ΦΩΤΟ: Από την ξενάγηση του κου Κασσιανίτη στην Κνωσσό.
Η ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΗ ΚΝΩΣΣΟ
Η αφορμή για την αναφορά μας αυτή , μάς δόθηκε από ένα πρόσφατο ρεπορτάζ της εφημερίδας ΄΄Νέα Κρήτη΄΄ στις 16 Αυγούστου ΄21 , όπου στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσσού ξεναγήθηκε ο κος Ν.Κασσιανίτης , Κύπριος στην καταγωγή και διευθυντής του γραφείου της Γενικής Διευθύντριας της ΟΥΝΕΣΚΟ. Η επίσκεψη του κου Κασσιανίτη στην Κνωσσό δεν ήταν υπηρεσιακή , αλλά τουριστικού χαρακτήρα , αφού ο κος Κασσιανίτης δεν είναι σχετιζόμενος υπηρεσιακός παράγοντας της ΟΥΝΕΣΚΟ με το θέμα της ένταξης της Κνωσσού στην ομώνυμη ΄΄ Λίστα της Παγκόσμιας κληρονομιάς ΄΄. Ωστόσο όμως , τέτοιες επαφές με άτομα που υπηρετούν σε κομβικές θέσεις , πάντα είναι χρήσιμες και ωφέλιμες.
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΤΗΝ ΛΙΣΤΑ ΤΗΣ ΟΥΝΕΣΚΟ
Η ΟΥΝΕΣΚΟ είναι ο Διεθνής οργανισμός που εποπτεύει σε επίπεδο ΟΗΕ τα θέματα πολιτισμού και των 197 χωρών μελών του. Μια από τις θεσμικές αποστολές της ΟΥΝΕΣΚΟ, είναι να ανακηρύσσει και κατόπιν να εποπτεύει για την προστασία τους ,τα σπουδαιότερα Μνημεία πολιτισμού που υπάρχουν σε ολόκληρη την ανθρωπότητα . Τα ανακηρυγμένα μνημεία σε ολόκληρο τον κόσμο ανέρχονται σε 1.073 με στοιχεία του 2017, και τα οποία συνθέτουν την ομώνυμη λίστα . Για να εγγραφεί ένα τέτοιο Μνημείο στην λίστα της ΟΥΝΕΣΚΟ , είναι μια επίπονη και πολύ συγκεκριμένη διαδικασία. Από τα υπουργεία πολιτισμού των χωρών μελών , υποβάλλεται για το κάθε Μνημείο που κρίνεται ότι πληροί τις προϋποθέσεις για ένταξη στη λίστα ,ένας ολοκληρωμένος φάκελος εγγράφων , χαρτών , φωτογραφιών , βιβλιογραφικών αναφορών , επιστημονικών μελετών ,και άλλων τεκμηρίων που αποδεικνύουν την σπουδαιότητα του Μνημείου. Στη γενική του θεώρηση , τα τεκμήρια αυτά θα πρέπει να πληρούν απαραίτητα , 7 κριτήρια. Οι φάκελοι αυτοί με τα σχετικά αιτήματα ένταξης των Μνημείων , εξετάζονται από ειδική διεθνή διεπιστημονική επιτροπή κορυφαίων εμπειρογνωμόνων της ΟΥΝΕΣΚΟ , οι οποίοι αποφαίνονται για την δυνατότητα ένταξης ή όχι στη λίστα
ΤΑ ΕΝΤΑΓΜΕΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Στην χώρα μας , από το 1981 που η Ελλάδα έγινε μέλος της ΟΥΝΕΣΚΟ ,μέχρι σήμερα έχουν ενταχθεί 37 τέτοια Μνημεία πολιτισμού , με 18 αποφάσεις της ΟΥΝΕΣΚΟ . Το πρώτο Μνημείο που εντάχθηκε ,είναι ??ο Ναός του Επικούρειου Απόλλωνος ΄΄στις Βάσσες Ηλείας το 1986, και το πιο πρόσφατα ενταγμένο , είναι ??ο Αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων ΄΄ το 2016 . Τα 16 από αυτά είναι αρχαιολογικοί χώροι , τα 2 είναι οι Μεσαιωνικές πόλεις της Ρόδου και της Κέρκυρας , και τα υπόλοιπα 19 είναι Μνημεία της θρησκευτικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς , όπως τα Μετέωρα , η Αθωνική πολιτεία , η Μονή του Δαφνίου ,η Μονή του Αγίου Ιωάννη στη Πάτμο και τα 15 στο σύνολό τους Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης.
Η ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΑΠΟΥΣΙΑ TΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Χωροταξικά τα αναγνωρισμένα Μνημεία σε ολόκληρη την Ελλάδα αναφέρονται σε 9 από τις 13 Περιφέρειες , με αυτές που απουσιάζουν να είναι : της Κρήτης , της Θράκης ,της Ηπείρου και του Βόρειου Αιγαίου . Όμως συγκριτικά, με το σύνολο των Περιφερειών της χώρας , η Κρήτη υπερτερεί σε σπουδαιότητα Μνημείων έναντι των περισσότερων από αυτές. Αυτό μάλιστα αποδεικνύεται και από το ότι ο αριθμός των επισκεπτών του σημαντικότερου αρχαιολογικού Μουσείου του νησιού , του Μουσείου Ηρακλείου , είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος μαζί με εκείνον του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου των Αθηνών , πολύ μακράν των υπόλοιπων , με πρώτον φυσικά εκείνον του Μουσείου της Ακρόπολης ( Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 2018 ). Εδώ βέβαια θα πρέπει να υπογραμμίσουμε την σπουδαιότητα που προσδίδει σε ένα Μνημείο η ένταξή του στη λίστα της ΟΥΝΕΣΚΟ. Κατά πρώτον γίνεται αυτόματα σχεδόν πολύ περισσότερο γνωστό στη διεθνή σχετιζόμενη επιστημονική κοινότητα. Κατά δεύτερον αναβαθμίζεται διεθνώς η φήμη και η αξιολόγησή του στον παγκόσμιο γενικό πληθυσμό που αυτό αυξάνει τις πιθανότητες να το επισκεφθούν πολλοί περισσότεροι ως τουριστικοί επισκέπτες . Κατά τρίτον η πολιτεία υποχρεούται να φροντίζει για την συνεχή χρηματοδότηση και τη συντήρησή του. Κατά τέταρτον έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να συμπεριληφθεί σε εκδόσεις βιβλίων , φωτογραφικών άλμπουμς , και videos τα οποία συμβάλλουν στη μεγαλύτερη δημοσιότητά του . Όλα αυτά θα συνδράμουν στην ακόμη μεγαλύτερη διεθνή δημοσιότητά του , που αυτή παράλληλα επηρεάζει και την δημοσιότητα και επισκεψιμότητα της ευρύτερης περιοχής του.
ΤΑ ΜΙΝΩΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ
Στην Κρήτη υπάρχουν μερικά από τα αρχαιότερα και ίσως από τα σπουδαιότερα Μνημεία πολιτισμού της οικουμένης , μαζί με εκείνα των πυραμίδων , των πόλεων ,των νεκροπόλεων και των ναών των Φαραώ στην Αίγυπτο , καθώς και των κτισμάτων της Βαβυλώνας της δυναστείας των Χαμουραμπί , και που όλα τα παραπάνω ανάγονται στη δεύτερη π.Χ. χιλιετία. Ωστόσο τόσο οι Αιγυπτιακές, όσο και οι Βαβυλωνιακές αρχαιότητες που βρίσκονται σήμερα στο Ιράκ , τώρα και αρκετά χρόνια έχουν ενταχθεί στην λίστα της ΟΥΝΕΣΚΟ. Όμως όσον αφορά τη Κρήτη , οι ισάξιοι σε αρχαιολογική και πολιτιστική αξία αρχαιολογικοί χώροι της Μινωικής περιόδου , της Κνωσσού , της Φαιστού , της Ζάκρου , των Μαλίων , της Αρχαίας Κυδωνίας και της Ζωμίνθου δεν έχουν ακόμη ενταχθεί ! Είναι πραγματικά ανήκουστο να μην έχουν καταφέρει οι Ελληνικές υπηρεσίες να ολοκληρώσουν τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που απαιτούνται για αυτή την ένταξη . Από όσο γνωρίζουμε το Υπουργείο πολιτισμού , τώρα και δεκαετίες προετοιμάζει τον φάκελο και για τους έξι παραπάνω αρχαιολογικούς χώρους , ο οποίος θα πρέπει να κατατεθεί στην αρμόδια επιτροπή της ΟΥΝΕΣΚΟ . Η τελευταία δημόσια δήλωση που είχε γίνει από πλευράς υπουργείου , ήταν της υπουργού της κας Λίνας Μενδώνη , τον Νοέμβριο του 2019 στη Ελληνική βουλή , στην οποία ανέφερε ότι σε 1,5 χρόνο ο φάκελος θα ήταν έτοιμος για να κατατεθεί. Δηλαδή έως τον προηγούμενο Απρίλιο . Όμως η προθεσμία ήδη έχει λήξει εδώ και τέσσερεις μήνες και νέα πληροφόρηση δεν έχει υπάρξει .
ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ , ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ
Πέραν των αρχαιολογικών χώρων της Μινωικής περιόδου , υπάρχουν και άλλες περίοδοι της προϊστορικής και ιστορικής Κρήτης , με πολύ αξιόλογα μνημεία που θα μπορούσαν και αυτά να ενταχθούν σε συνέχεια των Μινωικών. Τέτοιοι χώροι είναι : Ι. Της Αρχαίας Ελεύθερνας , ΙΙ. Των Αρχανών , ΙΙΙ. Της Αρχαίας Γόρτυνας , IV. Του Ενετικού φρουρίου του Φραγκοκάστελλου , καθώς και V. Του Τούρκικου Πύργου του Αλιδάκη Αγά στο Εμπρόσνερος Αποκορώνου Χανίων . Επίσης σπουδαίοι χώροι μεγάλης θρησκευτικής αξίας , είναι τα ιστορικά Μοναστήρια που είχαν ενεργή συμμετοχή και στους Εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του νησιού μας όπως : Ι. Η Μονή Αρκαδίου στο Ρέθυμνο , ΙΙ.Η Μονή Τοπλού στη Σητεία , και ΙΙΙ. Η Μονή Πρέβελη στο Ρέθυμνο . Γνωρίζουμε επίσης ότι προετοιμάζεται για να υποβληθεί και ο φάκελος για την ένταξη του νησιού της Σπιναλόγκας στη λίστα ,που όμως ούτε και αυτός έχει ολοκληρωθεί .
ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΠΑΝΙΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ
Στο νησί υπάρχουν ακόμη και αξιόλογοι χώροι σπάνιας αρχιτεκτονικής αξίας όσο και σπάνιου φυσικού περιβάλλοντος .Τέτοιοι χώροι είναι : Ι.Η Μεσαιωνική πόλη του Ρεθύμνου με το Ενετικό κάστρο της Φορτέτζας και με τα δυνατά Ισλαμικά στοιχεία των τριών τζαμιών της , ΙΙ.Η Μεσαιωνική πόλη των Χανίων με την ιστορική Εβραϊκή συναγωγή της , ΙΙΙ. Το νησί φρούριο ( της Ενετικής περιόδου ) της Γραμβούσας στην Κίσσαμο Χανίων και ο μοναδικός γύρωθεν χώρος της λιμνοθάλασσας του Μπάλου , ΙV.Οι πολλές εκατοντάδες ανεμόμυλοι στο Οροπέδιο Λασιθίου οι οποίοι και θα πρέπει να αναστηλωθούν γιατί οι περισσότεροι βρίσκονται στην κατάσταση της κατάρρευσης , V. Το ακατοίκητο νησί ΄΄Χρυσή ΄΄ ή ΄΄Γαϊδουρονήσι΄΄ νότια της Ιεράπετρας με τους εκατοντάδες τεράστιους αυτοφυείς Κέδρους που αποτελεί μοναδικό τοπίο σ΄ ολόκληρη τη Μεσόγειο , και VI . Ο Εθνικός δρυμός της Σαμαριάς από ??το ξυλόσκαλο?? ως και ?? τις πόρτες?? . Όλοι αυτοί οι χώροι είναι εξ ίσου μεγάλης ιστορικής και φυσιολατρικής αξίας , ώστε δύνανται να συγκεντρώσουν τις προϋποθέσεις για τη μελλοντική ένταξή τους στη λίστα .
Η ΜΕΧΡΙΣ ΣΗΜΕΡΑ ΑΣΤΟΧΙΑ
Σίγουρα οφείλουμε να αποδώσουμε ολιγωρία σε όλες τις σχετιζόμενες υπηρεσίες Περιφερειακές και Κεντρικές στο χειρισμό του θέματος . Εκτιμούμε πως η υπόθεση αυτή πελαγοδρομεί , λόγω του ότι δεν υπάρχει ένα συντονιστικό κέντρο σε επίπεδο Περιφέρειας που θα επιβλέψει και θα φροντίσει για την ολοκλήρωση των διαδικασιών ένταξης . Στον κύκλο σχετιζόμενων υπηρεσιών , συμπεριλαμβάνονται ,οι Εφορίες αρχαιοτήτων , οι υπηρεσίες περιβάλλοντος , οι υπηρεσίες πολεοδομικών θεμάτων , οι υπηρεσίες προστασίας δασικών εκτάσεων και ίσως και άλλες. Όμως σίγουρα η αδυναμία ανάθεσης της συνολικής ευθύνης σε ένα συγκεκριμένο υπηρεσιακό παράγοντα , δημιουργεί την ολιγωρία και την τελμάτωση της προσπάθειας .
ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Για να μπορέσει να υπάρξει αποτελεσματικότητα στην ένταξη των Μινωικών Μνημείων , , εκτιμούμε πως πρέπει να δημιουργηθεί σε Περιφερειακό επίπεδο , ένα συντονιστικό κέντρο - ειδικό γραφείο με μοναδική του αποστολή την προετοιμασία για την ένταξη . Η διαδικασία αυτή μπορεί να διαρκέσει μερικά αλλά ίσως και αρκετά ακόμη χρόνια , ειδικά , αν χρειαστούν συμπληρωματικές εργασίες και επιπλέον στοιχεία. Το κέντρο αυτό επίσης θα χειριστεί και την υποψηφιότητα της ΄΄Σπιναλόγκας΄΄ στα υπό ένταξη Μνημεία. Αυτό το κέντρο – ειδικό γραφείο , θα πρέπει να δημιουργηθεί στην Περιφέρεια Κρήτης και μάλιστα να υπάγεται απευθείας στον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας , ώστε ο άμεσα υπεύθυνος για το έργο του γραφείου να είναι ο ίδιος ο Περιφερειάρχης . Με αυτόν το τρόπο αυτόματα καθίσταται υπεύθυνος για την πρόοδο του έργου του γραφείου , ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας χωρίς την παρεμβολή άλλων υπηρεσιακών παραγόντων που θα μπορούσαν να μεταθέσουν τις ευθύνες σε τρίτους όπως συνήθως συμβαίνει σε πολλές κρίσιμες περιπτώσεις και τελικά η ευθύνη να χάνεται στο...άπειρο αφού δεν είχε ανατεθεί σε συγκεκριμένο πρόσωπο ! Η στελέχωση του γραφείου θα πρέπει να γίνει αποκλειστικά από ειδικούς επιστήμονες και να είναι επαρκέστατη . Θα πρέπει απαραίτητα να υπάρχουν επιστήμονες με την ειδικότητα του αρχαιολόγου , του αρχιτέκτονα , του τοπογράφου μηχανικού , του πολιτικού μηχανικού , του πολεοδόμου μηχανικού , του δασολόγου , του γεωπόνου και ίσως και άλλων.
Η ΔΙΑΡΚΗΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ
Τα υποψήφια προς ένταξη μνημεία του νησιού μας είναι αρκετά . Θα χρειαστεί πιθανόν να ληφθούν αρκετές θεσμικές αποφάσεις ,να γίνουν νομοθετικές ρυθμίσεις ,να ληφθούν ειδικές εγκρίσεις , να συνταχθούν ειδικές επιστημονικές μελέτες τεκμηρίωσης της σπουδαιότητας του κάθε Μνημείου καθώς και να εξασφαλιστούν λοιπές γραφειοκρατικές αδειοδοτήσεις . Το έργο λοιπόν που θα κληθεί να επιτελέσει το συντονιστικό αυτό κέντρο, θα είναι μεγάλο και θα διαρκέσει αρκετές δεκαετίες. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα της δυσκολίας του έργου , να αναφέρουμε πως η ένταξη της Αρχαίας Βαβυλώνας στο Ιράκ στη λίστα , χρειάστηκε λόγω και της σχετικής απειρίας αλλά και της πολιτικής αστάθειας στη χώρα τους , 40 χρόνια ως τη τελική ανακήρυξη!
Η ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΟΥΣ ή ΑΝΕΠΙΤΥΧΟΥΣ ΘΗΤΕΙΑΣ
Θεωρούμε πως η κορυφαία αυτή αναγνώριση των πλέον σημαντικών περιοχών και έργων πολιτισμού του νησιού , είναι μια υπόθεση που αφορά όλους τους Κρήτες . Υπάρχει επίσης τέτοια χωροταξική κατανομή των χώρων αυτών σε όλο το νησί ,από το Δυτικότερο άκρο του την Κίσσαμο των Χανιών , ως και το Ανατολικότερο τη Ζάκρο της Σητείας , που σίγουρα έτσι τεκμηριώνεται το ενδιαφέρον των Κρητών και παράλληλα ενισχύεται τη βούλησή τους για την συνδρομή τους στην προσπάθεια . Θα είναι μια δραστηριότητα που θα ενώνει όλους τους κατοίκους του νησιού και θα επιβεβαιώνει την υπόθεση του Συγκρητισμού . Ακόμη θεωρούμε πως η υπόθεση αυτή ,με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της φήμης όλων αυτών των χώρων πολιτισμού , θα συμβάλει κατά πολύ στην καθιέρωση της Κρήτης και σαν πολιτιστικού τουριστικού προορισμού πέραν του ψυχαγωγικού , της καταγάλανης θάλασσας και των πεντακάθαρων παραλιών , που κυρίως την χαρακτηρίζει σήμερα. Εν τέλει λοιπόν , η επιτυχία της υπόθεσης αυτής θα συμβάλει μακρόχρονα και στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού . Όλα βέβαια τα παραπάνω συνθέτουν ένα πλέγμα παραγόντων που δύνανται να τεκμηριώσουν την εξάσκηση ή μη μιας αποτελεσματικής Περιφερειακής πολιτικής στον τομέα του πολιτισμού. Ακόμη εκτιμούμε πως η επιτυχής έκβασή των εντάξεων αυτών θα μπορέσει να αποτελέσει και αδιάσειστο στοιχείο για την επιβεβαίωση της επιτυχούς θητείας της συγκεκριμένης Περιφερειακής αρχής στον τομέα της αξιοποίησης και ανάδειξης των πολιτιστικών αγαθών του νησιού ! Όμοια όμως , η τυχόν ανεπιτυχής έκβαση , θα δηλοί αντίστοιχα και την αποτυχία της Περιφερειακής πολιτικής που εφαρμόστηκε στον αντίστοιχο τομέα !