καφετέρια. «Να ζητήσουμε τις γερμανικές αποζημιώσεις», λέει ο θυμωμένος (χωρίς να ξέρει ότι μιλάμε μάλλον για μονοψήφιο αριθμό δις ευρώ, ένα μικρό δηλαδή μόνο μέρος από τα ’’κουρέματα’’ του χρέους μας), «Να φορολογήσουμε όσους φοροδιαφεύγουν», λέει ο ενοχικός, αλλά όχι ένοχος – κατά κανόνα, δηλαδή, αυτός που πλήρωσε όλους τους φόρους του στις καλές εποχές και τώρα βιώνει την κρίση έντονα, θεωρώντας ότι έπρεπε κάτι σημαντικό να είχε κάνει όσο ήταν καιρός.
Όλα αυτά τα «σχέδια» όμως, είναι άτοπα. Επειδή, αφενός, λυδία λίθος δεν υπάρχει, η όποια ανάκαμψη θα έρθει μόνο με μια πολυδιάστατη και ολοκληρωμένη οικονομική δραστηριοποίηση σε όλους τους τομείς της οικονομίας, αφετέρου, επειδή πολύ απλά, ένα εδώ και χρόνια δυσλειτουργικό κράτος -φυσικά και με μεγάλη διαφθορά, αλλά η διαφθορά είναι παγκόσμιο φαινόμενο, η δυσλειτουργικότητα όχι- ΔΕΝ μπορεί να ξημερώσει σε 2-3 μήνες φοροδίκαιο, ικανό να σχεδιάσει αναπτυξιακές στρατηγικές, ή να αξιοποιήσει γρήγορα και επιτυχώς τον όποιο ορυκτό πλούτο.
Αφήνω για την ώρα την συζήτηση για την ανάγκη ανασυγκρότησης του κράτους, επειδή δεν έχει πολύ νόημα (βλέπε παρακάτω). Για να αλλάξει αυτό το κράτος, θα χρειαστούν χρόνια εκπαίδευσης, επανεκπαίδευσης, εισαγωγής και επιτυχούς εφαρμογής λειτουργικών μοντέλων οργάνωσης, αποπελατοποίησης, αν υποθέσουμε βέβαια ότι για όλα αυτά υπάρχει η ευρεία πολιτική βούληση να γίνουν (διότι, αν π.χ. τα θέλει η σημερινή κυβέρνηση και το εννοεί, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ βγει στα κεραμίδια, όπως γίνεται κατανοητό, η όποια θετική έκβαση, π.χ. η αξιοκρατία κ.λπ., θα πάρει πολύ χρόνο για να επιτευχθεί).
Στο μεταξύ, η κοινωνία αποπτωχεύεται και πλησιάζει πλέον το φάσμα της πραγματικής πείνας. Ήδη έχει χαθεί πολύς χρόνος με τα μεγάλα σφάλματα των πολιτικών κυρίως των δύο μεγάλων κομμάτων. Δεν υπάρχει πλέον χρόνος να περιμένουμε πότε θα φτιάξει, π.χ., το κράτος θυρίδες ενημέρωσης για νέους επιχειρηματίες, που φιλοδοξούν να παράγουν και να εμπορευτούν ποιοτικά αγροτικά προϊόντα. Η οικονομία είναι μονόδρομος να κινηθεί από την κοινωνία, τις κοινωνικές δυνάμεις.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Χρειάζονται κατά τη γνώμη μου 3 προαπαιτούμενα:
1. Τρία χρόνια αφορολόγητο για όλες τις νέες επιχειρήσεις και όσες επενδύουν και δημιουργούν θέσεις εργασίας.
Με την ευκαιρία τού υπό κατάρτιση φορολογικού, να παρασχεθεί απόλυτο αφορολόγητο σε όλες τις νέες επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους (εξαιρείται ο ΦΠΑ και οι δημοτικοί φόροι), επί τρία χρόνια. Το ίδιο να ισχύει και για όλες τις λειτουργούσες εταιρείες που επενδύουν και δημιουργούν θέσεις εργασίας, με μια σχέση 1 προς 3, δηλαδή για το ετήσιο κόστος κάθε νέας θέσης εργασίας, να εκπίπτει τριπλάσια φορολογητέα ύλη. Αν μια επιχείρηση διαπιστωθεί ότι, π.χ., δεν αποδίδει τον ΦΠΑ εγκαίρως, τότε να της αφαιρείται το αφορολόγητο και να φορολογείται αναδρομικά από την πρώτη ημέρα που είχε το προνόμιο. Το μέτρο αυτό, καθώς τώρα συζητείται το φορολογικό νομοσχέδιο, είναι ικανό να δώσει πολύ μεγάλη ώθηση στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ο ισχύων αναπτυξιακός νόμος που προβλέπει ανάλογα προνόμια, αφορά μόνο μεγάλης κλίμακας επενδύσεις. Εδώ όμως μιλάμε για αφορολόγητο ακόμη και για περίπτερο. Αλλά σε κάθε περίπτωση, μιλάμε για επιχειρηματική δραστηριότητα, όχι, π.χ., για ακίνητα.
2. Οργανισμός για την Βιώσιμη Ανάπτυξη Α.Ε.
.
Η προσπάθεια να αναδιοργανώσει κανείς την ελληνική δημόσια διοίκηση, ιδίως τους φορείς που απαιτούνται για την ανάπτυξη (υπουργεία, οργανισμούς κ.λπ.), απαιτεί τεράστια σπατάλη χρόνου και ανθρώπινου δυναμικού. Αντιθέτως, η ίδρυση ενός ειδικού οργανισμού, ας πούμε ενός Οργανισμού για την Βιώσιμη Ανάπτυξη Α.Ε., στο πρότυπο του Οργανισμού Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας Α.Ε., θα μπορούσε να σχεδιάσει και να θέσει σε εφαρμογή ένα συνολικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας για τα επόμενα 5 χρόνια, καθώς επίσης και να διαχειρισθεί με αποτελεσματικότητα τους διαθέσιμους σήμερα πόρους για αναπτυξιακές δράσεις, δηλαδή τους εναπομένοντες πόρους από τα προγράμματα ΕΣΠΑ και άλλα διαρθρωτικά ταμεία -όπως το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο- (ο καιρός περνάει και καμία κυβέρνηση δεν κατάφερε να αξιοποιήσει πόρους εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ από το εν λόγω ταμείο, για να καταρτίσει ανέργους κ.ο.κ.), συν πρόσθετους πόρους που μπορούν να φτάσουν και μερικές δεκάδες περίπου δις με την μορφή μακροχρόνιων δανείων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με πολύ χαμηλά επιτόκια. Ο εν λόγω οργανισμός (μονομέτοχη Α.Ε. του ελληνικού κράτους), θα αποσπούσε όλες τις αρμοδιότητες των διαφόρων υπουργείων που σχετίζονται με την έναρξη και στήριξη οικονομικών δραστηριοτήτων σε συγκεκριμένους τομείς που προσθέτουν θέσεις εργασίας, θα διένειμε τους πόρους από τα διαρθρωτικά ταμεία (ΕΣΠΑ) με στρατηγικό σχεδιασμό, θα οργάνωνε δράσεις ενημέρωσης-κατάρτισης για ανέργους και για επίδοξους νέους επιχειρηματίες και θα λειτουργούσε ως φορέας συντονισμού της προώθησης των εξαγωγών, προσέλκυσης επισκεπτών στην χώρα, κ.ο.κ. Θα προσελάμβανε επαγγελματίες από την αγορά με συμβάσεις εργασίας και επίσης θα στελεχωνόταν με αποσπασμένους από το ελληνικό δημόσιο (υπάρχουν άνθρωποι με φοβερά προσόντα και γνώσεις, π.χ. απόφοιτοι Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, άνθρωποι με μεταπτυχιακά, ξένες γλώσσες κ.ά.), αλλά και με ειδικούς που έχουν εργασθεί σε αντίστοιχους οργανισμούς σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ένας τέτοιος οργανισμός θα ήταν πολύ πιο διαφανής από το σημερινό μοντέλο διαχείρισης του ΕΣΠΑ, όπου είναι γνωστό σε όλους ότι οι χρηματοδοτήσεις, εάν και όταν εγκριθούν (συχνά μετά από παρέλευση 2-3 χρόνων) κατά κανόνα κρύβουν από πίσω πελατειακές σχέσεις και προτιμήσεις.
.
3. Εξειδικευμένες εταιρείες προώθησης εξαγωγών. Και πάλι όμως τα αποτελέσματα δεν θα είναι γρήγορα. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε πολύ outsourcing, δηλαδή πολλές εξειδικευμένες εταιρείες προώθησης εξαγωγών σε εθνική, περιφερειακή και τοπική κλίμακα, που μετά από διαγωνισμούς που θα οργανώσει ο Οργανισμός για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, θα αναλάβουν εργολαβικά την υποβοήθηση της επιχειρηματικότητας κατά κλάδο. Έτσι, για παράδειγμα, μπορούν να ιδρυθούν πολλές ανάλογες εταιρείες σε τοπική ή περιφερειακή κλίμακα, με αντικείμενο, π.χ., την προώθηση των εξαγωγών ποιοτικών τροφίμων. Αυτές οι εταιρείες, θα χρηματοδοτούνται με σύνεση από πόρους τους ΕΣΠΑ και αν καταφέρνουν να πουλάνε στο εξωτερικό τη σοδειά των αγροτών ή άλλα προϊόντα, θα έχουν πρόσθετα έσοδα από την εμπορική μεσιτεία, με συνετές και δίκαιες για τον παραγωγό προβλέψεις, στοιχεία που μπορούν να προβλέπονται στους διαγωνισμούς που θα γίνουν. Αυτές οι εταιρείες που θα προσλάβουν ειδικευμένο προσωπικό, θα είναι σε θέση να οργανώσουν επιτυχείς δικτυώσεις παραγωγών και των προϊόντων τους, να εξασφαλίσουν τα δικαιώματα και το εισόδημα των παραγωγών (π.χ. συμβολαιακή γεωργία), να οργανώσουν καλή τυποποίηση και μάρκετινγκ για τα προϊόντα που θα προωθούν και βέβαια να προωθήσουν τις πωλήσεις σε κατάλληλες αγορές και ποσότητες.
.
Η πραγματική ζωή δείχνει ότι η εθνική οικονομία «σώθηκε» με τις πρόσφατες αποφάσεις του Eurogroup. Αλλά επειδή πρέπει να σωθούν (χωρίς εισαγωγικά) και οι άνθρωποι, η Ελλάδα είναι αναγκασμένη να κινηθεί εντατικά, βασιζόμενη στο πολύτιμο κοινωνικό της κεφάλαιο. Οι παραπάνω προτάσεις πιστεύω ότι είναι απαραίτητα εργαλεία αφύπνισης και κινητοποίησης των παραγωγικών δυνάμεων. Χρειάζονται βέβαια και οι κατευθύνσεις πάνω στις οποίες θα τροχιοδρομήσει αυτή η ζητούμενη κινητικότητα. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική συζήτηση που μένει να ανοίξει.
.
.
.
* Ο Γιάννης Σακιώτης είναι Πολιτικός επιστήμων – διεθνολόγος, Διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου, με ειδίκευση σε θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής και αειφόρου ανάπτυξης. Έχει συμμετάσχει ενεργά ως συντάκτης σε περιοδικές εκδόσεις (Γεωτρόπιο, Νέα Πολιτική, Νέα Οικολογία, Οικοτοπία, Δαίμων της Οικολογίας, Nέα Κοινωνιολογία), σε πολιτικούς χώρους της Αριστεράς, του Κέντρου και της Οικολογίας και σε ΜΚΟ για το περιβάλλον και την κοινωνία (Οργάνωση Γη). Εργάζεται σε διεθνή οργανισμό.Το παραπάνω κείμενο εκφράζει αυστηρά προσωπικές απόψεις του αρθρογράφου.